Oμιλία του Πρωθυπουργού και Προέδρου του ΠΑΣΟΚ Γιώργου Παπανδρέου στην κοινοβουλευτική ομάδα του Κινήματος

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Πρόεδρε,

Ξέρουμε ότι η χώρα μας, τα τελευταία δύο χρόνια, δίνει ένα τιτάνιο αγώνα. Οι πολίτες κάνουν μια υπεράνθρωπη προσπάθεια. Όλοι μας, με τεράστιο κόπο, δυσκολίες, πολιτικό και προσωπικό κόστος, κάνουμε το πατριωτικό μας καθήκον. Γιατί εδώ και δύο χρόνια, αφότου αποκαλύφθηκε η κατάσταση που παραλάβαμε, η χώρα μας, η κοινωνία μας μπήκε σε ένα βαθύ τούνελ μιας δοκιμασίας, μέσα από το οποίο περνάμε με στόχο να βγούμε πολύ καλύτεροι, πολύ ισχυρότεροι.

Εδώ και δύο χρόνια, τρέχουμε ασταμάτητα για να κρατηθεί η Ελλάδα στα πόδια της και είμαστε περήφανοι γι' αυτό. Είμαστε περήφανοι για το τι έχουμε καταφέρει και τι καταφέρνουμε κάθε μέρα. Και αυτό, παρ' ότι τα δημόσια οικονομικά ήταν υπό κατάρρευση, παρ' ότι είχαμε ένα κράτος, όπως ξέρετε και ξέρουμε, πελατειακό και διαλυμένο, και μια διεθνή συγκυρία ρευστή, με αγορές ανεξέλεγκτες, με τεράστιο φόβο και κερδοσκοπία.

Και παράλληλα, μια Ευρώπη με τις δικές της αμφιβολίες, δυσκολίες και συντηρητισμούς. Με ένα δημόσιο διάλογο, να κατακλύζεται από την εύκολη εκμετάλλευση του πόνου, αντί του ορθού λόγου. Και με το μεγαλύτερο μέρος του πολιτικού κόσμου, να μην μπορεί, να μην θέλει, όχι μόνο να παραδεχτεί ότι πρέπει να αλλάξει, αλλά ούτε τη σοβαρότητα της κατάστασης να αναγνωρίσει. Απλά στοιχεία, για να προχωρήσει αυτός ο τόπος μπροστά.

Αυτή ήταν η κατάσταση και, μέσα σε αυτές τις συνθήκες, δίνουμε μάχη ως χώρα τα τελευταία δύο χρόνια. Παρά τις δυσκολίες, παρά την ισοπεδωτική κριτική, παρά τον παραλογισμό, παρά την αθέμιτη αντίδραση ακόμα και ομάδων, παραγόντων ισχυρών ή οργανωμένων που λυμαίνονταν την οικονομία και το κράτος, καταφέραμε μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια εμείς, η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, κλείνοντας τα αυτιά σε σειρήνες και λαϊκισμούς, με απώλειες, βεβαίως, όσων δεν άντεξαν, να αποτρέψουμε, πρώτα απ' όλα, τη χρεοκοπία. Τη χρεοκοπία της χώρας, προστατεύοντας τους Έλληνες πολίτες, για να μην ζήσουν αυτό τον εφιάλτη.

Αυτό το καταφέραμε. Να εξασφαλίσουμε απρόσκοπτη χρηματοδότηση για μισθούς και συντάξεις της χώρας μας, χτίζοντας από το μηδέν ένα μηχανισμό στήριξης, που δεν υπήρχε. Να ξεκινήσουμε και να προχωρήσουμε ένα τεράστιο, ιστορικής σημασίας πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, ώστε να αλλάξει η πατρίδα μια και καλή, για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε το μέλλον και τις προκλήσεις που έρχονται με νέα εφόδια.

Να παλέψουμε σκληρά, για να καταλήξουμε με τους εταίρους μας σε μία καθοριστικής σημασίας συμφωνία για το μέλλον της χώρας, η οποία εξασφαλίζει για την Ελλάδα μία τόσο σημαντική ελάφρυνση από τα βάρη του παρελθόντος και ανοίγει ένα πολύ μεγάλο «παράθυρο» ευκαιρίας για το μέλλον.

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Στην έκτακτη κατάσταση που βρήκαμε μπροστά μας μετά τις εκλογές του 2009, ήταν πρώτιστο καθήκον μας να αποτρέψουμε τη χρεοκοπία. Ανέλαβα πρώτος εγώ, αλλά και όλοι μαζί, την ευθύνη να βρω αυτά τα χρήματα, για να μην καταρρεύσει η χώρα.

Αυτός ήταν ο πρώτος μας στόχος. Και δεν ήταν κάτι που αναμέναμε προεκλογικά, ήταν μια κατάσταση την οποία βρήκαμε, που κανένας μας δεν θα μπορούσε να προφητεύσει. Όμως, αναλάβαμε στο ακέραιο τις ευθύνες μας, σηκώσαμε αυτό το τεράστιο βάρος και τα βγάλαμε πέρα.

Πρώτα απ' όλα, με μια συμφωνία, το Μάιο του 2010, που μας εξασφάλισε το πρώτο και μεγαλύτερο - ακόμα και τότε - πακέτο στον πλανήτη μας, των 110 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Δεύτερος στόχος, στηριζόμενοι στην αξιοπιστία που δίνει στη χώρα αυτή η επώδυνη προσπάθεια όλης της κοινωνίας μας, ήταν να βελτιώσουμε σταδιακά τους όρους της συμφωνίας. Ήμασταν πράγματι ένα πειραματόζωο - πρώτη φορά είχε συμβεί αυτή η κατάσταση σε μια αναπτυγμένη χώρα, όπως η Ελλάδα, και σε μια Ενιαία Νομισματική Ένωση, όπως η Ευρωζώνη. Και μέσα από αυτό το πειραματικό στάδιο, βεβαίως, πληρώσαμε πολλά, μάθαμε πολλά, αλλά και διαπραγματευτήκαμε πολλά.

Καταφέραμε στη Σύνοδο Κορυφής του Μαρτίου μια πολύ σημαντική μείωση, αλλά το χρέος μας παρέμεινε υπέρογκο και δύσκολο να αποπληρωθεί, χωρίς να πνίγει επί πάρα πολλά χρόνια την Ελλάδα.

