Μετά τον λιγνίτη και την Εγνατία

του Πάσχου Μανδραβέλη από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Οσοι μεγάλωσαν στην Κοζάνη τη δεκαετία του ’80 θα θυμούνται πως υπήρχε ένα αίτημα και μια συζήτηση. Το αίτημα τυπωνόταν για πολλά χρόνια στην πρώτη σελίδα της τοπικής εφημερίδας «Χρόνος» και ήταν «η κατασκευή της παρακαμπτηρίου Πολυμύλου - Αγίας Βαρβάρας, για να βγει η Δυτική Μακεδονία από την απομόνωση».
Στις αρχές της ίδιας δεκαετίας είχε ξεκινήσει και η συζήτηση –άρθρα, ημερίδες, συνέδρια κ.λπ.– για τη «μεταλιγνιτική περίοδο». Δεν υπήρχαν οι σημερινές οικολογικές ανησυχίες, παρά την τεράστια επιβάρυνση της περιοχής. Υπήρχε όμως η συνειδητοποίηση ότι τα κοιτάσματα θα τελειώσουν και η Δυτική
Μακεδονία πρέπει να βρει άλλο «καύσιμο» για τον κινητήρα της. Διατυπώνονταν πολλές ωραίες προτάσεις, όπως η τουριστική αξιοποίηση της πανέμορφης λίμνης Πολυφύτου, η ενίσχυση της καλλιέργειας του «μοβ χρυσού» (κρόκος), οι δυνατότητες των αρωματικών φυτών, η γεωργική εκμετάλλευση των περιοχών από τις οποίες η ΔΕΗ είχε πάρει τον λιγνίτη κ.λπ.
Ομως, η συζήτηση δυστυχώς γινόταν με τους ίδιους όρους που χρόνια τώρα γίνεται η συζήτηση για το ασφαλιστικό. Ολοι περιέγραφαν το πρόβλημα και όλοι έλεγαν ότι κάτι πρέπει να γίνει γι’ αυτό. Και μετά ξεκινούσε η ετοιμασία της επόμενης ημερίδας...
Τριάντα χρόνια μετά, η λίμνη Πολυφύτου παραμένει αναξιοποίητη. Δημιουργήθηκαν μάλιστα νέες πανέμορφες τεχνητές λίμνες, οι οποίες επίσης παραμένουν αναξιοποίητες. Οι καλλιεργούμενες εκτάσεις κρόκου συρρικνώθηκαν δραματικά· άρχισαν να αυξάνονται πάλι μετά την κρίση, αλλά η σημερινή απέχει πολύ από τις παλιές σοδειές. Με τα αρωματικά φυτά και τα όσπρια (στα οποία, λόγω κλίματος, η περιοχή έχει συγκριτικό πλεονέκτημα) κάτι κινείται, όμως ακόμη δεν αποτελεί υπολογίσιμο οικονομικό μέγεθος. Ολα αυτά οφείλονται σε αυτό που οι οικονομολόγοι ονομάζουν «κόστος ευκαιρίας». Ηταν οικονομικώς πιο αποδοτικό να δουλεύει κάποιος στη ΔΕΗ από το να ξεκινήσει άλλη δραστηριότητα.
Τώρα, η μεταλιγνιτική περίοδος απέκτησε ημερομηνία. Κάποιοι γκρινιάζουν, αλλά το περίεργο είναι πως φωνασκούν περισσότερο εκείνοι οι αριστεροί (όπως τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ) που έλεγαν ότι ο καπιταλισμός διά του λιγνίτη σκοτώνει ανθρώπους και το περιβάλλον. Κάποιοι ζητούν πενταετή αναβολή, ώστε σε πέντε χρόνια να γίνουν όσα δεν έγιναν τα περασμένα τριάντα.
Το αίτημα του λαού της περιοχής, δηλαδή «η κατασκευή της παρακαμπτηρίου Πολυμύλου - Αγίας Βαρβάρας», ικανοποιήθηκε διά της Εγνατίας Οδού στις αρχές της χιλιετίας. Η Δυτική Μακεδονία βγήκε από την απομόνωση. Η Θεσσαλονίκη απέχει μία ώρα από την Κοζάνη, αλλά το ίδιο και τα μαγαζιά της. Γι’ αυτό και ο πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Κοζάνης ζήτησε τότε την αναβολή της έναρξης λειτουργίας του μεγάλου αυτού έργου. Ηθελε κι ο εμπορικός κόσμος χρόνο για να προσαρμοστεί στη «μετά Εγνατία περίοδο».