Μια κρυμμένη ομορφιά

Του Ντινου Κιουση ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Για αρκετά χρόνια περνούσα έξω από τα Σέρβια πηγαίνοντας προς Βελβεντό ή Κοζάνη. Πάντοτε έλεγα «στον γυρισμό θα σταματήσω να γνωρίσω τα Σέρβια». Δυστυχώς, πάντα κάτι τύχαινε και δεν είχα ποτέ τον χρόνο να το κάνω. Αυτά, μέχρι την περασμένη εβδομάδα, που πήρα την «πρώτη γεύση» από αυτή τη γλυκύτατη κωμόπολη, που είναι ο πρώτος σε μέγεθος και τρίτος σε πληθυσμό δήμος του νομού Κοζάνης. Τα Σέρβια βρίσκονται στον νομό Κοζάνης και απέχουν 452 χλμ. από Αθήνα και 150 χλμ. από Θεσ/νίκη. Είναι χτισμένα στις ΒΔ υπώρειες των Πιερίων με πανοραμική θέα στον Αλιάκμονα και την τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου ή λίμνη των Σερβίων, μια και το 70% της έκτασής της βρίσκεται μέσα στον Δήμο Σερβίων. Περπατώντας στην πόλη δεν θα δείτε νεοκλασικά και παλιά αρχοντικά, παρά μόνον τρία. Τα Σέρβια κάηκαν από τους Ιταλούς και από τους οπισθοχωρούντες Γερμανούς κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι μια πόλη που παρ' ότι δεν μπορείς να την αποκαλέσεις όμορφη, αισθητικά δεν έχει κάτι να προκαλεί το «κοινό περί ωραίου» αίσθημα. Τουναντίον, είναι μέρος όπου μπορείς να ζήσεις.

Η ιστορία της πόλης Είναι μέρος με ιστορία τα Σέρβια, που αρχίζει με το ίδιο τους το όνομα. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος αναφέρει ότι πήραν την ονομασία τους από τους Σέρβους, που ο αυτοκράτορας Ηράκλειος επέτρεψε να φιλοξενηθούν στην περιοχή. Ομως, αυτό είναι λανθασμένη πληροφορία γιατί το παραπάνω γεγονός έγινε μεταξύ 575 και 641 μ. Χ. ενώ οι Σέρβοι εμφανίζονται ως εθνότητα για πρώτη φορά στην Ιστορία τον 9ο αιώνα. Τα Σέρβια, λόγω της οχυρής θέσης τους, ήταν ένα απόρθητο φρούριο που ήλεγχε τις μοναδικές διόδους μεταξύ Μακεδονίας και Θεσσαλίας στην περιοχή. Η πρώτη ονομασία τους ήταν «Φυλακαί» επί Μακεδόνων και μέχρι τις αρχές του 2ου μ. Χ. αιώνα. Οταν όμως την πόλη των «Φυλακών» κατέλαβαν οι Ρωμαίοι, την ονόμασαν στη δική τους γλώσσα (Servia = Φυλακτήρια, Παρατηρητήρια) από το λατινικό ρήμα (Servo = Φυλάττω, Παρατηρώ). Ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος (23 - 79 μ. Χ.) μνημονεύει τους κατοίκους των Φυλακών αποκαλώντας τους Φυλακήσιους. Το όνομα αυτό υπάρχει και σε επιγραφή που βρέθηκε στη Βέροια, η οποία έχει ως εξής: «Παρμενίων Γλαυκία Φυλακήσιος νικητής εν δολίχω». Και το πρώτο όνομα Φυλακαί και το δεύτερο Σέρβια (Servia), επί Μακεδόνων και Ρωμαίων αντίστοιχα, είναι στον πληθυντικό κι αυτό γιατί συμπεριέχει και τις δύο διόδους, των Σερβίων και των στενών «Πόρτες». Η ευρύτερη περιοχή Σερβίων κατοικείτο από τα προϊστορικά χρόνια, απ' όπου σώζονται τάφοι, αγγεία, νεολιθικά εργαλεία. Το 1909 ο Wace ανακάλυψε τον προϊστορικό οικισμό των Σερβίων. Υπάρχουν ευρήματα επίσης στην περιοχή από την κλασική αρχαιότητα, την Ελληνιστική Περίοδο, τη ρωμαϊκή, τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή περίοδο.

Στα Σέρβια θα δείτε το μοναδικό στη δυτική Μακεδονία Βυζαντινό (6ος - 11ος αιώνας). Είναι χτισμένο σε οχυρή θέση στον ανατολικό από τους δύο δίδυμους λόφους που υψώνονται πάνω από τη σύγχρονη πόλη, αφήνοντας ένα μικρό άνοιγμα για τον χείμαρρο που περνάει ανάμεσά τους. Δεσπόζει στην πεδιάδα του Αλιάκμονα, στο πέρασμα από τη Μακεδονία στη Θεσσαλία και τη Νότια Ελλάδα μέσω των στενών του Σαρανταπόρου. Η θέση του κάστρου στην πεδιάδα του Αλιάκμονα εξασφάλιζε μια πλούσια ενδοχώρα, σε συνδυασμό με την προστασία του αγροτικού και κτηνοτροφικού πληθυσμού αυτής. Η ίδρυσή του σε αυτή τη στρατηγική θέση με τη φυσική οχύρωση το κατέστησε κάστρο απροσπέλαστο στους εχθρούς. Το κάστρο διαιρείται σε τριπλό τείχος σε τρία αντίστοιχα μέρη: την κάτω πόλη, την άνω πόλη και την ακρόπολη. Στην ουσία πρόκειται για μια βυζαντινή καστροπολιτεία. Ισως ο Μυστράς της Μακεδονίας.

Αξιοθέατα Επισκεφθείτε τη Γέφυρα Σερβίων πάνω από την τεχνητή λίμνη που ενώνει τη βόρεια και τη νότια ακτή της... τις πολλές βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, πολλές από τις οποίες έχουν εξαίρετες τοιχογραφίες (π. χ. ο ναός των Αγίων Αναργύρων).... τα 4 πανέμορφα φαράγγια της περιοχής. Δύο κάτω από το Κάστρο, ένα στο Προσήλιο και ένα νότια της Μεσιανής - Βαθυλάκκου.... τα πέτρινα τοξωτά βυζαντινά γεφύρια στα Σέρβια και την Παλαιά Καστανιά.

Χρήσιμες πληροφορίες Πώς θα πάτε: Με το αυτοκίνητό σας, βέβαια. Είτε μέσω Λάρισας - Ελασσόνας είτε μέσω Βέροιας - Κοζάνης (Εγνατία). Αν σας αρέσουν οι δασικοί δρόμοι, τότε μέσω Κατερίνης - Αγίου Δημητρίου - Λιβαδιού - Πλατανορεύματος.

Πού θα μείνετε :«Ναϊάδες», διασταύρωση Βελβεντού, τηλ. 22460-22.002. «ΚΑΣΤΡΟ», Σέρβια, τηλ. 24640-22.992.«ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ», Νεράιδα, τηλ. 24640-22.975. Απέναντι από τον Ναυτικό Ομιλο Κοζάνης (της λίμνης εννοείται).

Πού θα φάτε: «Τα Κάστρα», ταβέρνα με εξαίρετη θέα που σερβίρει όλων των ειδών τις γεύσεις (εξαιρούνται ψάρια!). «Πλάτανος», ουζερί στην πλατεία των Σερβίων.