Γι΄ αυτό και ο τρίτος στόχος μας σε ό,τι αφορά το χρέος, ήταν ακριβώς να μειωθεί αυτό το βάρος, που έχει πέσει πάνω στους Έλληνες πολίτες. Τα καταφέραμε με ένα πρώτο μεγάλο βήμα τον Ιούλιο και, στη συνέχεια, με την απόφαση της 26^ης Οκτωβρίου του 2011, πριν από λίγες μέρες, η οποία βεβαίως συμπλήρωσε, αλλά και ξεπέρασε κατά πολύ, με θετικό τρόπο, τις αποφάσεις του Ιουλίου.

Επαναλαμβάνω πολύ σύντομα - αυτά είναι γνωστά, αλλά πολλές φορές χάνονται στον ορυμαγδό των άλλων συζητήσεων - ότι η συμφωνία της 26^ης Οκτωβρίου, που πετύχαμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, είναι αντικειμενικά ένα ορόσημο για τη χώρα. Ανοίγει νέες προοπτικές.

Πολλοί προσπάθησαν στην αρχή να την απαξιώσουν, ο καθένας για τον δικό του λόγο. Αλλά η πραγματική της σημασία για τη χώρα και τον Έλληνα αναδεικνύεται σήμερα. Θα έλεγα, μάλιστα, μέρα με τη μέρα, αναδεικνύεται πόσο καθοριστικής και ιστορικής σημασίας ήταν και είναι για την Ελλάδα.

Μέριμνά μας σ' αυτή την διαπραγμάτευση που κάναμε, τη δύσκολη διαπραγμάτευση, είναι πρώτον να μην αμφισβητηθεί η θέση της χώρας μας στο ευρώ. 

Δεύτερον, να απομακρύνουμε τους κινδύνους, δηλαδή να προστατεύσουμε τις περιουσίες των πολιτών, ώστε να μην χαθεί ούτε ένα ευρώ από τις αποταμιεύσεις τους.

Τρίτον, να διευκολύνουμε καθοριστικά την προσπάθειά μας να βγούμε από την κρίση πιο γρήγορα και με λιγότερο πόνο, έτσι ώστε να μπούμε σε μια αναπτυξιακή τροχιά. Και οι τρεις αυτοί στόχοι επιτεύχθηκαν.

                        Η συμφωνία αυτή, όχι μόνο επιβεβαιώνει τη θέση μας στον σκληρό πυρήνα του ευρώ, αλλά ενισχύει τη δυνατότητά μας και μας δίνει νέα εφόδια για να ξαναχτίσουμε το μέλλον πάνω σε καλύτερες και ισχυρότερες βάσεις. Να στηριζόμαστε, όπως λέμε, στα δικά μας πόδια, στις δικές μας  δυνάμεις.

                        Όταν εφαρμοστεί η συμφωνία, θα σημάνει το κλείσιμο μιας περιόδου μεγάλης αγωνίας και ανασφάλειας που πέρασε ο Ελληνικός λαός. Αγωνία για να μείνουμε όρθιοι, αγωνία για τις οικονομίες μας, για τις οικογένειές μας,  για τις καταθέσεις των πολιτών και την προοπτική της νέας γενιάς. Και ανοίγει μια νέα περίοδος, δύσκολη και αυτή, αλλά πιο σίγουρη, πιο δημιουργική και ελπιδοφόρα.

                        Θυμίζω ότι η υλοποίηση της συμφωνίας αυτής, σημαίνει ότι θα έχουμε στη διάθεσή μας ένα νέο πακέτο, 130 δις ευρώ - τονίζω ξανά, το μεγαλύτερο που είχε ποτέ χώρα στον πλανήτη μας. Και θα καλύπτει με τους καλύτερους δυνατούς όρους χρηματοδότησης - πιο ευνοϊκούς όρους, όχι μόνο από το πρώτο πρόγραμμα, αλλά πιο ευνοϊκούς και από τις αγορές, εάν βγαίναμε σε αυτές, και όχι μόνον εμείς, αλλά και άλλες χώρες που είναι σε καλύτερη θέση από εμάς - τις ανάγκες της οικονομίας μας και του κράτους.

                        Πετύχαμε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μια καθοριστικής σημασίας για το μέλλον συμφωνία, προκειμένου να απαλλαγούμε από ένα μεγάλο μέρος αυτού του υπέρογκου χρέους. Πετύχαμε δηλαδή τη διαγραφή του 50%, που είναι βεβαίως αντικείμενο των διαπραγματεύσεων που έχουμε μπροστά μας, το οποίο βρίσκεται στα χέρια ιδιωτών, κατόχων ελληνικών ομολόγων, κυρίως των Τραπεζών.

                        Ένα ποσό της τάξης των 100 δις μπορεί να φύγει από τις πλάτες μας τους επόμενους μήνες, σχεδόν ο μισός πλούτος που παράγουμε σε ένα χρόνο. Το κόστος αυτό αναλαμβάνεται από τις Τράπεζες, ελληνικές και ξένες. Και έτσι, πετυχαίνουμε κάτι, που είναι στην ψυχή της δικής μας παράταξης, μια πιο δίκαιη κατανομή - σ' αυτή την περίπτωση - των βαρών, ελαφρύνοντας τον Έλληνα πολίτη, και δικαίως, από αυτά τα βάρη.

                        Αυτό συνιστά και μια πράξη κοινωνικής δικαιοσύνης, καθώς συχνά αναρωτιόταν ο Έλληνας πολίτης - δικαίως - γιατί θα έπρεπε να σηκώσει μόνος του αυτό το βάρος και, ιδιαίτερα, βάρη για τα οποία δεν ήταν ο ίδιος υπαίτιος.

                        Για πρώτη φορά στη χώρα μας, το χρέος θα μειωθεί άμεσα σε απόλυτα μεγέθη. Αντί να αυξηθεί, όπως γινόταν πάντα, κάθε χρόνο. Αυτό που πετύχαμε, δεν ήταν ούτε θεωρητικό, ούτε αφηρημένο. Είναι πάρα πολύ άμεσο. Αφορά άμεσα στη ζωή των Ελλήνων για τα επόμενα πολλά χρόνια.

