Επίκαιρα Θέματα:

Πέμπτη 29 Οκτωβρίου 2015

Mνήμη και τραύμα ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ, Το Ολοκαύτωμα - Η διαχείριση της τραυματικής μνήμης - Θύτες και θύματα, εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2015

(Η παρουσίαση του βιβλίου  θα γίνει την  Παρασκευή 30 Οκτωβρίου στις 7 η ώρα στο Λαογραφικό Μουσείο Κοζάνης από τους: Γιάννη Μπέτσα καθηγητή ΠΔΜ, Κώστα Παυλό ιστορικό, Μάριο Μώρο φιλόλογο, συντονίζει ο ο Β. Π. Καραγιάννης. Διοργάνωση: εκδόσεις Gutenberg, Σύνδεσμος Γραμμάτων και Τεχνών, περιοδικό Παρέμβαση)

Μικρόν απάνθισμα κρίσεων για το βιβλίο

To τραύμα στη λογοτεχνία αποτέλεσε, εδώ και χρόνια, μία ιδιαίτερα ευαίσθητη όσο και ευρέως διαδεδομένη θεματική στο εξωτερικό. Συγγραφείς όπως Ο Πρίμο Λέβι,  ο Χόρχε Σεμπρούν, ο Ζαν Αμερύ, ο Πιερ Βιντάλ-Νακέ ασχολήθηκαν επισταμένως με το τραύμα του Ολοκαυτώματος.
Οι τρεις πρώτοι έχουν γράψει κορυφαία έργα της στρατοπεδικής λογοτεχνίας, ο Λέβι και ο Αμερύ για την εμπειρία τους ως Εβραίοι επιζώντες του ΄Αουσβιτς κι ο Σεμπρούν ως κομμουνιστής πολιτικός κρατούμενος του Μπούχενβαλντ.  Ο δε Βιντάλ-Νακέ, με την αναλύσή του του ανερχόμενου αναθεωρητισμό σε σχέση με την εξόντωση των Εβραίων τη δεκαετία του 80, έδωσε καίριες απαντήσεις στα ζητήματα που προκύπτουν από το  σημερινό ανερχόμενο νεοναζισμό και αντισημιτισμό, για όσους τουλάχιστον έχουν πλανηθεί από τα λεγόμενά του και δεν είναι συνειδητοί οπαδοί του και θέλω να πιστεύω ότι αυτοί είναι οι περισσότεροι, τουλάχιστον ανάμεσα στους νέους.
Η θεματική του τραύματος και της μνήμης του ολοκαυτώματος εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα στα Ελληνικά γράμματα σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο. Το πολιτισμικό τραύμα, η μνήμη, καθώς και η ιστορικοποίηση του είναι έννοιες που διατρέχουν τις σχετικές επί του θέματος μελέτες, αφού αυτό που ονομάζεται χρέος της μνήμης οφείλει να μετασχηματίζεται σε χρέος ιστορίας και κατ΄ επέκταση σε μέσο αποτροπής μιας πιθανής επανάληψής του σε καιρούς όπου ο καθεστωτικός & οικονομικός ολοκληρωτισμός αναβιώνει ανά τον κόσμο. Το Ολοκαύτωμα αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί ζωτικό θέμα για τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό (& όχι μόνο) για το τεράστιο ηθικό του βάρος και για το εξαιρετικά δύσκολον της αναπαράστασής του, αφού το «Ολοκαύτωμα», η γενοκτονία των Εβραίων, δεν μπορεί να αποτελεί ένα στενά εβραϊκό ζήτημα, δεν μπορεί να περιορίζεται στη μνήμη ενός μόνο λαού, του λαού των θυμάτων, ούτε το πένθος για τα σχεδόν 6.000.000 θύματα είναι πένθος μόνο των βιολογικών απογόνων τους. Είναι πένθος για όλη την Ευρώπη, αφού σ’ αυτήν την γεωγραφική και πολιτισμική περιοχή, που