«Θα το ξανάκανες Γιώργο Παπακωνσταντίνου;»

της Κατερίνας Ανέστη από το protagon.gr

Κλούβες στην οδό Πειραιώς, ώρα ΠΑΣΟΚ, το φάντασμα της Μάργκαρετ Θάτσερ, ουρές στην είσοδο του Ιδρύματος Κακογιάννη, το ντιμπέιτ για το μουστάκι του Γιώργου Παπανδρέου, οι διάβολοι και οι άγγελοι του Πίτερ Σπίγκελ: δύο ώρες στην παρουσίαση του βιβλίου του Γιώργου Παπακωνσταντίνου

Στριμωξίδι και γκρίνια στο γκισέ, αλλά και η φράση «λυπάμαι δεν μπορούν να μπουν άλλοι, όμως μην στεναχωριέστε θα προβληθεί η συζήτηση στις γιγαντοoθόνες» κυριαρχούσαν το βράδυ της Πέμπτης στο Ιδρυμα Κακογιάννη κατά τη παρουσίαση του βιβλίου «Game Over» (εκδόσεις Παπαδόπουλος) του Γιώργου Παπακωνσταντίνου. Ουσιαστικά ήταν μια συζήτηση με τον γνωστό δημοσιογράφο και πλέον διευθυντή σύνταξης των Financial Times Πίτερ Σπίγκελ, τον καθηγητή Ευρωπαϊκής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Γιώργο Παγουλάτο και τον συγγραφέα Χρήστο Χωμενίδη, με τον Παύλο Τσίμα να συντονίζει.

Ο Γιώργος Παπανδρέου σε εγκάρδια χειραψία και συνομιλία με τον Γιάννη Στουρναρα υπό το βλέμμα του Παναγιώτη Πικραμμένου (Menelaos Myrillas/SOOC)
Συζήτηση είπα; Οχι δεν ήταν μια συζήτηση. Δεν ήταν καν μια παρουσίαση βιβλίου. Ο ίδιος ο Παύλος Τσίμας είπε αρκετές φορές (και ο πρώην υπουργός το επανέλαβε τουλάχιστον μία) πως ήταν μια παράσταση με δύο πράξεις. Παράσταση, σκηνική πράξη δηλαδή. Αραγε ποιος υποδύθηκε ποιον μπροστά στους εκατοντάδες που βρέθηκαν στην αίθουσα; Διότι ακούγοντας και κυρίως παρατηρώντας τη στάση σώματος του μαυροφορεμένου Γιώργου Παπακωνσταντίνου, έβλεπες έναν άνθρωπο που ήταν σαν μόλις να έδωσε ώθηση και να σηκώθηκε από το πάτωμα μετά από μια επική τούμπα που αναπαρήχθη και σχολιάστηκε από όλους. Και τώρα, μέσα στην αίθουσα του Ιδρύματος Κακογιάννη, επιδιδόταν σε μια καθαρκτική διαδικασία group therapy. Εξομολογητική αλλά και με διάθεση να ακουστεί η φωνή του πάνω από τις άλλες.
«Αρχισα να γράφω το βιβλίο το καλοκαίρι του 2012, ήμουν εκτός Βουλής και λίγο αργότερα βρέθηκα και εκτός κόμματος. Ηταν βαθύτατη προσωπική ανάγκη μου να γράψω για αυτή τη δραματική περίοδο που ζήσαμε όσοι βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή διαχείρισης εκείνης της κρίσης. Η διαδικασία ήταν τραυματική. Θυμήθηκα άγχη, αγωνίες, εκείνες τις κραυγές που ακούγαμε, τις φωνές που μας έλεγαν “Μη μας σώσετε άλλο, φτάνει πια”».
Το κοινό παρακολουθούσε ακίνητο, προσηλωμένο, βλέποντας τον πρώην υπουργό Οικονομικών καθισμένο στον κόκκινο δερμάτινο καναπέ (κοίτα κομποζάρει με το εξώφυλλο του βιβλίου, ψιθύρισε κάποιος). Καθισμένος σε μία ζώνη προστασίας, ασφάλειας και αγάπης από τους συνομιλητές του και όσους βρέθηκαν απέναντι του στην αίθουσα. Ακόμα και ο βιτριολικός Πίτερ Σπίγκελ είχε μια υποδόρια παθιασμένη ανάγκη να υπερασπιστεί τον φίλο του Γιώργο. «Γράφει στο βιβλίο ο Γιώργος ότι όταν ένας δημοσιογράφος τον ρώτησε πως αισθάνεται που είναι ο πιο μισητός άνθρωπος στην Ελλάδα, ένιωσε πως του είχαν δώσει μια μπουνιά στο στομάχι», είπε ο Σπίγκελ γέρνοντας μπροστά. Μιλώντας καταιγιστικά γρήγορα, περνούσε τώρα στη δική του επίθεση (ή μήπως αντεπίθεση;). «Και πραγματικά αναρωτιέμαι, πως γίνεται ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου και ο Γιώργος Παπανδρέου να είναι οι δαίμονες και ο Καραμανλής να παραμένει ισχυρός και επιδραστικός»;