                        Μόνο με τη μείωση του συνολικού χρέους, θα έχουμε χαμηλά επιτόκια, μεγάλη περίοδο αποπληρωμής, μεγάλη περίοδο χάριτος, ενώ θα καταβάλλουμε και σημαντικά μικρότερους τόκους. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των θεσμικών μας εταίρων, του χρόνου, θα μπορούσε να μειωθεί κατά 5 δις ευρώ το κόστος των τόκων. Πέντε δις είναι περίπου το κόστος όλων των μέτρων που περιλαμβάνονται στο πολυνομοσχέδιο, το οποίο ψηφίσαμε. Και κατανοείτε πόσο μεγάλης σημασίας είναι αυτό.

                        Μια πολύ μεγάλη εξοικονόμηση χρημάτων, που κατέβαλε κάθε χρόνο η ελληνική οικογένεια από το υστέρημά της και μέσω της φορολογίας. Αυτή θα είναι μια σημαντική ανακούφιση.

                        Δεν λέω ότι είναι όλα ρόδινα, αλλά είναι σίγουρα μια τεράστια προσφορά για τον Ελληνικό λαό. Όταν ξεκινήσαμε αυτή την υπεράνθρωπη προσπάθεια, αναλάβαμε μια βασική δέσμευση απέναντι στους πολίτες, να μην πάνε χαμένες οι θυσίες τους. Και οι θυσίες αυτές, δεν πήγαν χαμένες. Ήταν δύσκολες, είναι δύσκολες, αλλά έχουν πιάσει τόπο. Και όχι εφήμερα, αλλά με βαθιές ρίζες. Γιατί βάζουν νέες βάσεις για το μέλλον της χώρας.

                        Τιμήσαμε, λοιπόν, αυτή τη δέσμευσή μας. Και αυτή η διαγραφή χρέους, από μόνη της, είναι πολύ μεγαλύτερη από τις θυσίες που κληθήκαμε να κάνουμε, πολύ μεγαλύτερες και από τις θυσίες που ήδη έγιναν.

                        Κατά συνέπεια, είναι μια καθαρή δικαίωση του κόπου του Έλληνα πολίτη, αλλά και όλων σας, όλων μας, για όσα τραβήξαμε και τραβάμε - όλες αυτές τις δυσκολίες, με τις ψηφοφορίες, τις αντοχές, τις απειλές και πολλά άλλα.

                        Είναι μια αναγνώριση των δικών μας πολιτικών και συλλογικών προσπαθειών. Είναι μια απόδειξη, όμως, και του σθένους της κοινωνίας μας. Δεν ξέρω εάν υπάρχουν άλλες κοινωνίες που, μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο, μπορούν να αντέξουν τόσο μεγάλα βάρη, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, όπως η ελληνική.

                        Είναι μια αναγνώριση και απόδειξη απέναντι στους ίδιους τους εαυτούς μας, από την οποία μπορούμε να πάρουμε θάρρος, πως όταν έχουμε τη βούληση και την αρραγή ενότητα, μπορούμε να καταφέρνουμε άθλους και μπορούμε να έχουμε μια δημιουργική φάση μπροστά μας.

                        Όπως είπα, η συμφωνία δεν αφορά στο αόριστο μέλλον, στο 2020. Ήδη, προσδοκούμε άμεση εξοικονόμηση του χρόνου. Και αυτό ήταν και μέρος της διαπραγμάτευσης, να περάσουμε τον κάβο τώρα, που είναι και η μεγάλη δυσκολία. Όταν βεβαίως όλα θα είναι καλύτερα στη χώρα μας, θα είναι και πολύ πιο εύκολα, αλλά σήμερα είναι δύσκολα και για τον Έλληνα, και για τη χώρα. Και αυτό αναγνωρίστηκε. Αυτό διαπραγματευτήκαμε και αυτό πετύχαμε.

                        Πολύ πρακτικά, αυτό αλλάζει τα δεδομένα των προϋπολογισμών - σύντομα, βεβαίως, θα καταθέσουμε τον προϋπολογισμό για το 2012, αλλά αλλάζουν τα δεδομένα και για τους προϋπολογισμούς που θα διαπραγματευτούμε για το 2013 και το 2014 στο νέο πρόγραμμα, μια μεγάλη ανάσα για τα επόμενα χρόνια. Θα μπορέσει και ο Αντιπρόεδρος, ο Βαγγέλης Βενιζέλος, να πει δυο λόγια γύρω από τις προοπτικές αυτές.

Αυτό σημαίνει ότι με ένα χρέος διαχειρίσιμο, χωρίς να πνίγει κάθε χρόνο τους Έλληνες πολίτες με υπέρογκους τόκους, ανοίγονται προοπτικές για την ανάπτυξη. Γιατί το θέμα δεν είναι απλώς αν τα χρήματα είναι αρκετά για την ανάπτυξη, αλλά πού θα πάνε τα χρήματα, πώς θα επενδυθούν. Και αυτό ήταν πάντα όρος μας και στόχος μας, όλα να γίνουν με βάση το δημόσιο συμφέρον, το κοινό συμφέρον, για μια αναπτυξιακή πορεία που θα μας πάει και σε μια άλλη, ποιοτική και πράσινη ανάπτυξη.

                        Ήρθε η συμφωνία της 26^ης Οκτωβρίου και, βεβαίως, μετά την 26^η και 27^η Οκτωβρίου, ζήσαμε τραγικές σκηνές στη χώρα μας. Σκηνές, που δεν μας τιμούν ως χώρα, αλλά και μας βλάπτουν. Διότι παρότι μπορεί κάποιος να σηκώνει την ελληνική σημαία, το πόσο την τιμά, όμως, είναι διαφορετικό.

                        Άκουσα χθες, όλοι ακούσατε τις δηλώσεις των εταίρων μας. Και άκουσα ότι πολλοί ήταν έκπληκτοι για τις δηλώσεις των εταίρων μας. Πέρα από το ύφος και πέρα από το περιεχόμενο, να μας λένε, δηλαδή, «πώς θα κάνετε το δημοψήφισμά σας», στο οποίο εμείς ήμασταν πολύ καθαροί, δεν καταλαβαίνω γιατί υπήρξε έκπληξη.

