Η Ευρώπη, το Brexit, το πλανητικό χάος Η πρόκληση της αριστεράς

του Ρούλη Κοκελίδη

Τις τελευταίες δεκαετίες ο νεοφιλελευθερισμός δημιούργησε σε διεθνές επίπεδο, ένα νέο τοπίο κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό. Ουσιαστικά υπήρξε μια «νεοφιλελεύθερη επανάσταση» με καταστροφικές συνέπειες. Ιδιαίτερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση πέρα από την απορρύθμιση της κοινωνίας, ο πολίτης έγινε πλέον ιδιώτης. Αυτή η μετάλλαξη έφερε την μαζική ιδιωτικοποίηση του πολίτη, την αποξένωση και απομόνωσή του. Χάθηκε η ζωντάνια, η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη.
Βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο.

Ο ακραίος ατομικισμός, η διάρρηξη των κοινωνικών δεσμών, η λιτότητα, η φτωχοποίηση, η ανεργία, η οικονομική και κοινωνική ανασφάλεια, η ανελέητη φορολόγηση, έφεραν την μεγάλη κρίση των λαών σε σχέση με την πολιτική και στους πολιτικούς. Επιπλέον η μεγάλη αδυναμία και η ανεπάρκεια της πολιτικής να αντιμετωπίσει τα σύγχρονα ζητήματα, η έλλειψη οραμάτων αποδυνάμωσε την δημοκρατία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τελικά κυριάρχησε η γραφειοκρατική και η τεχνοκρατική άποψη.

Η Ευρώπη, η οποία ξεκίνησε μεταπολεμικά με δημοκρατική, ειρηνική και κοινωνική δικαιοσύνη σαν προοπτική, απειλείται πλέον από ένα απρόσωπο μη ανθρωποκεντρικό και σκληρά τεχνοκρατικό μοντέλο βίαιης ολοκλήρωσης. Ο νεοφιλελελευθερισμός έχει χρησιμοποιηθεί για την επικράτηση της αγοράς έναντι του κράτους και του πολίτη.

Αυτή δεν είναι η Ευρώπη των δημοκρατικών οραματισμών, που πήραν την πρωτοβουλία όπως ο Αλτιέρο Σπινέλλι. Υπάρχει σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα. Τα μεγάλα επιτεύγματα της Ευρώπης τα οποία την είχαν κάνει να είναι ελκυστική σε παγκόσμιο επίπεδο κινδυνεύουν να χαθούν και μάλιστα με δραματικό τρόπο. Παρουσιάζει αδυναμίες, ανικανότητα, αγκυλώσεις που υπονομεύουν την αποτελεσματική πολιτική για τις κρίσεις και την στρατηγική διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το σύστημα της αυταρχικής εξουσίας που γεννήθηκε με την συνθήκη του Μάαστριχτ, με την επικράτηση του σκληρού νεοφιλελευθερισμού διαμόρφωσε ένα νέο τοπίο εξουσίας. Η Γερμανία ηγεμονεύει απόλυτα. Η Ε.Ε. ή θα εκδημοκρατισθεί ή θα διαλυθεί.

Αντίθετα η Γερμανοποιημένη Ευρώπη κινείται, ήδη, στον δρόμο επικίνδυνων πολιτικών και οργανωτικών πειραματισμών.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο σηματοδοτεί αυτή την εξέλιξη. Η ρευστότητα και οι πολιτικές ισορροπίες είναι πια σε πολύ λεπτό σημείο. Κανείς δεν γνωρίζει, δεν μπορεί να προδιαγράψει πώς θα ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Βρετανίας. Ο εγκλωβισμός της Ευρώπης στην παγίδα της αβεβαιότητας μπορεί να έχει σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Η πρόσφατη υποτίμηση της στερλίνας αλλά και του ευρώ, η αύξηση της τιμής του χρυσού και των ομολόγων συνθέτουν μια σημαντική μεγιστοποίηση των προβλημάτων για την εύθραυστη ευρωπαϊκή οικονομία.

