ΧΥΤΑΑ στο Μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ – Υπάρχει μέλλον στα Καμβούνια; (του Χρήστου Γ. Παπαγεωργίου)

Όπως ανακοινώθηκε στις 23/11/2020 επρόκειτο να συνεδριάσει η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Δ. Μακεδονίας στις 24/11/2020 σε κοινή συνεδρίαση με την Επιτροπή Παραγωγικής Ανασυγκρότησης και Κοινωνικής Συνοχής με θέμα τη δημιουργία Χώρου Υγειονομικής Ταφής Αμιαντούχων Αποβλήτων (ΧΥΤΑΑ) στη θέση Ζιδάνι Κοζάνης.

Προκύπτει συνειρμικά και αυτόματα το ερώτημα: τι είδους σχέση μπορεί να έχει η δημιουργία χώρου ΧΥΤΑΑ με πιθανότατη μελλοντική εξέλιξη και σε χώρο ταφής τοξικών αποβλήτων, με την παραγωγική ανασυγκρότηση και την κοινωνική συνοχή της περιοχής; Πρόκειται για πρόκληση (ηθελημένη ή μη) της κοινής λογικής, γιατί τελικά μάλλον θα ενταφιαστεί το μέλλον της περιοχής στο ΧΥΤΑΑ στο μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ στο Ζιδάνι, όπου και η ομώνυμη μονή της Παναγίας Ζιδανίου!

Ας έρθουμε, λοιπόν, στην ουσία της υπόθεσης εξετάζοντας εάν

ο σημερινός χώρος του  μεταλλείου των ΜΑΒΕ ΑΕ είναι κατάλληλος για μετατροπή σε ΧΥΤΑΑ.

Ειδικότερα, στο εγκαταλειμμένο επιφανειακό μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ μετά από 25ετή περίοδο αδράνειας έχει συγκεντρωθεί από τα πρώτα κιόλας χρόνια, όπως εύκολα μπορεί να διαπιστωθεί από το διαδίκτυο, ποσότητα νερού που ξεπερνά το 1,5 εκατομ. κυβικά μέτρα, με σχεδόν σταθερή στάθμη στο απόλυτο υψόμετρο 503 μ., συνεχώς ανανεούμενο λόγω των μεγάλων διαρροών δια μέσου των πετρωμάτων των πρανών του μεταλλείου (πρόσφατη εικόνα του διαδικτύου με ημερομηνία 30/03/2018). Το υψόμετρο του πυθμένα του μεταλλείου στο βαθύτερο σημείο του βρίσκεται στα ~482 μ., ενώ το ελάχιστο υψόμετρο της φυσικής επιφανείας στο όριο εκσκαφής του μεταλλείου ανέρχεται σε 585 μ. Είναι φανερό, ωστόσο, ότι για να υπολογιστεί το ετήσιο υδρολογικό ισοζύγιο του μεταλλείου πρέπει να γίνουν συστηματικές δοκιμές άντλησης και κατάλληλες μετρήσεις. Το γεγονός των διαρροών νερού, δηλ. της αξιόλογης υδροπερατότητας των πετρωμάτων του μεταλλείου των ΜΑΒΕ ΑΕ είναι γνωστό στους κατοίκους της περιοχής, πριν ακόμη τη διάνοιξή του, από την ύπαρξη πηγών στην εγγύς περιοχή, π.χ. στη θέση Παλιομονάστηρο κ.α. Ακόμη, είναι γνωστή στους πρώην εργαζόμενους στο μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ η μαζική εισροή νερών από τα περιμετρικά πρανή προς το χώρο εκσκαφής κατά την περίοδο διάνοιξης, ανάπτυξης και ιδιαίτερα της εκβάθυνσης του μεταλλείου, γεγονός που επέβαλλε τη συνεχή αναγκαιότητα διενέργειας αντλήσεων για την ασφαλή και αποδοτική εκτέλεση των μεταλλευτικών εργασιών. Οποιοσδήποτε, λοιπόν, καλόπιστος ενδιαφερόμενος μπορεί αναμφίβολα να το διαπιστώσει τούτο.