Κατ' αρχήν, να ξεκαθαρίσω ότι η απόφασή μας, για το αν θα κάνουμε ή όχι δημοψήφισμα, ήταν και είναι δική μας απόφαση, απόφαση της κυρίαρχης Κυβέρνησης. Και την πήραμε. Βεβαίως, ήξεραν ότι πιθανώς είχε συζητηθεί και δημοσίως, αλλά ήταν μια δική μας απόφαση, ανεξάρτητη.

                        Μπορεί να έχουμε πράγματι μια κηδεμονία οικονομική, αλλά οι δημοκρατικές μας διαδικασίες, οι δημοκρατικοί μας θεσμοί, είναι θέμα του Ελληνικού λαού, της Ελληνικής Κυβέρνησης, του Ελληνικού Κοινοβουλίου και μόνον. Και αυτό, το έχω καταστήσει απολύτως σαφές επανειλημμένως - και παλαιότερα, όταν ετέθη το θέμα της άρσης της ψήφου κάθε χώρας που έμπαινε στο πρόγραμμα, αλλά και στις συζητήσεις που είχα μαζί τους για το δημοψήφισμα.

                        Όμως, επί της ουσίας. Γιατί μας δημιούργησε έκπληξη το τι είπαν; Εμένα, δεν μου έκανε καμία έκπληξη. Σε ανύποπτο χρόνο, και εγώ και πολλά άλλα στελέχη μας, είχαμε πει ότι αυτό που διακυβεύεται, είναι η συμμετοχή μας στο ευρώ.

                        Αγαπητοί συνάδελφοι, αυτό είναι που διακυβεύεται. Και όταν εμείς το λέγαμε αυτό, κάποιοι έλεγαν ότι είμαστε εκβιαστές. Από την άλλη, μας ζητούσαν να μιλήσουμε ειλικρινά. Ειλικρινά μιλήσαμε και μιλάμε. Αυτό που διακυβεύεται στη χώρα μας, είναι η συμμετοχή μας στο ευρώ.

                        Χθες, απλώς ήρθε η επιβεβαίωση όσων λέγαμε. Απλώς η επιβεβαίωση. Να το πω, όμως, πιο συγκεκριμένα. Αυτή τη στιγμή, είναι οι αποφάσεις της 26^ης Οκτωβρίου. Όλες οι αποφάσεις, όμως, που έχουμε πάρει αυτή την εποχή, μέσα σε αυτό το πρόγραμμα, το επίπονο, το δύσκολο, που όμως αλλάζει την Ελλάδα, μετά τη μεγάλη εκτροπή της χώρας μας από τα ελλείμματα και το χρέος, όλες αυτές οι αποφάσεις είναι η υποχρέωσή μας για να μείνουμε στο ευρώ, πολύ απλά.

                        Ο μόνος τρόπος για να μείνουμε στο ευρώ, βεβαίως με διαπραγματεύσεις, όπως και κάνουμε, βεβαίως με διαβουλεύσεις και με την κοινωνία, είναι η πιστή εφαρμογή των αποφάσεών μας, των κοινών αποφάσεων, δικών μας και των εταίρων μας.

                        Και εμείς πήραμε αποφάσεις στις 26 και στις 27 Οκτωβρίου, που είναι ευεργετικές, με τις όποιες δυσκολίες, ευεργετικότατες για τη χώρα μας. Τις μέρες αυτές, που προτείναμε και αποφασίσαμε το δημοψήφισμα και έγινε μια παγκόσμια δημόσια συζήτηση γι' αυτό, υπήρξε και ένα άλλο ευεργετικό στοιχείο για εμάς: πήραμε ένα δείγμα, ένα μικρό δείγμα, μια μικρή γεύση, του τι σημαίνει το γεγονός ότι σώσαμε τη χώρα. Και τι θα σήμαινε, εάν δεν είχαμε σώσει τη χώρα. Αλλά αυτή ήταν μόνο μια μικρή γεύση, δεν ήταν μεγάλη.

Πρέπει, όμως, να το κατανοήσουμε αυτό. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Θέλουμε δεν θέλουμε, δικαίως ή όχι, αυτή είναι η πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Αυτή την πραγματικότητα διαχειριζόμαστε. Και τη διαχειριζόμαστε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο για το συμφέρον του Ελληνικού λαού και της πατρίδας μας.

                        Πρέπει αυτό να το κατανοήσει ο κάθε Έλληνας πολίτης, γιατί ακούγονται πάρα πολλά, για το πώς βρεθήκαμε εδώ, ποιοι φταίνε, ποια παραμύθια και ποιες μαγικές λύσεις μπορούν να υπάρξουν. Εμείς μιλάμε με απόλυτη ειλικρίνεια. Ίσως αυτή την ειλικρίνεια, κάποιος να ήθελε να την εκφράσουμε με μεγαλύτερο στόμφο ή με άλλο τρόπο. Εμείς, πάντως, αυτά τα είχαμε πει.

                        Είδαμε επίσης τις διεθνείς επιπτώσεις που μπορεί να έχουν οι αποφάσεις μας, τις αντιδράσεις έναντι της Ελλάδας, πρώτα απ' όλα, αλλά και στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Βέβαια, αυτό θα πρέπει να προβληματίσει το G-20 σοβαρά, που συνέρχεται σήμερα και αύριο, διότι επιτέλους, μετά από το 2008, θα πρέπει οι αποφάσεις τις οποίες παίρνουν, οι συστάσεις τις οποίες κάνουν, να γίνουν πράξη.

                        Επιτέλους, δεν μπορεί να αποφασίζουν οι αγορές και να μην αποφασίζουν οι λαοί. Δεν μπορεί να υπάρχει ανάγκη να συλλέγει φόρους μια χώρα και, την ίδια στιγμή, να υπάρχει ένα διεθνές τραπεζικό σύστημα, που επιτρέπει τη φοροδιαφυγή και τους φορολογικούς παραδείσους.

                        Δεν μπορεί να υπάρχει ένα τραπεζικό σύστημα, που πληρώνει πολύ λιγότερα σε φόρους από ό,τι πληρώνει ο κάθε εργαζόμενος - και μιλάω και για την ανάγκη του φόρου επί των συναλλαγών. Δεν μπορεί οι Οίκοι Αξιολόγησης να έχουν μεγαλύτερη δύναμη από τα Κοινοβούλια. Και θα μπορούσα να πω πολλά ακόμη.