Παραπέρα η επιβράδυνση της οικονομίας των ΗΠΑ, η οποία έχει σχέση με την επιβράδυνση της κινέζικής οικονομίας και με τις τρέχουσες ανισορροπίες της παγκόσμιας αγοράς, εγκαλεί και την Ευρώπη. Από τη μια πλευρά οι ΗΠΑ καταγράφουν μια σημαντική αύξηση της κατανάλωσης στο εσωτερικό τους, από την άλλη πλευρά η εξωτερική ζήτηση είναι πολύ μικρή.

Το πρόβλημα αυτό είναι ένα από τα σοβαρότερα της παγκόσμιας πολιτικής. Για τον λόγο αυτό πιέζουν οι Ηνωμένες πολιτείες να τελειώσει το γρηγορότερο η Διατλαντική Συμφωνία Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙP) με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θα επισφραγίσει την κυριαρχία των πολυεθνικών πάνω στα κράτη και τους λαούς.

Είναι πια κοινή πεποίθηση, ότι ο διατροφικός έλεγχος που προσπαθούν να επιβάλλουν οι ΗΠΑ με την συμφωνία αυτή, έχει βασικό στόχο την εξασφάλιση της ηγεμονίας πάνω στα κράτη και τους λαούς σε ολόκληρο τον πλανήτη. Υπάρχει ένας αθέατος πόλεμος για τον έλεγχο της διατροφής, ο οποίος επηρεάζει την ζωή των ανθρώπων σε πλανητικό επίπεδο, για το λόγο αυτό είναι ένα βαθιά πολιτικό ζήτημα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπάθησε «στα κλέφτικα» κι εντελώς μυστικά να κλείσει την συμφωνία. Ευτυχώς η προσπάθεια ενημέρωσης από τα κοινωνικά κινήματα και τους οικολογικούς φορείς, οι μεγάλες διαδηλώσεις το τελευταίο διάστημα επέδρασαν καθοριστικά στην κοινή γνώμη πολλών χωρών της Ευρώπης.

Ήδη υπάρχει ένα νέο τοπίο, πολλές χώρες προβληματίζονται για την συμφωνία, η οποία είναι πολύ επικίνδυνη για την αγροτική οικονομία και την υγεία των χωρών της Ευρώπης.

Η Ε.Ε. σήμερα δεν είναι πια το σπίτι μας. Η Ευρώπη δεν αρέσει πια, δείχνει να φοβάται την δημοκρατική έκφραση των λαών.

Το Brexit σηματοδοτεί την έναρξη της διαδικασίας αποσύνθεσης της Ε.Ε., η οποία αισθάνεται ζαλισμένη, έγινε πολλά κομμάτια. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για την ενότητά της. Είναι το τέλος των ελίτ των Βρυξελλών. Όσο περισσότερο οι τεχνοκράτες και οι ελίτ υιοθετούν αυστηρές πολιτικές λιτότητας, όσο περισσότερο εξανεμίζονται οι ελπίδες των πολιτών για εργασία, αξιοπρεπή ζωή και ασφάλεια, τόσο περισσότερο θα ενισχύεται η γοητεία των ακροδεξιών πολιτικών που αντιπαρατάσσουν απλοϊκά συνθήματα και αποδιοπομπαίους τράγους στην λαϊκή οργή και απογοήτευση. Ο συντηρητισμός και ο εθνικισμός αναπτύσσονται απειλώντας να γκρεμίσουν τα ιδεώδη της Ευρώπης. Αυτό συνέβηκε και στην διαδικασία του δημοψηφίσματος στην Αγγλία.

Αν θέλουμε να διασωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρειασθεί να αλλάξει πορεία. Πρέπει να τελειώσουμε με την λιτότητα και σκανδαλώδη κέρδη των σημερινών ελίτ δηλαδή του 1% του πληθυσμού. Να τελειώνουμε με τα καλά παιδιά τύπου Ζοζέ Μπαρόζο, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκές Επιτροπής, ο οποίος πρόσφατα έγινε ηγετικό στέλεχος της Goldman Sachs, της αμερικάνικης τράπεζας που ουσιαστικά έπαιζε καταλυτικό ρόλο για την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008!