Ο εκρηκτικός Πίτερ Σπίγκελ, δεν υπήρξε βιτριολικός αλλά απολύτως υποστηρικτικός των επιλογών του Γιώργου Παπακωνστανίνου. Δίπλα του ο καθηγητής Γιώργος Παγουλάτος (Menelaos Myrillas/SOOC)

Απέναντί του ακριβώς, στη μέση της πρώτης σειράς, πλάι στον Απόστολο Κακλαμάνη και τον πρώην πρωθυπουργό Παναγιώτη Πικραμμένο, ο Γιώργος Παπανδρέου άκουγε προσεκτικά. O ψίθυρος «θα έρθει ο ΓΑΠ. Να δούμε το ξύρισε ακόμα το μουστάκι;» κυριαρχούσε από νωρίς εξάλλου στους χώρους του Ιδρύματος. Για να παραμείνει η σύγχυση «το ξύρισε, αλλά μάλλον το αφήνει ξανά» όταν πενήντα λεπτά μετά την προγραμματισμένη ώρα έναρξης έφτασε στον χώρο και ξεκίνησε επιτέλους η εκδήλωση (ώρα ΠΑΣΟΚ, σωστά). Κατεβαίνοντας τα σκαλιά της αίθουσας, με όλα τα βλέμματα πάνω του, για κάποια δευτερόλεπτα τα χέρια των παρευρισκόμενων έμειναν στον αέρα διστακτικά: Χειροκροτούμε ή όχι; Οι πρώτοι άρχισαν αμήχανα και ξαφνικά ένα κύμα χειροκροτημάτων σάρωσε την αίθουσα επιβεβαιώνοντας πως όλα καλά, όλοι μαζί, απενοχοποιημένα (κάπως).

H πολιτική μοναξιά του Γιώργου Παπακωνσταντίνου έληξε και επισήμως μετά την έκδοση του «Game Over». Εδώ στιγμιότυπο από την εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου στο Ιδρυμα Κακογιάννη στην οποία παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων οι Γιώργος Παπανδρέου, Παναγιώτης Πικραμμένος, Γιάννης Στουρνάρας, Γκίκας Χαρδούβελης, Απόστολος Κακλαμάνης, Φίλιππος Πετσάλνικος, Γιώργος Πεταλωτής, Δημήτρης Δρούτσας, Δημήτρης Ρέππας, Μιράντα Ξαφά, Μιχάλης Καρχιμάκης, Ανδρίκος Παπανδρέου, Τάσος Γιαννίτσης, Νίκος Αλιβιζάτος και πολλοί ακόμα

Ο «διάβολος» κάθισε στην πρώτη γραμμή με μοιρασμένους γύρω πολλούς πρώην υπουργούς του. Οχι όλους. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου ήταν προφανές πως ήθελε την  παρουσία τους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτες του κουβέντες ήταν «ευχαριστώ για την παρουσία τους όσους συνυπήρξαμε σε κυβερνητικές θέσεις και παραμένουμε φίλοι». Ο φίλος του Πίτερ Σπίγκελ αρκούσε για όλους βέβαια. Εστίασε στην αποστροφή του Γιώργου Παπακωνσταντίνου στο βιβλίο για τις εναλλακτικές που δεν είχε κατά τη διαπραγμάτευση. Στο περίφημο Τ.Ι.Ν.Α. που γράφει (there is no alternative, δεν υπάρχει εναλλακτική), που βέβαια είναι μια εμβληματική φράση που είχε χρησιμοποιήσει η Μάργκαρετ Θάτσερ εννοώντας πως δεν υπήρχε εναλλακτική πέραν του νεοφιλελευθερισμού. Στην περίπτωση του Παπακωνσταντίνου, το Τ.Ι.Ν.Α. σημαίνει πως δεν υπήρχε άλλος τρόπος διαπραγμάτευσης.
«Υπήρχε ο μύθος, που εξαπλώθηκε γρήγορα σαν αρρώστια, ότι θα μπορούσε η κυβέρνηση Παπανδρέου να διαπραγματευθεί καλύτερα. Ακόμα και ο Βενιζέλος το πίστεψε. Το ίδιο ο Σαμαράς, όμως δεν υπήρχε εναλλακτική» υπογράμμισε ο Σπίγκελ. Για να προχωρήσει αναφερόμενος στην πολιτική ακεραιότητα, στην αξιοπρέπεια και στη σκληρή δουλειά που έκανε ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου. O oποίος έσπευσε να διευκρινήσει πως καμβάς για το βιβλίο ήταν οι εξαντλητικές σημειώσεις που κρατούσε κατά τις διαπραγματεύσεις αφού «εγώ δεν ηχογραφούσα τα Eurogroup».