                        Είναι ανάγκη, διότι είναι μέρος του τεράστιου προβλήματος, να καταλάβει το G-20 τις ευθύνες που έχουν και αυτοί για το διεθνές σύστημα διακυβέρνησης της οικονομίας. Και όχι μόνον, αλλά ευθύνες και σε θέματα όπως το περιβάλλον, η μετανάστευση και η φτώχεια.

                        Πώς αντιμετωπίζουμε το θέμα της εφαρμογής των αποφάσεων της 26^ης Οκτωβρίου. Πώς θα γίνει η πιστή εφαρμογή. Όλοι μας προβληματιστήκαμε όλο αυτό τον καιρό και γι΄ αυτό υπήρχε πολλή συζήτηση περί πρωτοβουλιών και ως προς το πώς θα προχωρήσουμε. Νομίζω, όμως, ότι η 28^η Οκτωβρίου ήταν το επιστέγασμα των φαινομένων που παρατηρήθηκαν, ένα αποκορύφωμα, αν θέλετε, που μας έκανε δυστυχώς περίγελους στην Ευρωζώνη και διεθνώς, δίνοντας την αίσθηση ότι υπάρχει παντελής έλλειψη σοβαρότητας και κατανόησης, διότι οι ομάδες αυτές έδρασαν βίαια και βλαπτικά για τα συμφέροντα της χώρας, έδρασαν ενάντια στα συμφέροντα της χώρας.

                        Και βέβαια, ήταν και είναι αδιανόητο για τους εταίρους μας - και βεβαίως, μου το εξέφρασαν και χθες, και δικαίως - μετά από μια τόσο σκληρή, τόσο επίπονη διαπραγμάτευση όλους αυτούς τους μήνες, αλλά και τις τελευταίες μέρες και ώρες μέχρι τις 27 Οκτωβρίου, η αντίδραση στην Ελλάδα να εκφράζει την απόλυτη αντίθεση.

                        Και δεν μιλάω για τις μικρές ομάδες ή για κάποιους πολίτες, που μπορεί να αισθάνονται πόνο και να εκφράζουν την οργή τους. Αναφέρομαι στα κόμματα, στα υπεύθυνα κόμματα και τις ηγεσίες τους. Όλοι, με τον «άλφα» ή «βήτα» τρόπο, κατήγγειλαν αυτή την ευεργετική συμφωνία. Και αναρωτιόντουσαν χθες οι ηγέτες με τους οποίους μιλούσα και έλεγαν, «δεν το έχουμε ξαναδεί αυτό σε άλλη χώρα, να τους κόψουν το χρέος κατά 50% και να διαμαρτύρονται!».

                        Καταδικάζοντας βεβαίως την Κυβέρνηση, όλα τα κόμματα, διότι αυτός, προφανώς, ήταν ο στόχος τους. Και βεβαίως, με τα επίθετα τα οποία ξέρετε ότι χρησιμοποιούνται, σε ό,τι αφορά και τον πατριωτισμό μας.

                        Όλο αυτό που γίνεται τον τελευταίο καιρό, και εσάς, όλους μας, μας έχει προβληματίσει. Και μας έχει προβληματίσει, για την ανάγκη να διαμορφώσουμε ευρύτατες συναινέσεις στον Ελληνικό λαό, ακόμα και στα κόμματα και στους κοινωνικούς εταίρους.

                        Κάνουμε πράγματα ιστορικής σημασίας. Έχουν γίνει πράγματα στη χώρα μας, που δεν είχαν γίνει ποτέ στην ιστορία και, σίγουρα, τις τελευταίες δεκαετίες. Πράγματα ευεργετικά, με τις όποιες διαφωνίες για το ένα ή το άλλο θέμα, αλλά σε μια κατεύθυνση τεράστιων μεταρρυθμίσεων και αλλαγών, υπέρ του πολίτη και της βιωσιμότητας της χώρας μας.

                        Γι΄ αυτό, βεβαίως, και καταλήξαμε στο δημοψήφισμα, ως εκείνη τη λύση που μπορούσε να διαμορφώσει κοινωνικές συμμαχίες και μια καθαρή απόφαση του Ελληνικού λαού υπέρ των αποφάσεων της 26^ης Οκτωβρίου.

                        Θέλω να πω για το δημοψήφισμα, ότι είναι η αποφασιστική και καθοριστική απάντηση - με θετική, βέβαια, έκφραση - σε όλα τα σενάρια που διακινούνται, και εντός και εκτός Ελλάδας, είτε για την ανωμαλία, είτε για την έξοδό μας από το ευρώ.

                        Απάντηση σε αυτά, θέλω κι εγώ. Και είναι βαθιά μου πίστη και εμπιστεύομαι τη σοφία και την ωριμότητα του Ελληνικού λαού. Και την εμπιστεύομαι πολύ περισσότερο από το σημερινό - όπως λέγεται - πολιτικό κατεστημένο. Όχι γενικά το πολιτικό σύστημα, το οποίο βεβαίως έχει αδυναμίες και θέλουμε πολλά να αλλάξουμε, αλλά ένα πολιτικό κατεστημένο. Και δεν το λέω ρομαντικά. Πιστεύω βαθιά στη Δημοκρατία. Και αυτή η πίστη μου, είναι και αρχή μου. Και πιστεύω, επίσης, ότι αυτή η αρχή έχει και βαθιές ρίζες στο Κίνημά μας, στις πολιτικές και πολιτιστικές παραδόσεις αυτής της παράταξης.

                        Όταν ανακοινώσαμε αυτή μας την πρωτοβουλία, παρά την εξαλλοσύνη διαφόρων συστημάτων μόλις μιλήσαμε  για το δημοψήφισμα, ο πολίτης άκουσε, για πρώτη φορά εδώ και πάρα πολλά χρόνια, ότι όχι μόνο τον υπολογίζουμε, αλλά και του δίνουμε το λόγο, τον εμπιστευόμαστε. Πιστεύουμε στην ευθυκρισία του, στο μεγαλύτερο πολιτικό ζήτημα της εποχής, εφόσον βεβαίως έχει τη σωστή πληροφόρηση.

                        Και σε ό,τι αφορά τους εταίρους μας, αναγνωρίζουν βεβαίως το δικαίωμά μας να πάμε σε δημοψήφισμα, εκλογές ή οτιδήποτε άλλο. Προφανώς, όπως είπα και στο Υπουργικό Συμβούλιο, και οι εταίροι μας θα ήθελαν όλα να πηγαίνουν ρολόι και να μην αντιμετωπίζουν θέματα όπως είναι οι εκλογές, ή όπως είναι τα δημοψηφίσματα που μπορεί να θέσουν δύσκολα ερωτήματα.

