Το εφιαλτικό σενάριο μιας στάσης πληρωμών

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Ο κ. Ντομίνγο Καβάγιο ξέρει από κρίσεις. Ηταν υπουργός Οικονομικών της Αργεντινής όταν γκρεμίστηκε η οικονομία της μεγάλης αυτής χώρας. Σε αντίθεση με όσα λένε διάφοροι εγχώριοι, αλλά και ξένοι «ειδήμονες», δήλωσε την περασμένη Κυριακή στην «Κ» ότι η Ελλάδα δεν είναι Αργεντινή και δεν μπορεί να γίνει Αργεντινή εξαιτίας μιας καθοριστικής διαφοράς: «την ύπαρξη κεντρικής τράπεζας, της ΕΚΤ, που μπορεί να λειτουργήσει ως “τελευταίο καταφύγιο” τόσο για τη χώρα μας όσο και γενικότερα για τις υπερχρεωμένες χώρες της Ευρωζώνης...
Η ΕΚΤ μπορεί και πρέπει να αναλάβει αυτόν τον ρόλο και να διασφαλίσει ρευστότητα, παρέχοντας δηλαδή στην Ελλάδα τη στήριξη που δεν είχε η Αργεντινή όταν η σύνδεση του νομίσματός της με το δολάριο άρχισε να αποβαίνει εις βάρος της οικονομίας της».

Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και ο κ. Νίκος Χριστοδουλάκης. Στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Σώζεται ο Τιτανικός;», γράφει:
«Λίγο μετά την κρίση του 2008, ξεκίνησε μια εκτενής φιλολογία για τις ομοιότητες Ελλάδας-Αργεντινής. Υπερπηδώντας τρεις θάλασσες, δύο ημισφαίρια και μια δεκαετία, οι περισσότεροι αναλυτές βιάζονταν να φτάσουν στο συμπέρασμα ότι, αφού χρεοκόπησε η μία χώρα το 2001, θα χρεοκοπήσει και η άλλη». Ομως «στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμιά ομοιότητα με το τότε συναλλαγματικό καθεστώς της Αργεντινής, διότι, απλούστατα, εδώ -όπως και σε όλες τις χώρες της Ευρωζώνης- δεν έχει διατηρηθεί εθνικό νόμισμα και η αξιοπιστία του ευρώ δεν καθορίζεται από μεμονωμένες οικονομίες».
Είναι, λοιπόν, το συκοφαντημένο ευρώ και η (έστω χωλή και δύσκαμπτη) Οικονομική και Νομισματική Ενωση που δεν μας αφήνει να βρεθούμε στην κοινωνική άβυσσο που έπεσε η Αργεντινή. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι κίνδυνοι για την Ελλάδα είναι αμελητέοι. Η στήριξη της Ελλάδας -προς το παρόν, τουλάχιστον- είναι μια πολιτική απόφαση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και μια πιθανή κατάρρευση, μπορεί επίσης να προέλθει από εγχώριες πολιτικές αποφάσεις. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της ελληνικής κατάρρευσης και γι’ αυτό το εφιαλτικό σενάριο γράφει στο βιβλίο του ο κ. Νίκος Χριστοδουλάκης.
«Θα προηγηθεί η χρεοκοπία του κράτους, που θα ξεκινήσει με την άρνηση ή την αδυναμία του κάποια στιγμή να εξοφλήσει έγκαιρα τα ομόλογα που έχει δανειστεί... Διαπιστώνοντας ότι η αδυναμία αποπληρωμής αφορά όλους τους δανειστές, αυτοί εν γνώσει ή εν αγνοία τους, υφίστανται ένα γερό “κούρεμα” στα ομόλογα και, σε ανταπόδοση, παύουν να δανείζουν εκ νέου τη χώρα. Στην επόμενη φάση το κράτος θα βρεθεί χωρίς χρήματα για να εκπληρώσει τις λειτουργικές του υποχρεώσεις και θα επιβάλει αναστολή μισθών και συντάξεων. Αργότερα θα αναγκαστεί να διακόψει ζωτικές λειτουργίες πολλών τομέων, γιατί θα σταματήσει η τροφοδοσία με αγαθά που αγοράζονται με αντικαταβολή ή εισάγονται».
Τότε «κάποιοι θα προτείνουν έξοδο από το ευρώ και θα βρουν απελπισμένους και απλήρωτους να το δεχθούν εκβιαστικά... Η νέα δραχμή, πιθανότατα, θα τεθεί σε καθεστώς ελεύθερης διακύμανσης, αν όχι για πάντα, σίγουρα για μεγάλο διάστημα, μέχρι να πειστούν οι αγορές ότι η συναλλαγματική ισοτιμία που τελικώς θα επικρατήσει, είναι βιώσιμη... Η νέα δραχμή θα είναι πολύ πιο φτηνή και ίσως μάλιστα να ξεπεράσει τις 500 δραχμές το ένα ευρώ.
