Μικρόβαλτου περιλειπόμενα: Ὁ ἉηΛιᾶς μας

του π. Νικηφόρου Μανάδη

Γραφικὸς ὁ λόφος τοῦ ἉηΛιᾶ μὲ τὸ ξωκκλήσι του. Δεσπόζει ἀπέναντι ἀπὸ τὸ χωριό μας. Ἀπὸ κεῖ κάθε πρωΐ οἱ πρόγονοί μας, ὅπως κι ἐμεῖς σήμερα βλέπουμε τὸν ἥλιο ν’ ἀνατέλη μέχρι νὰ βασιλέψη τὸ βραδάκι πίσω ἀπὸ τὸν Μπούρινο. Ὁ ἉηΛιᾶς στὴν ἀνατολὴ καὶ ὁ Μπούρινος στὴ δύση εἶναι τὰ σταθερὰ σημεῖα τῆς ἀναφορᾶς μας.

Γραφικὸ καὶ τὸ πανηγύρι τοῦ ἉηΛιᾶ μας κάθε χρόνο στὶς 20 Ἰουλίου.

Ἀνέβαιναν μὲ μουλάρια ἢ γαϊδουράκια ἀπὸ τὸ μονοπάτι στὸν ἉηΛιᾶ οἱ παλιοὶ παπᾶδες τοῦ χωριοῦ μας. Ἂς μνημονέψουμε καὶ τὰ ὀνόματά τους, ὅπως τὰ παραθέτει ὁ Ἰωάννης Δημόπουλος στὴν ἐργασία του “Τὰ παρὰ τὸν Ἁλιάκμονα Ἐκκλησιαστικὰ” στὶς σελίδες 746-751, ἀπὸ τὸν κώδικα τῆς Ζάβορδας. π. Μιχαήλ, π. Γεώργιος καὶ Εὐγενία πρεσβυτέρα, π. Χριστόδουλος στὰ ἔτη 1534-1692. π. Χαρίσιος, π. Δημήτριος μετὰ τὸ 1692, π. Χαρίσιος 1829, π. Παῦλος Παπαγεωργίου 1897-1925, π. Βασίλειος Παπαδόπουλος 1899-1920, π. Ἀθανάσιος Νατσιόπουλος 1912-1933, π. Νικόλαος 1901, π. Ἀντώνιος

Καβουρίδης τοῦ Εὐαγγέλου 1920-1943, π.

Ἀντώνιος Καβουρίδης τοῦ Βασιλείου 1943-1955, ἱερομόναχος Μακάριος Ἀναλυτής 1955-1957, π. Νικόλαος Μανάδης 1900-1986 χειροτονήθηκε 26 Σεπτεμβρίου καὶ 1 Ὀκτωβρίου 1948, π. Χρῖστος Μανάδης ἱεράτευσε ἀπὸ Φεβρουάριο 1977 μέχρι 25 Μαΐου 1998 ἡμέρα τῆς ἐν Κυρίῳ κοιμήσεώς του. Σήμερα ἱερουργεῖ ὁ ἱεροδιδάσκαλος π.Χαράλαμπος Σταθόπουλος.

Ἄλλοι χωριανοί μας παπᾶδες ποὺ ἱερουργοῦν σήμερα ἐκτὸς χωριοῦ μας εἶναι οἱ ἑξῆς: ὁ ὑπογράφων τὸ παρὸν στὴν ἐπαρχία Ἑορδαίας, ὁ ἱεροδιδάσκαλος π. Θωμᾶς Μανάδης στὸν Ἱ.Ν.Ἁγίου Ἰωάννου Πτολεμαΐδος, ὁ θεολόγος π.Ἀχιλλέας Ἀντ. Παπαδημητρίου στὸν Ἱ.Ν.Ἁγίας Τριάδος Πτολεμαΐδος, ὁ π. Κωνσταντῖνος Θεοχάρης στὸν Ἱ.Ν.Ἁγίας Κυριακῆς Σερβίων, ὁ π. Ἀθανάσιος Εὐθ. Παπαδόπουλος στὸ Πολύρραχο Σερβίων καὶ ὁ π. Εὐάγγελος Πασχ. Λαμπρόπουλος στὸ Ἄργος Πελοποννήσου.