O πρώην υπουργός Οικονομικών Γκίκας Χαρδούβελης ήταν από τους πρώτους που έφτασαν στο Ιδρυμα Κακογιάννη (Menelaos Myrillas/SOOC)

Στρόβιλος κανονικός ο Πίτερ Σπίγκελ, αλλά και ο κ. Παγουλάτος που εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση στη Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά και στη συνέχεια στον ΣΥΡΙΖΑ. Εχτισαν και οι δύο τη στρατηγική της επιχειρηματολογίας τους πάνω σε όσα προηγήθηκαν της διακυβέρνησης Παπανδρέου και κυρίως σε όσα ακολούθησαν.  Σα να λένε, μην κρίνεις τη στιγμή, πολίτη, δες το πριν και όσα ακολούθησαν, δες το από απόσταση και τότε κρίνε. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου άλλωστε ανέφερε πως η μόνη θετική επίπτωση που είχε η περιπέτεια με το Ειδικό Δικαστήριο ήταν πως καθυστέρησε η έκδοση του βιβλίου (επρόκειτο να κυκλοφορήσει το 2013). «Θα είχε διαφορετική ανάγνωση και υποδοχή τότε. Τώρα είναι όλα διαφορετικά. Είδατε πράγματα που στο μυαλό κάποιων ήταν πιθανές εναλλακτικές, όπως η ψευδαίσθηση της «σκληρής διαπραγμάτευσης» ή το “θα σκίσουμε το μνημόνιο και θα είναι μέρα μεσημέρι” να καταρρέουν».
Ο ίδιος εξήγησε πως το βιβλίο του παραθέτει γεγονότα γιατί «η συζήτηση ως τώρα έγινε ερήμην των γεγονότων». Επέμεινε πως το ερώτημα είναι «Γιατί η Ελλάδα και όχι άλλες χώρες, τι φταίει; Οι εσωτερικές μας αδυναμίες; Οι αδυναμίες των κυβερνήσεων;». Και αρνήθηκε κατηγορηματικά να απαντήσει στην ερώτηση που ετέθη από το κοινό αν «υπάρχει τώρα μια ρεαλιστική λύση για την κρίση;».

Μια γενική εικόνα από την παρουσίαση του βιβλίου. Από αριστερά Παύλος Τσίμας, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Γιώργος Παγουλάτος, Πίτερ Σπίγκελ (Menelaos Myrillas/SOOC)

Δεν φάνηκε να παίρνει στα σοβαρά την ερώτηση του Χρήστου Χωμενίδη που έκανε την αίθουσα να ξεσπάσει σε δυνατά γέλια, «Αλήθεια Γιώργο Παπακωνσταντίνου, θα το ξανάκανες;». Δεν μπορείς να ξαναζήσεις την πραγματικότητα απάντησε στον χειμαρρώδη συγγραφέα, με τη γειωμένη εμπειρία του πολιτικού που «έχει φάει ξύλο». Ο συγγραφέας εξήγησε πως έφτασε στο Ιδρυμα Κακογιάννη με καθυστέρηση πάνω σε μια μηχανή enduro που έτρεχε με ιλιγγιώδη ταχύτητα και είχε την αίσθηση ότι μια λάθος κίνηση του οδηγού ήταν αρκετή για να τους σκοτώσει και τους δυο. «Φαντάζομαι κάπως έτσι τρομακτική θα ήταν και η δική σας εμπειρία» είπε,  για να βάλει κανονικά φωτιά στη συζήτηση και να προκαλέσει την παρέμβαση του Δημήτρη Ρέππα και του Φίλιππου Πετσάλνικου όταν έθεσε το ζήτημα για την επιλογή να μην εγκριθεί το πρώτο μνημόνιο από τη βουλή με 180 ψήφους.
«Πες τα Ρέππα» φώναξε τουλάχιστον τρεις φορές η διπλανή μου (για να συμπληρώσει «ωραία τα είπε ο Ρέππας» μόλις ολοκληρώθηκε η παρέμβασή του). Ο ίδιος ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου δεν έμοιαζε ιδιαίτερα ευτυχής από αυτές τις δύο μακροσκελείς παρεμβάσεις. Εμοιαζε να νιώθει πως ξεστρατίζει η συζήτηση και κυρίως ο στόχος της βραδιάς. Πήρε τον έλεγχο της διαδικασίας κλείνοντας με τη φράση «δεν υπάρχουν εκ των υστέρων προφήτες. Και δεν θέλω να φανεί πως αυτό το βιβλίο προσπαθεί να δικαιολογήσει ή να πολώσει».

Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου χαμογέλασε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του βιβλίου του, το οποίο ζήτησε να το διαβάσουν κυρίως όσοι διαφωνούν μαζί του, αυτοί στους οποίους δεν αρέσει (Menelaos Myrillas/SOOC)

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε, πολλά χειροκροτήματα ακούστηκαν, δυνατά, οι περισσότεροι έσπευσαν στη σκηνή να αγκαλιάσουν και να φιλήσουν τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου. Λιγότεροι τον Γιώργο Παπανδρέου που κάνοντας ελιγμούς για να χαιρετήσει τον Πίτερ Σπίγκελ, διακριτικά ακολουθούμενος από την ασφάλειά του χώθηκε πίσω από την κουρτίνα της σκηνής και έφυγε από την πίσω πόρτα.
Το βιβλίο μπήκε στην δεύτερη έκδοση και από την Πέμπτη κυκλοφορεί και στα αγγλικά.