Για την ανοικοδόμηση και επαναθεμελίωση της νέας Ευρώπης καθοριστική είναι η πρόκληση της Αριστεράς. Πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες να εκφράσει τον προβληματισμό των λαών και να συμμετάσχει ενεργητικά στο νέο Ευρωπαϊκό χώρο. Να οικοδομήσει πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες, να διαμορφώσει συγκεκριμένες και χειροπιαστές προτάσεις για τη νέα αρχιτεκτονική της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Να επεξεργασθεί ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης με εξιδανικευμένο σχέδιο για την παραγωγική οικοδόμηση της νέας οικονομίας και το οποίο θα είναι σε αντιπαράθεση με τον νεοφιλελευθερισμό. Για την υλοποίηση αυτής της νέας στρατηγικής για το εναλλακτικό σχέδιο της Ευρώπης, ιστορική είναι η ευθύνη της αριστεράς για να κινητοποιήσει και να παράγει νέες μορφές έκφρασης και συμμετοχής της κοινωνίας και των εργαζομένων. Στην προοπτική αυτή επιβάλλεται μια νέα πολιτική ψυχολογία, η ανανέωση της πολιτικής και η αντιπροσωπευτική δημοκρατική έκφραση του μαζικού κινήματος με νέες ιδέες και απόψεις για την πολιτική ηγεμονία αξιοποιώντας την πλούσια σκέψη του Γκράμσι και του Ενρίκου Μπερλίνγκουερ.

Η πολιτική πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ και η υποψηφιότητα του Αλέξη Τσίπρα στις Ευρωεκλογές ήταν μια δυναμική παρουσία και συνέβαλε στην κινητικότητα της ευρωπαϊκής αριστεράς.

Σήμερα όμως χρειάζεται η αριστερά να ενδυναμώσει την παρουσία της πρωταγωνιστώντας στην προοπτική της νέας Ευρώπης.

Σε μια κρίσιμη περίοδο κατά την οποία ιδιαίτερα μετά το Brexit η Ευρώπη γίνεται προβληματική, η Ρωσία ενδυναμώνεται, η ανάπτυξη της Κίνας επιβραδύνεται, οι εκλογές στις ΗΠΑ, ίσως, επηρεάσουν τις γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα, απαιτεί να οικοδομήσουμε μια νέα στρατηγική για μια πραγματική εναλλακτική διέξοδο για το σημερινό κόσμο. Ο νεοφιλελευθερισμός χωρίς αντίβαρο, η οικονομική κρίση, η αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων εμπεριέχουν κινδύνους, γεννούν πολέμους, μαζικές μετατοπίσεις πληθυσμών, πρόσφυγες σ’ ολόκληρο τον πλανήτη. Μπορεί ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών που έχει συμπληρώσει 70 χρόνια ζωής, να επανεξετάσει τον ρόλο του ως υπερεθνικού οργάνου για την παγκόσμια διακυβέρνηση και ειρήνη; Η τεράστια αυτή διπλωματική μηχανή μπορεί να καταστεί αποτελεσματική; Η τελευταία πετυχημένη διεθνής διάσκεψη για το κλίμα που έγινε στο Παρίσι ανέδειξε ότι υπάρχουν αρκετά περιθώρια. Το ότι για πρώτη φορά με την πρωτοβουλία του ΟΗΕ υπογράφτηκε από όλους τους ηγέτες του κόσμου η συμφωνία για την κλιματική αλλαγή, είναι ένα αισιόδοξο βήμα.

Στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο που εξελίσσεται, η νέα επαναθεμελιωμένη Ευρώπη θα πρέπει να στοχεύει στο να γίνει παράγοντας της διεθνούς ανάπτυξης και ειρήνης.