Γραφικὸ λοιπὸν καὶ μὲ πολλὲς ὀμορφιὲς τὸ σκηνικὸ τοῦ πανηγυριοῦ τοῦ ἉηΛιᾶ μας ποὺ ζήσαμε στὰ παιδικά μας χρόνια. Γιὰ νὰ λέμε τὴν ἀλήθεια ἀκόμη καὶ ἡ Διεθνὴς Ἔκθεσι τῆς Θεσσαλονίκης φάνταζε στὴ σκέψι μας κατώτερη.... μπροστὰ στὸ πανηγύρι τ’ ἉηΛιᾶ.

Δὲν ὑπῆρχε τότε δρόμος γιὰ τὸν ἉηΛιᾶ. Ἕνα ρέμα ἐκτελοῦσε χρέη δρόμου ὡς ἕνα σημεῖο. Κι ὕστερα τὸ μονοπάτι. Ἀλλοῦ στενὸ κι ἀλλοῦ φαρδύ. Ἀνέβαιναν ἄλλοι μὲ γαϊδούρια κι ἄλλοι μὲ μουλάρια. Ὁ παπαΝικόλας εἶχε τὸν ἀχώριστο καὶ πανέξυπνο Ἀράπη του, στὸν ὁποῖο φόρτωνε καὶ τὸ δισσάκι μὲ τὰ ἐκκλησιαστικὰ σκεύη γιὰ τὴν θεία Λειτουργία. Στὰ δὲ καπούλια καθόταν καὶ ὁ μικρὸς Βασίλης, ὅπως δείχνουν καὶ οἱ φωτογραφίες ὡς ἀψευδεῖς μάρτυρες. Ὄμορφα χρόνια! Ἄγχος μηδέν. Ἂν ζύγωνε ἐπιθετικὰ κανένα τσομπανόσκυλο ὁ παμπόνηρος Ἀράπης τὸ

ἄφηνε νἄρθη κοντύτερα στὰ πίσω πόδια του καὶ τεχνηέντως τοὔριχνε καμμιὰ γερὴ μὲ τὰ πεταλωμένα πισινά του. Ἀπωλεσθεῖσα γραφικότης! Πῶς νὰ τὴν ξαναζήσουμε! Οἱ γυναῖκες καὶ τὰ παιδιὰ περπατούσαμε σὲ ὅλην τὴν ἀνηφόρα.

Ἀπαραίτητα κάθε φορὰ ἔπρεπε νὰ σταματήσουμε καὶ στὰ πολυβολεῖα, λείψανα τοῦ παρελθόντος καὶ κληρονομιὰ πολεμικοῦ παραληρήματος, πὼς τάχα θἆναι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν ἀσφάλειά μας στὸ μέλλον... Αὐτὰ ἀπεῖχαν ἀπ’ τὸν ἉηΛιᾶ καμμιὰ διακόσια μέτρα καὶ σημάδευαν τὴν Κοζάνη κι ἄλλους καίριους στόχους, ἀλλὰ εἶναι πλέον ἄχρηστα καὶ ἀχρείαστα καὶ τελικὰ ἔγινε τὸ καλλίτερο.

Διελύθησαν ἀχρησιμοποίητα!

Ἀνεβαίναμε στὸν ἉηΛιᾶ μας δυὸ φορὲς τὸ χρόνο. Τὴν Τετάρτη τῆς Διακαινησίμου ἑβδομάδος, στὴν ὁποία λειτουργούσαμε κι ὅλα τὰ ξωκκλήσια μας, καὶ στὶς 20 Ἰουλίου ποὺ γίνεται τὸ ἐτήσιο πανηγύρι μας. Σ’ αὐτὴν τὴν ἡμέρα μετὰ ἀπὸ τὴν Θ. Λειτουργία οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἐπίτροποι πρόσφεραν 2-3 ψημένα ἀρνιά, ψωμιά, τυρὶ καὶ τὸ ἀπαραίτητο ρακὶ καὶ κρασὶ σὲ ὅλους τοὺς πανηγυριῶτες.

