«Είμαστε όλοι κεϊνσιανιστές τώρα»

Του Αλ. Καψύλη

Αναπτυξιακή πολιτική αντί για λιτότητα πρότεινε ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών στο Eurogroup Κριτική στην πολιτική του Eurogroup και τον Ζ. Κ. Γιούνκερ άσκησε ο αμερικανός υπουργός Οικονομικών Τίμοθι Γκάιτνερ «We are all Keynesians now» («Είμαστε όλοι κεϊνσιανιστές τώρα»).
Είναι η διάσημη ρήση του Ρίτσαρντ Νίξον όταν η παγκόσμια οικονομία βυθιζόταν στην πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973.

Είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, στα μέσα της «χρυσής δεκαετίας του 1990» ο Μπιλ Κλίντον αναφέρθηκε ξανά στον Κέινς αναρωτώμενος μεγαλοφώνως πώς θα έκρινε άραγε, αν ζούσε, ο θεωρητικός του κρατικού παρεμβατισμού τη δική του πολιτική, που απέφερε τόσο εντυπωσιακά οικονομικά αποτελέσματα με συνταγές εκ διαμέτρου αντίθετες από αυτές που πρότεινε ο διασημότερος, ίσως, οικονομολόγος του 20ού αιώνα. Και εν έτει 2011 ο Τίμοθι Γκάιτνερ ήλθε στην Ευρώπη για να προτείνει και πάλι στους Ευρωπαίους ομολόγους του: «μειώστε τους φόρους και αυξήστε τις κρατικές δαπάνες για να ξεπεράσετε την κρίση».
Αν μη τι άλλο, οι Αμερικανοί δεν έχουν ταμπού. Ενας Ρεπουμπλικανός πρόεδρος δηλώνει κεϊνσιανιστής (ο Νίξον). Ενας Δημοκρατικός δηλώνει οπαδός του Φρίντμαν και των άλλων νεοφιλελευθέρων οικονομικών συνταγών που υποστήριζαν ότι όσο μικρότερο είναι το κράτος τόσο το καλύτερο (ο Κλίντον). Ενας Ρεπουμπλικανός ακολουθεί μια σαφώς παρεμβατική οικονομική πολιτική και ανεβάζει τα ελλείμματα και τα χρέη στα ύψη (Μπους για να χρηματοδοτήσει τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν). Ενας Δημοκρατικός υπόσχεται στους συμπολίτες του λιγότερους φόρους - εντάξει, πιεζόμενος ασφυκτικά από τους τεϊοπότες αντιπάλους του - αλλά προτείνει στους εταίρους και συμμάχους του Ευρωπαίους να ξεπεράσουν τα «κολλήματα» της δημοσιονομικής ορθοδοξίας (ο Ομπάμα).


«Κατά καιρούς έχουμε ελαφρώς διαφορετικές απόψεις με τους Αμερικανούς συναδέλφους μας, κυρίως όταν συζητάμε για πακέτα οικονομικής στήριξης», παραδέχθηκε ο πρόεδρος του Eurogroup και πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ μιλώντας στους δημοσιογράφους σε κάποιο διάλειμμα των χθεσινών συζητήσεων των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης στις οποίες συμμετείχε και ο αμερικανός υπουργός Γκάιτνερ. «Στη σημερινή συγκυρία δεν βλέπουμε περιθώρια για να εφαρμόσουμε νέα πακέτα τόνωσης των οικονομιών στην ευρωζώνη που προϋποθέτουν δημοσιονομικό κόστος», εξήγησε ο Γιούνκερ.


Τη δεκαετία του 1980 η νέα αγγλοσαξωνική οικονομική ορθοδοξία της απελευθέρωσης ή «απορύθμισης» (deregulation) των αγορών επεκτάθηκε και στην ηπειρωτική Ευρώπη συνδέοντας στη συνείδηση των κυβερνώντων τα θεωρητικά δόγματα του Κέινς - τα οποία ειρήσθω εν παρόδω συνέβαλαν τα μάλα στην υπέρβαση της μεγάλης οικονομικής κρίσης του Μεσοπολέμου και στην ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ευρωπαϊκών οικονομιών - με την αποτυχία μιας έωλης ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας.


Σ' αυτό το μήκος κύματος εξακολουθούν να πορεύονται οι Ευρωπαίοι, κι ας κινδυνεύουν να τους καταπιεί όλους το κύμα μιας προϊούσης νέας ύφεσης (οι ειδικοί προβλέπουν επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Ευρωζώνη στο οριακό 0,1% το τέταρτο τρίμηνο του έτους). Χθες στον Αμερικανό υπουργό που ανησυχεί μήπως η ευρωπαϊκή κρίση χρέους περάσει για τα καλά τον Ατλαντικό - οι αγορές άρχισαν ήδη να διαπιστώνουν ότι είναι και η αμερικανική οικονομία υπερχρεωμένη και η Standard & Poor's έφθασε να τολμήσει μια πρωτοφανή υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ - οι Ευρωπαίοι ομόλογοί του τού ξεκαθάρισαν ότι η ευρωζώνη δεν έχει την πολυτέλεια της μείωσης των φόρων και της αύξησης των δαπανών.


Γιατί όχι; Διότι, απλούστατα, η ευρωζώνη δεν έχει ενιαία οικονομική διακυβέρνηση όπως έχουν οι ΗΠΑ. Εχει κοινή νομισματική πολιτική, αλλά 17 διαφορετικές οικονομικές πολιτικές, 17 διαφορετικούς προϋπολογισμούς. Δεν είναι ομοσπονδιακό κράτος ούτε καν συνομοσπονδία ανεξαρτήτων κρατών. Δεν μπορεί να «κόψει νόμισμα», όπως κάνουν οι ΗΠΑ, για να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά της. Οι ΗΠΑ «έσπασαν τον κουμπαρά» με αφορμή τον περιβόητο Πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Επί της οκταετίας Μπους του νεοτέρου κονιορτοποιήθηκαν στην πράξη όλες οι νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες (αν και εξακολουθούν να δεσπόζουν στους εγκεφάλους των τεϊοποτών). Και έφθασαν επί Γκάιτνερ οι Αμερικανοί να μιλούν στους Ευρωπαίους για ένα «New Deal».


Οι Ευρωπαίοι, από την άλλη, εμφανίζονται εγκλωβισμένοι σε συνθήκες, σε συμβάσεις και σε ιδέες ξεπερασμένες, που αποτελούν μέρος και όχι λύση της σοβούσας κρίσης. Που είναι μια κρίση πρωτίστως συστημική και βεβαίως πολιτική, αφού οι πολιτικές ηγεσίες εμφανίζονται ανέτοιμες και άτολμες να προχωρήσουν στις τομές και τις μεταρρυθμίσεις που θα δώσουν λύσεις. 
TO BHMA