επαίρεται για τον υψηλό της πολιτισμό, έλαβε χώρα το γεγονός της εξόντωσής τους με πρωτοφανείς μεθόδους. Το ζήτημα της λήθης, της σιωπής και των αποσιωπήσεων είναι κεντρικό όσον αφορά το Ολοκαύτωμα. Αν το εντοπίσουμε στην περίπτωση της Ελλάδας (όπου η εξόντωση των Ελληνοεβραίων υπερβαίνει το 80%), ποιοι είναι οι λόγοι της μεταπολεμικής σιωπής, που κυριαρχεί όχι μόνο στον επίσημο λόγο, αλλά και γενικότερα. Πράγματι η εξόντωση των Ελληνοεβραίων φτάνει κατά μέσον όρο στο 83%, αλλά υπάρχουν αρκετές πόλεις που το ποσοστό αυτό υπερβαίνει κατά πολύ και το 90%, ξεκινώντας από την πολυπληθέστερη Θεσσαλονίκη με τους 50.000 περίπου Εβραίους, και περνώντας σε μικρότερες κοινότητες, όπως η Καβάλα, η Ρόδος, η Κέρκυρα, τα Γιάννενα, που ο πληθυσμός τους εξοντώθηκε σχεδόν ολοσχερώς.      Προκύπτει λοιπόν φυσικά το ερώτημα γιατί αυτή η εκτόπιση και η εξόντωση που έλαβε χώρα σε  τόσο τραγικές συνθήκες καλύφθηκε για δεκαετίες από ένα πέπλο σιωπής σε όλα τα επίπεδα. Θα αναζητήσω τα αίτια σε δύο κατευθύνσεις. 
Στο βιβλίο, τρεις όροι επανέρχονται σταθερά και αποτελούν τους άξονες της ανάλυσης του: μνήμη - τραύμα και δημόσια ιστορία. Ο συγγραφέας επιχειρεί μια πολύ προσεκτική ανάλυση της μνήμης του Ολοκαυτώματος, έτσι όπως έχει αποτυπωθεί στη δημόσια σφαίρα από την πρώτη μεταπολεμική περίοδο μέχρι τις μέρες μας. Το στοιχείο που κάνει την ανάλυση του ιδιαίτερη είναι ότι δεν αναδεικνύει μόνο τις πολιτικές και τους πολέμους της μνήμης, αλλά προσθέτει στη διαπραγμάτευση του θέματος την έννοια του τραύματος, καθώς το Ολοκαύτωμα αποτέλεσε την κατεξοχήν τραυματική μνήμη στη μεταπολεμική Ευρώπη.
Ο συγγραφέας αναζητά την σύνθετη και περίπλοκη σχέση μεταξύ τραύματος και μνήμης στο προνομιακό πεδίο της αναπαράστασής τους στη Δημόσια Ιστορία και το βιβλίο του συνοψίζει και αξιολογεί τον ιστοριογραφικό, θεωρητικό και παιδαγωγικό στοχασμό που έχει διατυπωθεί αφενός για τις κρατικές πολιτικές μνήμης που αφορούν το Ολοκαύτωμα και αφετέρου για τους ειδικότερους τρόπους και τις μορφές προσέγγισης της τραυματικής του μνήμης από την πρώτη μεταπολεμική περίοδο έως τις μέρες μας. 
Ιδιαίτερα αναδεικνύονται θέματα όπως: 1) η ιστορική μοναδικότητα του Ολοκαυτώματος και ο παραδειγματικός του χαρακτήρας, 2) ο ρόλος της τέχνης ως διαδικασίας αποτραυματοποίησης και αισθητικοποίησης, καθώς και η δυνατότητα ή η θεμιτότητα της αισθητικής αναπαράστασης του τραύματος, 3) η απονομή ιστορικής δικαιοσύνης και 4) η παιδαγωγική θεωρία αναφορικά με τη διαχείριση τραυματικών γεγονότων ή εμπειριών. Η τραυματική εμπειρία του Ολοκαυτώματος, ως ζωτικό ζήτημα για τον Ευρωπαϊκό (& όχι μόνο) πολιτισμό

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Το Προφίλ μας