Ούτε εκεί όμως είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει η ισοτιμία. Αξίζει να σημειωθεί ότι, όταν εισήχθη η νέα δραχμή το 1945, με σταθερή ισοτιμία στη χρυσή λίρα, αμέσως αποθησαυρίστηκαν όλες οι λίρες, γιατί κανένας δεν πίστευε ότι η ισοτιμία θα άντεχε σε εκείνο το επίπεδο. Σύντομα οι αρχές αναγκάστηκαν να καταργήσουν τη νέα δραχμή και να εισαγάγουν ξανά ένα άλλο νόμισμα, τη νεότερη δραχμή, σε ακόμη πιο υποτιμημένη ισοτιμία, δέκα φορές χαμηλότερη. Με τις διαδοχικές υποτιμήσεις θα προκληθεί άγριο κύμα πληθωρισμού που θα φτάσει το 30%-40%, θυμίζοντας κι από αυτή την άποψη τα χρόνια μετά την Κατοχή...».
«Τρίτον, θα υπάρξει ισχυρός κλονισμός στο σύστημα του ευρώ, γιατί αμέσως μετά θα ξεκινήσει το παιχνίδι εξόδου για Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία. Ο, τι παραμείνει από το ευρώ θα υποτιμηθεί... Ισως υποθέσει κανείς ότι αυτό δεν μάς ενδιαφέρει πια, αφού εμείς θα έχουμε φύγει· αλλά σφάλλει. Η υποτίμηση και αποσταθεροποίηση του ευρώ θα εξαφανίσει τα όποια οφέλη θα μπορούσαν να έχουν οι ελληνικές εξαγωγές σε ευρωπαϊκές χώρες, γιατί θα είναι και αυτές υποτιμημένες...».
«Τέταρτον, οι τράπεζες θα υποστούν μεγάλο στραπάτσο από το “κούρεμα” των ομολόγων, την εκδίωξη από την ΕΚΤ που δεν θα τους δίνει πλέον ρευστότητα και την απόσυρση των καταθέσεων, που οι πελάτες θα τις ζητούν σε ευρώ...». Η κυβέρνηση εκ των πραγμάτων θα πρέπει να πάρει μέτρα, κάτι που «θα ισοδυναμεί με δήμευση των καταθέσεων και ο κόσμος θα εξεγερθεί, όπως στην Αργεντινή το 2002, και προπολεμικά στην Ελλάδα, όταν έκοψαν το χαρτονόμισμα στα δύο».
«Πέμπτον, στα ασφαλιστικά ταμεία θα επικρατήσει σεληνιακό τοπίο. Με ένα “κούρεμα” 40%, τα ασφαλιστικά ταμεία, που κατέχουν τώρα ομόλογα 25 δισ. ευρώ θα χάσουν αμέσως 10 δισ. Επειτα όλοι θα φωνάζουν να τα καλύψει το κράτος, και το χρέος, εκεί που θα εξαφανιζόταν θα μεγαλώσει ξανά. Οι συντάξεις, φυσικά, θα υποστούν ανήκεστο βλάβη, γιατί θα είναι αδύνατο να ενισχυθούν νωρίτερα από μια δεκαετία, πράγμα που σημαίνει ότι θα είναι αργά για τους απόμαχους που πήραν σύνταξη χωρίς κόλπα και πλαστά χρόνια».
«Εκτον, όλοι οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα, σε πρώτη φάση θα χάσουν περίπου 40% σε αγοραστική αξία. Επειτα θα χάσουν ακόμη περισσότερα, από τη συνέχιση του πληθωρισμού...».
«Εβδομον, οι μικρομεσαίες οικογενειακές επιχειρήσεις θα επιβιώσουν πιέζοντας τις αμοιβές τους και εξάγοντας πιο εύκολα τα προϊόντα τους. Θα φοβούνται, όμως, νέα υποτίμηση και θα κρατούν τα κέρδη τους στο εξωτερικό, όπως έκαναν παλιά χωρίς να τα επενδύουν εδώ...». Ομως «οι επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν εισαγόμενες ύλες θα αναγκαστούν να ανεβάσουν τις τιμές κι έτσι θα ξεκινήσει το τσουνάμι του πληθωρισμού. Οι εισαγωγές θα γίνουν απλησίαστες. Οι πλούσιοι, φυσικά, δεν θα έχουν πρόβλημα, αλλά οι φτωχές οικογένειες θα πληρώνουν τα κινέζικα ως είδος πολυτελείας. Το πετρέλαιο θέρμανσης για ένα διαμέρισμα θα θέλει ένα μισθό για να το αγοράσεις».
«Ογδοον, το χρέος όχι μόνο δεν θα εκλείψει, αλλά και θα πολλαπλασιαστεί. Επειδή είναι υπογεγραμμένο σε ευρώ, θα γίνει αυτομάτως “εξωτερικό χρέος” και εκφρασμένο σε νέες δραχμές, θα μεγαλώσει κατά ποσοστό γύρω στο 50%-60% σε μία μέρα».
