Μετά από Αξιολόγηση η Χρηματοδότηση Έργων της Αυτοδιοίκησης - Σκέψεις και Απόψεις

του Νίκου Λαζαριώτη

Δημοτικού Συμβούλου του Δήμου Σερβίων-Βελεντού

Ήδη βρισκόμαστε στη φάση ολοκλήρωσης του 4ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης (ΕΣΠΑ) και ξεκίνησαν οι διαδικασίες του νέου πλαισίου χρηματοδότησης ΣΕΣ  2014 – 2020.

Πιστεύω ότι έχει κάποιο ενδιαφέρον να ασχοληθούμε με τον τρόπο που αποφασίζονται, αξιολογούνται και υλοποιούνται τα  έργα από την  Τοπική και  Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση έτσι ώστε να γίνονται έργα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερο όφελος για το κοινωνικό σύνολο με το μικρότερο κόστος.

Στην οικονομική κατάσταση που βρίσκεται η χώρα  το να ξοδεύονται χρήματα σε άσκοπες η μη παραγωγικές επενδύσεις είναι  πολυτέλεια. Ίσως πρέπει να δούμε με άλλο πρίσμα σαν κοινωνία αλλά και σαν αιρετή αυτοδιοίκηση την ιεράρχηση έργων συνεκτιμώντας μαζί με τα πολιτικά κριτήρια και τα κριτήρια του κόστους – οφέλους.

Η Τοπική και η Περιφερειακή αυτοδιοίκηση τα προηγούμενα χρόνια υλοποίησαν μεγάλο αριθμό έργων. Η αξιολόγηση των επιπτώσεων και των αποτελεσμάτων συνήθως δεν γίνεται η  γίνεται εκ των υστέρων και στη λογική της απορρόφησης των διαθέσιμων κονδυλίων.

Στη λογική αυτή υλοποιήθηκαν έργα τα οποία  σε σχέση με τα κονδύλια που επενδύθηκαν δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα. Η πρακτική αυτή ισχύει για όλη τη χώρα αλλά ειδικότερα στην περιφέρεια μας αυτό αποτυπώνεται και από τα στοιχεία της ανεργίας σύμφωνα με τα οποία η περιφέρεια Δ. Μακεδονίας κατέχει τα πρωτεία σε πανελλαδικό επίπεδο.

Η διαδικασία εκ των προτέρων ουσιαστικής αξιολόγησης των προτεινόμενων για υλοποίηση έργων δεν αποτελεί  συνήθη πρακτική. Το μεγαλύτερο μέρος των έργων αποφασίζεται σε πολιτικό επίπεδο και στη συνέχεια καλούνται οι τεχνοκράτες (είτε είναι υπάλληλοι είτε εξωτερικοί συνεργάτες) να σχεδιάσουν και να επιβλέψουν την υλοποίηση. Δεν είναι λίγες οι φορές που παρακάμπτονται  σοβαρές τεχνοκρατικές αντιρρήσεις με συνέπεια τα ημιτελή ή μη λειτουργικά έργα τα οποία  βλέπουμε διάσπαρτα και τα οποία διαπιστώνονται, δυστυχώς, μετά από χρόνια και αφού έχουν ξοδευτεί πολλά ευρώ.

Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι οι πολιτικές αποφάσεις πολλές φορές λαμβάνονται κάτω από μεγάλη πίεση η ακόμα και εκβιαστικά από τοπικές κοινωνίες ή συλλογικούς φορείς.

Η μεγάλη αδυναμία στην πολιτική απόφαση για την επιλογή ενός έργου δημόσιου χαρακτήρα είναι η απουσία του «κινδύνου». Μια ιδιωτική επένδυση εάν δεν σχεδιασθεί και δεν υλοποιηθεί σωστά το πιθανότερο είναι να επιφέρει οικονομική καταστροφή στον επενδυτή. Στα δημόσια έργα το στοιχείο του «κινδύνου» απουσιάζει. Εδώ επομένως πρέπει να μπουν δικλείδες ασφαλείας και να αντιμετωπίζονται τα δημόσια έργα σαν επενδύσεις από τις οποίες η κοινωνία αναμένει όφελος.  

Πρέπει συνεπώς να τεθεί το ζήτημα της εκ των προτέρων ουσιαστικής αξιολόγησης Κόστους – Οφέλους όλων των προτάσεων που κατατίθενται για χρηματοδότηση.

Εάν μιλούσαμε για μια ιδιωτική επένδυση τα πράγματα είναι πολύ απλά γιατί υπάρχουν πολλά εργαλεία να αξιολογηθεί η σκοπιμότητα και οικονομικότητά της.