Κατά συνέπεια, η μετατροπή του μεταλλείου των ΜΑΒΕ ΑΕ σε χωματερή αμιαντούχων αποβλήτων, ενδεχομένως και τοξικών αποβλήτων, επιβάλλει πέρα από την πολυδάπανη άμεση άντληση των υπαρχόντων νερών, την στεγανοποίηση των τοιχωμάτων των περιμετρικών πρανών του μεταλλείου, τα οποία είναι κατακερματισμένα λόγω και των εκρήξεων κατά την εκμετάλλευσή του και διαρκώς τροφοδοτούμενα με νερά της περιοχής. Πρόκειται για ιδιαίτερα δύσκολο τεχνικό έργο για τα δεδομένα πρανή (είδος πετρώματος, κλίση και γενική διαμόρφωση), απαιτείται δε τεράστια οικονομική δαπάνη για τη στεγανοποίησή των χωρίς, ωστόσο, να διασφαλίζεται η στεγανότητά των, άρα και ο κίνδυνος μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα της περιοχής και της άμεσα γειτονικής λίμνης Πολυφύτου με τοξικές ουσίες. Άραγε έχει συνεκτιμηθεί ο κίνδυνος αυτός;

Είναι, λοιπόν, φανερό ότι δεν ενδείκνυται το μεταλλείο τωνΜΑΒΕ ΑΕγια τη μετατροπή του σε ΧΥΤΑΑ και δεν πρέπει να θυσιαστεί το μέλλον της περιοχής των Καμβουνίων στην υπόθεση αυτή. Αντίθετα, θα ήταν δυνατή η ανεύρεση κατάλληλου χώρου σε ακτίνα 200 χλμ. από την Αττική, τον κύριο «παραγωγό» αμιαντούχων και τοξικών ουσιών, σε ένα από τα δεκάδες παλιά επιφανειακά λατομεία ή μεταλλεία (π.χ. Εύβοια, Βοιωτία, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Αργολίδα, Κορινθία), με πολύ μικρότερη οικονομική επιβάρυνση τόσο για τη διαμόρφωση του χώρου σε ΧΥΤΑΑ όσο και κυρίως για τη μεταφορά των προοριζόμενων για ταφή υλικών, συγκριτικά με την απόσταση των 450 χλμ. και το υποβαθμισμένο οδικό δίκτυο μέχρι το μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ από την Αθήνα.