Καθ’ ὃν χρόνον λειτουργοῦσε στὸ ξωκκλήσι ὁ παπαΝικόλας καὶ ψέλναμε ἐμεῖς τὰ παιδιὰ μὲ τοὺς γεροψαλτάδες ἄκουγες ἀπ’ ἔξω νὰ συμμετέχουν καὶ τὰ συμπαθῆ ὑποζύγια μὲ τὸ γκάρισμα ἢ τὰ χλιμιντρίσματά τους καθὼς καὶ βελάσματα κοπαδιῶν μαζὶ μὲ τὰ λαλούμενά τους κυπριά, κουδούνια καὶ τσιουκάνια.

Γραφικὸς ἦταν καὶ ὁ χορὸς τῶν ἡλικιωμένων καὶ μεσόκοπων γυναικῶν μπροστὰ στὸν ἉηΛιᾶ καὶ στὴ γέρικη ἀγριογκορτσιά του. Τὸν ξεκινοῦσε ὁ παπαΝικόλας ἢ ὁ παπαΧρῖστος καὶ ἀκολουθοῦσαν ἡ μπάμπω ἡ Βέτενα, ἡ Μπατσιάκενα, ἡ Γκισιλούλενα, ἡ Ξινουϊάννινα τραγουδώντας:

Στῆς Παναΐας τὴν αὐλὴ κλῆμα ἦταν φυτεμένο

κάνει σταφύλι ροζακὶ καὶ τὸ κρασὶ μοσχᾶτο

ὅποιος τὸ πίνει πίνεται καὶ πάλι ἀναζητᾶ το...

Καθὼς κατεβαίναμε ἀπὸ τὸν ἉηΛιᾶ, οἱ γυναῖκες συνέχιζαν τὸ τραγούδι.

Ἐρχόταν πεζοπορώντας καὶ συνόδευαν τὸν παπᾶ ὡς τὸ μεσοχώρι. Ἐκεῖ ξανασυνέχιζαν τὸ χορὸ μὲ παραδοσιακὰ τραγούδια ποὺ μιλοῦσαν γιὰ πόνους τῶν σκλάβων ἢ κατορθώματα Ἀκριτῶν καὶ Κλεφτῶν. Ὁ παπαΝικόλας καὶ ἀρκετοὶ ἄνδρες κατέληγαν στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ καβάλα στὰ μουλάρια τους.

Μερικὲς φορὲς τοὺς πανηγυριῶτες ἀπ’ τὸν ἉηΛιᾶ ὡς τὴν πλατεία τοὺς συνόδευε μὲ τὴν γκάϊντα του καὶ ὁ Λόγας ἀπ’ τὸ Προσήλιο. Ὄμορφα χρόνια!

Χάνεται ἡ ἱστορία τοῦ ἉηΛιᾶ, τοῦ γραφικοῦ ξωκκλησιοῦ μας στὸ παρελθὸν τῆς Τουρκοκρατίας καὶ οἱ γεροντότεροι παπποῦδες μας θυμοῦνται ἀπὸ τοὺς γεροντότερους, ποὺ γνώρισαν στὰ παιδικά τους χρόνια, ὅτι δὲν θυμοῦνται πότε χτίστηκε.