Η Τοπική και η Περιφερειακή αυτοδιοίκηση  όμως υλοποιούν έργα τα οποία δεν μπορούν να αξιολογηθούν «στεγνά» οικονομικά γιατί πρέπει να συνδυάζουν την οικονομικότητα με τις ανάγκες της κοινωνίας η οποία τελικά είναι ο χρηματοδότης και ταυτόχρονα χρήστης αυτών των έργων. Πρέπει επομένως η αξιολόγηση να γίνει τόσο με οικονομικά όσο και με κοινωνικά κριτήρια. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν πρέπει η οικονομική αξιολόγηση να είναι απλά το τεχνοκρατικό προκάλυμμα.

Στη λογική αυτή για παράδειγμα μια αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων δε μπορεί να αξιολογηθεί με όρους κόστους – οφέλους γιατί δεν θα επιστρέψει ποτέ τα κεφάλαια που θα επενδυθούν, μπορεί όμως να αξιολογηθεί ως προς τον αριθμό των κατοίκων που θα εξυπηρετεί, ως προς το μέγεθος των εγκαταστάσεων, ως προς τις άλλες υποδομές που παρουσιάζουν ελλείψεις, ως προς το κόστος λειτουργίας και συντήρησης, ως προς τον πλέον κατάλληλο χώρο εγκατάστασης κ.λ.π.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις εφόσον ειδικές συνθήκες το απαιτούν μπορεί να αποφασισθούν έργα ασύμφορα από κάθε άποψη, αλλά αυτό πρέπει να είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας. 

Η εκτίμηση κόστους - οφέλους ενός έργου πρέπει σε γενικές γραμμές να περιλαμβάνει :

Επιδιωκόμενο στόχο δηλαδή ποιές πραγματικές ανάγκες θα καλύψει. Ο καθορισμός των πραγματικών αναγκών είναι το σοβαρότερο πρόβλημα. Η άποψη που διατυπώνουν τα μεμονωμένα άτομα η ακόμα και οι θεσμικοί εκπρόσωποι για την πραγματική «ανάγκη» διαμορφώνεται και επηρεάζεται από πολλές μεταβλητές.

Καθορισμός του τι ακριβώς πρέπει να γίνει  με εναλλακτικά σενάρια κόστους και λειτουργίας ώστε να υπάρχει δυνατότητα επιλογής. Αφού συμφωνηθεί ο στόχος και αφού  εξετασθούν όλες οι εναλλακτικές επιλογές, θα προταθεί το συγκεκριμένο έργο που θα τον εξυπηρετήσει.

Εκτίμηση κόστους – κοινωνικοικονομικού οφέλους  Ένα έργο έχει οικονομικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, δημογραφικές, περιβαλλοντικές κ.λ.π. συνέπειες. Η εκτιμήσεις αυτών των παραμέτρων βοηθούν να εξαχθεί το συμπέρασμα για το εάν το έργο «αξίζει» να υλοποιηθεί ή όχι.

Για παράδειγμα αφού έχουμε διαπιστώσει, αντικειμενικά , ότι αποτελεί ανάγκη και αίτημα της κοινωνίας και προηγείται άλλων αναγκών θέλουμε να κάνουμε ένα κολυμβητήριο.

Πρέπει να αποφασισθεί με τι προδιαγραφές θα γίνει το κολυμβητήριο. Δηλαδή θέση στον χώρο, με διαστάσεις για να καλύπτει μόνο τοπικές ανάγκες, για δυνατότητα διοργάνωσης αγώνων σε εθνικό ή διεθνές επίπεδο ή ακόμα και ολυμπιακών προδιαγραφών.

Εφόσον καταλήξουμε και στις προδιαγραφές πρέπει να διερευνηθεί το κόστος λειτουργίας δηλαδή το κόστος των λειτουργικών αναγκών (απασχολούμενο προσωπικό, κοινόχρηστες δαπάνες, συντήρηση εγκαταστάσεων, διάφορα απρόβλεπτα).

Αφού προηγηθούν γίνουν όλα αυτά πρέπει να ακολουθήσουν  οι αποφάσεις.

Η Τοπική και Περιφερειακή αυτοδιοίκηση μπορούν να κάνουν τα αυτονόητα και να στείλουν ένα θετικό μήνυμα προς την κοινωνία και προς την κεντρική εξουσία.   

Σέρβια 23/10/2014

ΛΑΖΑΡΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ

ΔΗΜΟΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ

ΔΗΜΟΥ ΣΕΡΒΙΩΝ - ΒΕΛΒΕΝΤΟΥ