Στο ερώτημα τι μέλλει γενέσθαι στην περιοχή των Καμβουνίων προτείνονται τα ακόλουθα:   1. Εγκατάσταση και λειτουργία του αρδευτικού των Καμβουνίων με νερό αντλούμενο από τη λίμνη Ιλαρίωνα. Είναι γνωστό ότι επί δημαρχίας κ. Κωνσταντόπουλου Β. στον τότε Δήμο Σερβίων – Βελβενδού, η ΔΕΗ ΑΕ δεσμεύθηκε κατ’ αρχήν για την εκπόνηση μελέτης αρχικού προϋπολογισμού ~ €200.000 και συνολικά €2.000.000 για την ανάπτυξη αρδευτικού έργου στην περιοχή Καμβουνίων με νερό προερχόμενο μέσω άντλησης από την τεχνητή λίμνη του υδροηλεκτρικού σταθμού (ΥΗΣ) Ιλαρίωνα. Η μελέτη αυτή για διάφορους λόγους δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με σχετικές πληροφορίες η περιοχή των προς άρδευση εκτάσεων θα περιελάμβανε τμήματα από τα αγροκτήματα των Φρουρίου, Τρανοβάλτου, Λαζαράδων και Ελάτης, δηλ. εξαιρούνταν, ίσως λόγω σχετικά μεγαλύτερου υψομέτρου, η κτηματική περιοχή της κοινότητας Μικροβάλτου. Τμήμα της κτηματικής περιοχής Μικροβάλτου είναι και η έκταση του επιφανειακού μεταλλείου των ΜΑΒΕ που γειτονεύει με την κτηματική περιοχή Φρουρίου και Τρανοβάλτου. Στα πλαίσια, λοιπόν, της εκπόνησης της υπόψη μελέτης προτείνεται να εξεταστεί η σκοπιμότητα της συνεκμετάλλευσης -αξιοποίησης των νερών του μεταλλείου των ΜΑΒΕ στο αρδευτικό Καμβουνίων, ώστε να διασφαλιστεί η άρδευση του μεγαλύτερου τμήματος των γεωργικών εκτάσεων και της κοινότητας Μικροβάλτου σε απόλυτα υψόμετρα έως τουλάχιστο +750μ. Διευκρινίζεται ότι τοαπόλυτο υψόμετρο της στάθμης νερού στη λίμνη Ιλαρίωνα βρίσκεται στα ~370 μ., δηλ. περίπου 133 μ. χαμηλότερα από τη στάθμη νερού του μεταλλείου των ΜΑΒΕ. Επομένως, η αξιοποίηση του νερού του μεταλλείου των ΜΑΒΕ στο αρδευτικό Καμβουνίων θα εξοικονομήσει σημαντικές δαπάνες λόγω της υψηλότερης στάθμης άντλησης από την αντίστοιχη της λίμνης Ιλαρίωνα,συμβάλλοντας στη βελτίωση της οικονομικότητας κατά τη λειτουργία του αρδευτικού έργου. Τούτο πρέπει να ληφθεί υπόψη για τη θέση και τη χωρητικότητα της πλησιέστερης δεξαμενής-ταμιευτήρα του αρδευτικού στην περιοχή αυτή. Ακόμη, προς αποφυγή δημιουργίας ανησυχιών για την καταλληλότητα του νερού για άρδευση είναι τεχνικά δυνατή η κατακράτηση (με φιλτράρισμα ή/και καθίζηση) τυχόν αιωρούμενων στερεών σωματιδίων από την περιοχή του μεταλλείου, όπως, εύκολα, μπορεί οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος να ενημερωθεί απευθυνόμενος σε ειδικούς επιστήμονες (υδρογεωλόγους, χημικούς μηχανικούς κ.α) που ασχολούνται για 10ετίες με την κατεργασία και τον ποιοτικό έλεγχο των νερών στα ορυχεία και ΑΗΣ της ΔΕΗ ΑΕ και οι οποίοι κατοικοεδρεύουν στην περιοχή μας.

Σημειώνεται πως με την πρόωρη απολιγνιτοποίηση ¨εξοικονομούνται¨ τεράστιες ποσότητες νερών, που αντλούνται από τη λίμνη Πολυφύτου, άμεσου σε σειρά αποδέκτη των νερών του ΥΗΣ Ιλαρίωνα, για τη λειτουργία των λιγνιτικών ατμοηλεκτρικών σταθμών (ΑΗΣ). Ελαχιστότατο μόνο τμήμα των εξοικονομούμενων νερών υπερεπαρκεί για τις ανάγκες του αρδευτικού Καμβουνίων! Είναι, λοιπόν, ηλίου φαεινότερο ότι το αρδευτικό των Καμβουνίων είναι η βασικότερη προϋπόθεση για την παραγωγική επανάκαμψη και ενασχόληση των κατοίκων με τον πρωτογενή τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, αγροδιατροφικός τομέας), που είναι υποβαθμισμένος στη χώρα μας, αλλά απαραίτητος για τη μελλοντική μας επιβίωση με αξιοπρεπείς όρους.

 

Ευρύτερη περιοχή φράγματος Ιλαρίωνα - μεταλλείου ΜΑΒΕ – λατομείων μαρμάρου Τρανοβάλτου και κοινοτήτων Μικροβάλτου, Φρουρίου και Τρανοβάλτου

2. Ριζική αναδιοργάνωση της εκμ/σης των μαρμάρων Τρανοβάλτου.