Ἔπαθε κάποτε ζημιὰ ἡ σκεπή του καὶ οἱ γέροντες Μαστρουγιώρς καὶ Τζουκουϊάντς, ποὺ ἦταν ἐπίτροποι, τὸν ἔφτιαξαν. Ἀργότερα ὅμως ἔπαθε βαρύτερη ζημιὰ καὶ ἔπεσε ἡ σκεπή του. Ἀπὸ κεῖ καὶ πέρα τὸν παρατήσαμε κι ἐμεῖς στὸν καταιγισμὸ τῆς βροχῆς καὶ στὴν «ὁλόζεστη ἀγκαλιὰ» τοῦ σκληροῦ χειμῶνα τῆς κορυφῆς αὐτῆς. Ἀνέλαβαν τὸ ἀποτέλειωμά του καὶ οἱ φερέλπιδες χρυσοθῆρες, ποὺ ἔσκαβαν γύρω γύρω μέσα κι ἔξω μπὰς κι εὕρισκαν... ματωμένες λίρες στὸν σημαδιακὸ ἉηΛιά μας.

Χτίστηκε μετὰ τὸ 1970 ἕνας καινούργιος, πλὴν κακόγουστος, ναΐσκος μὲ σύγχρονα ὑλικὰ ἀλλὰ ποὺ δὲν θύμιζε τίποτε ἀπὸ τὴν ἁπλῆ, παλιά, πετρόχτιστη καὶ γραφικὴ ἀγάπη μας.

Ἄρχισε πλέον νὰ κυκλοφορῆ ἐπιτακτικὰ ἐσχάτως καὶ ἡ σκέψι μέχρι καὶ νὰ ἰσοπεδωθῆ ὁ μισοερειπωμένος ναΐσκος οἱ δὲ πλᾶκες καὶ οἱ ἀγριόπετρές του, ποὺ εἶδαν ἀγέρωχα τόσους καὶ τόσους ἐχθρούς, νὰ καταντήσουν νὰ γίνουν πλακόστρωτο πάρκιγκ γιὰ τὰ αὐτοκίνητα τῶν πανηγυριωτῶν. Μουλάρια καὶ γαϊδούρια δὲν ὑπάρχουν πλέον...

Ξαγρύπνησε ἕνα βράδυ ὁ παπαΧρῖστος μὲ τὴν σκέψι, ὅτι οἱ πλᾶκες τοῦ ἉηΛιᾶ, ποὺ δὲν γκρεμίστηκαν ἀπὸ ἐχθροὺς τοῦ Σταυροῦ, θὰ τσαλαπατιοῦνται ἀπὸ τὶς ρόδες τῶν αὐτοκινήτων στὸ πάρκιγκ τοῦ γραφικοῦ λόφου. Γιαὐτὸ καὶ δὲν ἄντεξε στὴν σκέψι αὐτή. Πῆρε τὴν γνώμη τοῦ δάσκαλου Ἠλία Λαμπρέτσα, τοῦ μηχανικοῦ Νικολάου Τζιούτζιου, τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἐπιτρόπων καὶ τοῦ γραμματέα Χαράλαμπου Τζιώνα. Τέλος εἶπε στὸν τελευταῖο πρὶν ἀπ’ τὸν ἔρμο Καποδίστρια πρόεδρό μας Εὐθύμιο Ἀλεξόπουλο, «Ὦ ρα πιδί μ’ Θύμιου, δὲν εἶνι κρῖμα ρα νὰ γκριμίσουμι τοὺν ἉηΛιὰ ἀπ’ δὲν θυμᾶτι καένας πότι τοὺν ἔφκιασαν οἱ παπποῦδις μας; Τὶ λὲς; Νὰ τοὺν ξαναφκιάσουμι. Νὰ μὴν τοὺν γκριμίσουμι, ρα πιδί μ’. Θὰ τὄχουμι τρανὸ κρῖμα». Κι ὁ πρόεδρος συμφώνησε.