                        Θέλω εδώ να διευκρινίσω, ότι εμείς δεν θα βάζαμε ποτέ ως θέμα σε ένα δημοψήφισμα, «μένουμε ή φεύγουμε από το ευρώ». Το θέμα του ευρώ, όπως έχω πει και παλαιότερα, δεν είναι για εμάς θέμα για να ρωτήσουμε τον Ελληνικό λαό. Θεωρούμε ότι αυτό είναι αυτονόητο.

                        Και αυτό, το είπα και χθες στις Κάννες, ότι δεν μπορούμε να βάλουμε ένα τέτοιο ερώτημα. Όμως, θέλω να είμαι επίσης ειλικρινής με όλους, πως αν δεν ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας, το θέμα του ευρώ είναι επί τάπητος. Εμείς, βέβαια, θα βάζαμε ως ζήτημα στο δημοψήφισμα τη συμφωνία της 26^ης-27^ης Οκτωβρίου, όπως και προχθές συζητήσαμε στο Υπουργικό Συμβούλιο, δηλαδή την ανάγκη μιας ευρύτερης συναίνεσης.

                        Αυτό το πακέτο είπαμε εμείς - και χθες, στις Κάννες - ότι θα βάλουμε ως βασικό διακύβευμα στο δημοψήφισμα. Και βεβαίως, αυτή η απόφαση θα ήταν και εγγύηση για τη συμμετοχή μας στο ευρώ.

                        Η απόρριψη αυτού του πακέτου θα σήμαινε για τους εταίρους μας, ουσιαστικά, την αρχή της εξόδου μας από το ευρώ. Είναι σίγουρο. Μάλιστα, στην κουβέντα που κάναμε, μας είπαν ότι εάν η Ελλάδα αποφασίσει να φύγει από το ευρώ, μπορούμε να το ξανασυζητήσουμε μετά από δέκα χρόνια.

                        Το τελικό αποτέλεσμα, όμως, της απόρριψης του πακέτου της 26^ης Οκτωβρίου, είναι στο επίκεντρο. Δεν είναι το δημοψήφισμα. Μην κάνουμε το λάθος, που πάρα πολλοί θέλουν: το δημοψήφισμα δεν είναι το διακύβευμα. Το διακύβευμα είναι εάν εμείς είμαστε έτοιμοι ως χώρα, δεν λέω ως Κυβέρνηση, αλλά ως χώρα, να εφαρμόσουμε τις αποφάσεις, που είναι στο κάτω - κάτω και ευεργετικές, τις αποφάσεις που εμείς διεκδικήσαμε στις 26 και 27 Οκτωβρίου. Και εγώ πιστεύω ότι, ναι, μπορούμε.

                        Η απόρριψη αυτών των αποφάσεων, είτε είναι απόρριψη λόγω δημοψηφίσματος, είτε είναι απόρριψη λόγω εκλογών, είτε είναι απόρριψη διότι δεν μπορούμε να έχουμε πλειοψηφία στη Βουλή γι' αυτό το θέμα, είτε είναι απόρριψη λόγω αδυναμίας εφαρμογής των αποφάσεων - διότι η μία ή η άλλη ομάδα κάνει καταλήψεις, ή επειδή δεν πληρώνουν ή οτιδήποτε άλλο - σημαίνει έξοδο από το ευρώ. Σημαίνει έξοδο από το ευρώ. Και αυτό, πρέπει να το καταλάβουμε.

                        Άρα, το ερώτημα δεν ήταν «δημοψήφισμα ή όχι», αλλά πώς θα διασφαλίσουμε με τον καλύτερο τρόπο την εφαρμογή των αποφάσεων της 26^ης και 27^ης Οκτωβρίου.

                        Δεν είναι το δημοψήφισμα που φταίει για μια οποιαδήποτε ανωμαλία. Ήταν η αδυναμία που είχε η κοινωνία μας, οι πολιτικοί φορείς, οι θεσμοί μας, να εφαρμόσουμε το πακέτο - ένα πακέτο, το οποίο θα ερχόταν να «θεραπεύσει» αυτό το δημοψήφισμα.

Με αυτά τα δεδομένα φθάσαμε στην Δευτέρα, με έναν πολιτικό κόσμο, που αρνιόταν κατηγορηματικά να αναλάβει τις ευθύνες του - και ήταν αποκαλυπτική η συζήτηση τις τελευταίες ημέρες εντός της Ελλάδας, προφανώς και εκτός.

                        Αλλά για πρώτη φορά τα τελευταία δύο χρόνια, δεν μπορούσε κανένας μεγαλόσχημος να κρυφτεί. Και όσοι μας κατηγορούσαν ως ενδοτικούς, τώρα μας εκλιπαρούσαν να ψηφίσουμε, για να δείξουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι πατριώτες.

                        Τώρα, ποιοι φοβούνται το λαό; Ακόμα και αυτοί που παλαιότερα ζητούσαν δημοψήφισμα, δεν τόλμησαν να μιλήσουν για το δημοψήφισμα. Εμείς, πάντως, η παράταξή μας ποτέ δεν φοβήθηκε τον Ελληνικό λαό. Εγώ κατανοώ, βεβαίως, το συνειδησιακό βάρος όλων των στελεχών, που έχουν εκφράσει τους φόβους τους. Αλλά ποιες ήταν οι εναλλακτικές;

                        Είχαμε τρεις εναλλακτικές. Η μία εναλλακτική, που τη θεωρώ καταστροφική, θα ήταν να πάμε τη χώρα, αυτή τη στιγμή, σήμερα, σε εκλογές. Θα έκλεινε η Βουλή, θα μπαίναμε σε αντιπαραθέσεις και πολώσεις, την ώρα που η κοινωνία βρίσκεται σε μία πάρα πολύ πιεσμένη κατάσταση και είναι αμφίβολο εάν θα φθάναμε στο τέλος των εκλογών, χωρίς να έχουμε χρεοκοπήσει, έχοντας χάσει πολύτιμο χρόνο.