Τα σενάρια «κουρέματος» του χρέους και εξόδου από το ευρώ σημαίνει μια τεράστια αναδιανομή πλούτου. Οχι, όμως, προς όφελος των ασθενέστερων τάξεων -όπως προπαγανδίζουν διάφοροι της παλαβής αριστεράς- αλλά σε βάρος τους. Κερδισμένοι θα είναι μόνο οι ραντιέρηδες και καπάτσοι που έχουν αποθησαυρίσει σε ξένα νομίσματα και πολύτιμα μέταλλα. Η επίπονη παραγωγική παναδιάρθρωση της χώρας είναι ο μόνος δρόμος που έχουμε. Είτε με τον δύσκολο τρόπο της περικοπής των δημόσιων δαπανών, είτε διά της καταστροφικής χρεοκοπίας.
Οι σημερινές συνέπειες της χρεοκοπίας του 1932
Πολλοί προπαγανδίζουν ότι ένα «κούρεμα» ομολόγων ή μια στάση πληρωμών είναι ένας απλός και κερδοφόρος για τη χώρα περίπατος και το μόνο που χρειάζεται είναι πολιτική βούληση για να ξεκινήσουμε μια μακρά πορεία προς την ευημερία. Η διεθνής, αλλά και η ελληνική εμπειρία, όμως, λέει τα αντίθετα.
Οπως γράφει ο καθηγητής Δημοσιονομικής Πολιτικής κ. Νίκος Χριστοδουλάκης, η περιπέτεια θα είναι μακρά. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι η Ελλάδα ακόμη και σήμερα πληρώνει για τη στάση πληρωμών που έκανε το 1932.
«Κανένας δανειστής δεν θα μας ξεχάσει. Οι πιστωτές θα αρχίσουν αμέσως να προσφεύγουν εναντίον της χώρας στα διεθνή δικαστήρια, απαιτώντας πλήρη αποζημίωση από το ελληνικό Δημόσιο και κατάσχεση όλων των διαθέσιμων περιουσιακών στοιχείων, όπως εξακολουθούν να κάνουν για την Αργεντινή, τη Ρωσία, την Αϊτή και άλλες χώρες που έφτασαν κάποτε στη χρεοκοπία. Τις προσφυγές αναλαμβάνουν εξειδικευμένα νομικά γραφεία, με ποσοστά επί των αποζημιώσεων. Στην Αργεντινή είναι γνωστά ως “κουνούπια” (los mosquitos), για προφανείς λόγους. Οι κήρυκες της ταυτόχρονης εξόδου και άρνησης πληρωμής του χρέους ξεχνούν πολύ βολικά τι είχε συμβεί τον Μάρτιο του 1932, όταν η αποχώρηση της Ελλάδας από το Σύστημα του Χρυσού Κανόνα προκάλεσε εκτεταμένη φτώχεια και κοινωνική αναταραχή...».
Εκτός αυτών, όμως, «οι πιστωτές, που προερχόταν κυρίως από τη Μεγάλη Βρετανία, επέβαλαν σκληρότατους όρους για τη μετέπειτα λήψη νέων δανείων που χρειαζόταν η χώρα. Ακόμη και σήμερα, ογδόντα σχεδόν χρόνια μετά τη στάση πληρωμών του 1932, οι επενδυτές από τη Βρετανία απολαμβάνουν ειδικό προνομιακό καθεστώς, όταν αγοράζουν ελληνικά ομόλογα. Ντε φάκτο, το αφορολόγητο καθεστώς είναι μια διαχρονική επιβάρυνση (στο ελληνικό κράτος), που οφείλεται στη στάση πληρωμών της δεκαετίας του 1930».
«Αν δεν μπορέσουμε ή δεν αντέξουμε να συμπορευθούμε με τον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα», επισήμανε την περασμένη Δευτέρα ο πρόεδρος του ΣΕΒ κ. Δημήτρης Δασκαλόπουλος, «νομοτελειακά θα εξωθηθούμε εκτός ευρώ. Κι αυτό σημαίνει ότι, από τη μία ημέρα στην άλλη, η χώρα μας θα ξανακυλήσει στη δεκαετία του 1950, η ανέχεια θα γίνει καθεστώς, ο λαός μας θα καταδικαστεί στο περιθώριο των φτωχών κρατών. Θα εκμηδενιστούν όλα τα κεκτημένα των τελευταίων δεκαετιών και οι προοπτικές των επόμενων γενεών. Αυτό είναι το εφιαλτικό σενάριο που πρέπει να αποτρέψουμε».
Διαβάστε
- Νίκος Χριστοδουλάκης, «Σώζεται ο Τιτανικός; Από το Μνημόνιο, ξανά στην ανάπτυξη», εκδ. Πόλις