Είναι γνωστό ότι τα μάρμαρα Τρανοβάλτου, που εξορύσσονται στην περιοχή χωρίς διακοπή κατά τα τελευταία 60 χρόνια, έχουν εξαιρετικές- εφάμιλλες του πεντελικού μαρμάρου ιδιότητες. Δυστυχώς, όμως, σήμερα υπάρχουν σοβαρότατα έως αξεπέραστα συσσωρευμένα προβλήματα, που οφείλονται κυρίως στην ανορθολογική εκμετάλλευση (πολλές μικρές και άναρχες εκμεταλλεύσεις), με αποτέλεσμα τη μείωση του δείκτη απόληψης, την αύξηση του κόστους και τελικά την αδυναμία ανταπόκρισης στις ποσοτικές και ποιοτικές απαιτήσεις των πελατών. Αντίθετα, οι καλά οργανωμένες ελληνικές επιχειρήσεις μαρμάρου κατά την πρόσφατη 10ετία της οικονομικής κρίσης στράφηκαν με μεγάλη επιτυχία στις εξαγωγές προïόντων μαρμάρου.

Επομένως, θεωρείται επείγουσα η ενοποίηση των όμορων τουλάχιστο μικρών ιδιωτικών εκμ/σεων σε ένα νέο ευέλικτο και λειτουργικό σχήμα. Τούτο είναι η βάση για την ορθολογική εκμ/ση με τη χρήση σύγχρονου και κατάλληλου εξοπλισμού, την εφαρμογή βέλτιστων και αποδοτικών μεθόδων εξόρυξης και κατεργασίας του μαρμάρου, την αύξηση της παραγωγής, της παραγωγικότητας και ιδιαίτερα του ποσοστού απόληψης του μαρμαροφόρου κοιτάσματος, την αξιοποίηση παλαιών απορριμάτων, την εκμετάλλευση οικονομιών κλίμακας, την εφαρμογή σύγχρονου μάνατζμεντ, την προώθηση πωλήσεων στις διεθνείς αγορές κλπ.

Από τα προαναφερθέντα γίνεται φανερό πως η εγκατάσταση και λειτουργία του αρδευτικού Καμβουνίων, παράλληλα με την αδήριτη αναγκαιότητα για την ορθολογική αξιοποίηση των μαρμάρων Τρανοβάλτου, αποτελούν την έσχατη λύση και ευκαιρία για δραστική βελτίωση της παραγωγικότητας στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα, δηλ. το βασικότερο όρο για την επιβίωση των εναπομεινάντων κατοίκων της περιοχής. Ακόμη, θα συνέβαλλε στην απασχόληση και νέων στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα, δεδομένου ότι μέσω του αρδευτικού Καμβουνίων θα ήταν δυνατή και η παραγωγή ζωοτροφών για τη στήριξη της κτηνοτροφίας στην ευρύτερη περιοχή (Λιβαδερό κ.α). Υπενθυμίζεται και τονίζεται η ραγδαία μείωση του πληθυσμού της περιοχής των Καμβουνίων με πλέον χαρακτηριστική την περίπτωση του Μικροβάλτου μεταξύ των απογραφών των ετών 2001 (602 άτομα) και 2011 (334 άτομα), σημειώνοντας τη μέγιστη ποσοστιαία μείωση (-44,5%) μεταξύ όλων των οικισμών της περιφερειακής ενότητας Κοζάνης.

Εναπόκειται στους κατοίκους της περιοχής Καμβουνίων, αλλά ιδιαίτερα στην τοπική αυτοδιοίκηση με πρωτοστάτη το δήμο Σερβίων, κι όχι μόνο, η ακύρωση του «οράματος» κάποιων για την εγκατάσταση ΧΥΤΑΑ στο μεταλλείο των ΜΑΒΕ ΑΕ, που θα δυσφημήσει και θα απαξιώσει ο,τιδήποτε παράγεται στα Καμβούνια και η μετατροπή του στην έσχατη ευκαιρία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής με την εγκατάσταση και λειτουργία του αρδευτικού Καμβουνίων και την ριζική αναδιοργάνωση της εκμ/σης των λατομείων μαρμάρων Τρανοβάλτου.

ΧΡΗΣΤΟΣ Γ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, τ. Δ/ντης ΛΚΔΜ ΔΕΗ ΑΕ       Λευκόβρυση Κοζάνης, 24/11/2020