                        Η άλλη εναλλακτική ήταν το δημοψήφισμα, που δεν είχε καμία σχέση με την αλλαγή - μέσω εκλογών - μιας κυβέρνησης, αλλά θα ήταν η συνέχεια της δουλειάς μας, για να κερδίσουμε ένα ηχηρό «ναι» και να αποδείξουμε στην Ευρώπη ότι εμείς είμαστε εκείνοι που θέλουμε τις αλλαγές αυτές.

                        Και η τρίτη λύση, βεβαίως, ήταν να υπάρξει ευρύτερη συνεννόηση και σύγκλιση γύρω από τα πολιτικά διακυβεύματα και ειδικότερα τις αποφάσεις της 26^ης και 27^ης Οκτωβρίου και της δανειακής μας σύμβασης.

                        Προσωπικά, έχω επιδιώξει αυτές τις συνεργασίες και προεκλογικά, τότε βεβαίως με ένα άλλο σκεπτικό, αλλά εν πάση περιπτώσει και μετεκλογικά, επανειλημμένως, και δεν είχαν πετύχει αυτές οι προσπάθειες.

                        Εγώ κατανοώ όλες τις δυσκολίες των Βουλευτών, τις συναισθάνομαι, τις αισθάνομαι και εγώ. Κουβαλάμε ένα σταυρό και μας πετάνε και πέτρες από πάνω. Γι' αυτό, ήταν απολύτως αναγκαίο να διαμορφώσουμε με κάποιο τρόπο ευρύτερες συναινέσεις.

                        Όπως είπα, ένα δημοψήφισμα θα μπορούσε να στείλει ένα πολύ θετικό μήνυμα. Από τη στιγμή, βεβαίως, που είχαμε το δίλημμα, «ή συναίνεση ή δημοψήφισμα», όπως είπα και χθες, βγαίνοντας από τη συνάντηση, όπως είπα και στους εταίρους μας, και όπως έχω πει και σε εσάς πριν από λίγες ημέρες, εάν υπήρχε η ευρύτερη συναίνεση, δεν θα είχαμε ανάγκη κανενός δημοψηφίσματος.

                        Αν η Αντιπολίτευση έρθει στο τραπέζι, είχα πει, είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε στην ψηφοφορία της σύμβασης, μόλις αυτή ετοιμαστεί, και δεν χρειάζεται να πάμε σε άλλες λύσεις.

                        Άκουσα και ακούσατε τις δηλώσεις του κ. Σαμαρά. Πράγματι, θέλω να πιστεύω στις καλές προθέσεις που εξέφρασε ο κ. Σαμαράς, για τη συνεργασία και την ψηφοφορία στο θέμα της δανειακής σύμβασης. Και γι' αυτό, θέλω να χαιρετίσω τη σημερινή του στάση για τη δανειακή σύμβαση.

Εγώ δεν θα μπω σε μια εύκολη, πολύ εύκολη αντιπολιτευτική κριτική, ή σε αντιπολιτευτικές κορώνες, αυτή τη στιγμή. Νομίζω ότι η στιγμή είναι τέτοια, που θα πρέπει να χαιρετίσουμε μια διαφορετική θέση, εθνική θέση, που μπορεί να αποτελέσει - και το ελπίζω - την απαρχή μιας νέας πολιτικής κουλτούρας, μιας νέας πολιτικής στάσης όλων μας, και όχι μόνο των δύο μεγάλων κομμάτων, για την πολιτική ζωή του τόπου.

                        Είναι μια στάση, που πιστεύω ότι χαιρετίζει και θα χαιρετίσει και ο Ελληνικός λαός, που ζητά ο Ελληνικός λαός και που αναδεικνύει την αξιοπιστία των πολιτικών και των δημοκρατικών μας θεσμών. Το βασικό γεγονός είναι ότι ανακοίνωσε η Νέα Δημοκρατία ότι θα ψηφίσει τη νέα δανειακή σύμβαση.

                        Θα έλεγα, επίσης, ενόψει των διαπραγματεύσεων που έχουμε μπροστά μας για το νέο πρόγραμμα, ότι πρέπει να καλέσουμε ξανά τη Νέα Δημοκρατία και να τους ζητήσουμε ξανά, να έρθουν ως συν-διαπραγματευτές στις συζητήσεις για το νέο πρόγραμμα.

                        Ελπίζω ότι, από εδώ και πέρα, άσκοπα «όχι» δεν θα ακούσουμε. Τέθηκαν και κάποιοι άλλοι όροι και νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς, ούτε να τους απορρίψει εκ των προτέρων, ούτε να τους αποδεχθεί εκ των προτέρων. Θα πρέπει να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση με τη Νέα Δημοκρατία, για να δούμε πώς θα προχωρήσουμε. Αλλά η κάθε απόφασή μας πρέπει να εδράζεται σε βασικά στοιχεία.

                        Πρώτα απ' όλα, να εδράζεται σε πολύ συγκεκριμένες πολιτικές. Δεν μιλάμε για συνεργασία, απλά για τη συνεργασία. Δεν μιλάμε για συνεργασία, απλά για να μοιράσουμε θώκους ή καρέκλες. Έχουμε πολύ συγκεκριμένους στόχους να εφαρμόσουμε, ένα ευεργετικό ιστορικό εγχείρημα και απόφαση, της 26ης Οκτωβρίου και, πάνω σ' αυτή τη βάση, να προχωρήσουμε στις όποιες δυνατές συγκλίσεις. Και βεβαίως, να ψηφιστεί η δανειακή σύμβαση. Άρα, είναι κατ' αρχήν ένα πολιτικό διακύβευμα αυτή η συνεργασία.

                        Δεύτερο διακύβευμα είναι να υπάρχει ο πυλώνας της σταθερότητας. Η σταθερότητα της δικής μας Κοινοβουλευτικής Ομάδας. Είμαστε όλοι μας, είσαστε εσείς. Εμείς κρατήσαμε τη χώρα όρθια και εμείς παραμένουμε πυλώνας σταθερότητας σ' αυτό τον τόπο.

                        Γι' αυτό είναι και ιδιαίτερης σημασίας η αυριανή ψηφοφορία, διότι η ψήφος εμπιστοσύνης είναι η εγγύηση για το πώς θα προχωρήσουμε στα επόμενα βήματα, σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουμε πάρει, και πώς θα συζητήσουμε, βεβαίως, με τα κόμματα της Αντιπολίτευσης, με τις ευρύτερες δυνάμεις, που θα θελήσουν πραγματικά - αν το θελήσουν - να συνεργαστούμε και με ποιους όρους.