Ἀμέσως ἀνέθεσαν στὸν συγχωριανό μας μηχανικὸ Νῖκο Τζιούτζιο καὶ στὴν ἀρχιτέκτονα Ἀλεξάνδρα κόρη τῶν δασκάλων μας Χρίστου Τζημοῦρτα καὶ Ὄλγας Τζιούτζιου, οἱ ὁποῖοι ἐκπόνησαν δωρεὰν τὴν μελέτη στηρίξεως καὶ ἀναπαλαιώσεως.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ ὅμως ἔφυγε γιὰ τοὺς οὐρανοὺς ὁ παπαΧρῖστος. Στὴν πρώτη Κυριακὴ μετὰ τὴν κοίμησί του ἀνακοινώθηκε ἡ ἀπόφασι νὰ ἀναστηλωθῆ ὁ παλιὸς ἉηΛιᾶς καὶ ὅλοι οἱ χωριανοὶ τὴν ἐνέκριναν. Συστάθηκε ἐπιτροπὴ διαχειρίσεως ἀπὸ τούς: ἀρχιμ. Νικηφόρο Μανάδη, π. Χαράλαμπο Σταθόπουλο, Ἀθ. Γιαννόπουλο, Ἀντ. Κωτούλα, Ἀντ. Παπαδόπουλο, Δημ. Παπαχαρισίου, Ἀθ. Σταθόπουλο, Δημ. Σταθόπουλο, Εὐθύμιο Ἀλεξόπουλο, πρόεδρο κοινότητος καὶ Χαράλαμπο Τζιώνα, γραμματέα κοινότητος.

Προσελήφθη τέλος καὶ ὁ μερακλὴς μάστορας Νικόλαος Μαλιούρας ἀπὸ τὸ Προσήλιο καὶ τὴ στιγμὴ αὐτὴ ἀναστηλώθηκε ὁ ἉηΛιᾶς μας. Ἔγινε στερεώτατος καὶ πανέμορφος.

Τὴν δαπάνη προσέφεραν ὁ Νομάρχης Κοζάνης Πασχάλης Μητλιάγκας, ὁ συγχωριανός μας Δ/ντὴς ΛΚΠΑ ΔΕΗ Κωνσταντῖνος Καβουρίδης, ἡ Κοινότης μας καὶ τὸ μερίδιό τους οἱ ἐνορίτες Μικροβάλτου.

Ὁ μόνος ποὺ ἔλειψε ἀπὸ τὸ πανηγύρι αὐτὸ εἶναι ὁ ἀρχιμάστοράς του, ὁ ὁποῖος σὲ μιὰ ἄγρυπνη νύχτα κουράστηκε μὲν ἀλλὰ κράτησε ὄρθιο τὸν ἉηΛιά. Τὸν γλύτωσε ἀπὸ τὸ σχέδιο «παρκιγκοποιήσεώς του». Τὴ νύχτα ἐκείνη ἦταν σὰν νὰ τὸν ἔχτισε μόνος του. Τὶ κι ἂν ἔλειψε στὴν συνέχεια; Ὁ μάστορας αὐτὸς βέβαια ἦταν ὁ παπαΧρῖστος, γιὸς τοῦ παπαΝικόλα καὶ πατέρας μου σεβαστός, ἀγαπητὸς δὲ ἀπὸ ὅλους τοὺς χωριανοὺς ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὰ μικρότερα παιδάκια ποὺ τὸν γνώρισαν.

Ὁ παπαΧρῖστος λοιπὸν στὶς 25.5.1998 προσκλήθηκε στοὺς οὐρανοὺς γιὰ αἰωνία κατάταξι. Αἰωνία ἡ μνήμη του! Σίγουρα ἀπὸ κεῖ βλέπει καὶ εὔχεται μαζὶ μὲ ὅλους τοὺς προγόνους μας κοντὰ στὰ ἄλλα καὶ γιὰ ὅσους συνέβαλαν στὴν ἀναστήλωσι τοῦ ἉηΛιᾶ. Ὁ καινούργιος ναΐσκος μπορεῖ νὰ ὀνομασθῆ προφήτης Ἐλισσαῖος.

Από το βιβλίο του π. Νικηφόρου Μανάδη «ΜΙΚΡΟΒΑΛΤΟΥ ΠΕΡΙΛΕΙΠΟΜΕΝΑ»

mikrovalto.gr