                        Χαίρομαι, πάντως, σε κάθε περίπτωση, που το άνοιγμα της συζήτησης για το δημοψήφισμα δημιούργησε σε πολλούς ένα θετικό, ένα ευεργετικό σοκ, και έφερε θετικά αποτελέσματα στον πολιτικό κόσμο της χώρας μας.

                        Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, φίλες και φίλοι, παραμένει. Όπως είπα, το ζητούμενο είναι να μπορούμε να εφαρμόσουμε αυτό το πρόγραμμα, το οποίο δεν είναι ένα θέμα διαδικαστικό, είναι άκρως πολιτικό.

                        Εμείς θα εργαστούμε με ενότητα και αποφασιστικότητα στην υλοποίηση των όσων θα πρέπει να γίνουν. Να εφαρμοστεί η συμφωνία, να έχουμε ευρύτερες δεσμεύσεις με σαφή τρόπο, αλλά να έχουμε κι εμείς το αρραγές μέτωπο που απαιτείται σε αυτή την προσπάθεια.

                        Είμαι σίγουρος ότι ο Ελληνικός λαός θα εκτιμήσει αυτή την προσπάθειά μας, που ανοίγει το δρόμο για να βγούμε από την κρίση, σε μια πάρα πολύ δύσκολη εποχή. Πρέπει να υπάρχει αυτή η σταθερότητα, αυτής της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, αυτής της Κυβέρνησης, ανεξάρτητα από όποιες συζητήσεις κάνουμε με όποια άλλα κόμματα. Είναι προϋπόθεση για την επόμενη μέρα.

                        Φίλες και φίλοι, ελπίζω η σημερινή μέρα να αποδειχθεί, πράγματι, μια σπουδαία μέρα, όπου οι φωνές για ενότητα και για συναίνεση θα πληθαίνουν. Μια μεγάλη, μια σπουδαία μέρα για την πατρίδα μας. Όσο πιο πολλοί Έλληνες πουν, ότι «η Ελλάδα μετράει περισσότερο από μένα, από τον καθένα μας», τόσο πιο σπουδαίο θα είναι και το μέλλον μας.

                        Έχω μιλήσει δεκάδες φορές για την αξία αυτής της ενότητας, που σημαίνει να δουλεύουμε μαζί, να αλληλοστηριζόμαστε, να έχουμε τη συζήτηση, τη συνεργασία, τη διαβούλευση, να βάζουμε το συλλογικό συμφέρον πάνω από το προσωπικό. Και έχουμε αποδείξει τα τελευταία δύο χρόνια ότι, όταν προσπαθούμε, τα καταφέρνουμε μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες.

                        Όπως καταφέραμε το πρώτο πακέτο, όπως καταφέραμε τις αποφάσεις της 26ης Οκτωβρίου, έτσι θα καταφέρουμε και τα επόμενα βήματα. Δεν είναι απλή η προσπάθεια που κάναμε, που κάνατε, που κάναμε όλοι μαζί. Δύο χρόνια τώρα, δεν είναι μόνο δική μου, δική μας προσπάθεια, είναι προσπάθεια όλων των Ελλήνων .

                        Τον πόλεμο, δεν τον δίνουμε μόνοι μας, τον δίνουμε με τον Ελληνικό λαό. Είμαστε στρατιώτες αυτής της μάχης. Έχω πει ότι η σωτηρία και η αλλαγή της χώρας δεν είναι υπόθεση ενός ανθρώπου. Δεν θα τα καταφέρουμε μόνοι μας, δεν θα τα καταφέρω μόνος μου, θα τα καταφέρουμε όλοι μαζί.

                        Και θα είναι αποτέλεσμα της - όσο γίνεται - ευρύτερης συναίνεσης και συμμετοχής του Ελληνικού λαού σ' αυτή την κοινή προσπάθεια.

                        Οι πολίτες έχουν σηκώσει το βάρος με θυσίες και έχουν το αποτέλεσμα - τη μείωση του χρέους και μια νέα προοπτική. Έχουμε καταφέρει μέχρι σήμερα πολλά, λόγω της δικής μας σοβαρότητας, αποφασιστικότητας και υπεύθυνης στάσης.

                        Εσείς, οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, έχετε ψηφίσει και στηρίξει κάθε νομοσχέδιο, όσο σκληρό κι αν είναι, και το κάνατε αυτό για τη σωτηρία και την αλλαγή της πατρίδας μας.

Εσείς, οι Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, έχετε στηρίξει τους συμπολίτες μας στις Περιφέρειες και, βεβαίως, όλοι εμείς αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες και τις λογικές αντιδράσεις.

                        Η στάση σας είναι ηρωική. Και σήμερα, η στάση σας είναι υπεύθυνη και δείγμα πολιτικού πολιτισμού και ανωτερότητας.

                        Θέλω και ζητώ να συνεχίσετε έτσι. Να αντέξετε και να αντέξουμε, εφαρμόζοντας αυτό το πρόγραμμα. Όχι για μένα, όχι για το ΠΑΣΟΚ, όχι για την Κυβέρνησή μας, αλλά για τον ίδιο το λαό, για την ίδια την πατρίδα μας και για τα παιδιά μας. Για το κοινό μας μέλλον, που έχει φωτισθεί από αισιοδοξία, πιστεύω, μετά από την ευεργετική συμφωνία της προηγούμενης εβδομάδας.

                        Έχουμε τις δυνατότητες, το έχουμε αποδείξει. Έχουμε τις δυνατότητες και τους ανθρώπους. Οι άνθρωποί μας δεν χρεοκόπησαν ποτέ. Νοοτροπίες χρεοκόπησαν και νοοτροπίες πεθαίνουν κάθε μέρα. Νοοτροπίες, που μας έφεραν μέχρι εδώ.

                        Είπα και στις 27 Οκτωβρίου, στο μήνυμά μου, ότι εμείς έχουμε τραβήξει οριστικά κόκκινη γραμμή με το παρελθόν. Δεν με νοιάζει τι κάναμε, με νοιάζει τι κάνουμε.

                        Έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας για την ευημερία, αλλά θα τα καταφέρουμε.

                        Σας ευχαριστώ πολύ.