Η Δυτική Μακεδονία απέναντι στις προκλήσεις της Μεταλιγνιτικής Εποχής

Του Ευάγγελου Καρλόπουλου*

Το Δεκέμβριο του 2017 και σε μια εμβληματική εκδήλωση στο Στρασβούργο, η Δυτική Μακεδονία συμπεριλήφθηκε στις τρείς περιφέρειες-πιλότους, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας «Coal Regions in Transition Platform». Μια πρωτοβουλία που στοχεύει να στηρίξει και να υποστηρίξει τις 42 συνολικά ευρωπαϊκές περιφέρειες με υψηλή εξάρτηση από τα στερεά ορυκτά καύσιμα, προκειμένου αυτές να διαμορφώσουν βιώσιμες συνθήκες μετάβασης σε ένα νέο παραγωγικό μοντέλο χαμηλής ανθρακικής εξάρτησης.

Στην κατεύθυνση αυτή, η προτροπή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμπυκνώνεται σε δύο λέξεις κλειδιά: “Future Proof”. Επί το ελληνικότερο, το νέο παραγωγικό μοντέλο των περιφερειών μετάβασης οφείλει να εξελιχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ανθεκτικό στις προκλήσεις του μέλλοντος.

Το κρίσιμο επομένως ζητούμενο τόσο για τη Δυτική Μακεδονία όσο και για όλες τις περιφέρειες που θα κληθούν να μετασχηματίσουν τις οικονομίες τους, έγκειται ακριβώς στο ότι πρέπει να χτίσουν το Παρόν με υλικά του Μέλλοντος.

Το 1956 όταν ξεκίνησε η εξόρυξη λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία, το τοπικό παραγωγικό μοντέλο ήταν κυρίαρχα γεωργοκτηνοτροφικό, ενώ ανθούσαν επαγγέλματα όπως γανωτήδες, παγωτατζήδες, σαμαρτζήδες, παντοπώληδες, αχθοφόροι, πραματευτάδες, τσαγκάρηδες και μια σειρά από επαγγελματίες οι οποίοι δεν υπάρχουν σήμερα. Νομοτελειακά, λίγο μετά το 2040 όταν θα κλείσει και ο τελευταίος λιγνιτικός σταθμός στην περιοχή μας, θα έχουν εξαφανιστεί περισσότερο από το 30% των σημερινών επαγγελμάτων. Σίγουρα και επαγγέλματα που ούτε καν φανταζόμαστε ότι δεν θα υπάρχουν στο προσεχές μέλλον.

Μεταξύ 2025 και 2030, η Ψηφιοποίηση και η Βιομηχανία 4.0 θα βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Η παγκόσμια αγορά για cloud computing θα καταγράφει τζίρους της τάξης τoυ 1 τρις ευρώ. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θα έχουν γίνει 1 εκατομμύριο φορές εξυπνότεροι και το Διαδίκτυο των Πραγμάτων θα κυριαρχεί στην καθημερινότητά μας.

Το 60% της Γνώσης θα είναι εντελώς καινούργιο. Θα απαιτηθεί πλήρης αναμόρφωση των προγραμμάτων σπουδών των Πανεπιστημίων, σίγουρα των Λυκείων και των Τεχνικών Σχολών. Το 30% των ειδικοτήτων και το 50% των θέσεων εργασίας θα είναι εντελώς πρωτόγνωρες.

Λίγο πριν το 2030, ο δήμος Κοζάνης θα έχει στελεχώσει δημοτική υπηρεσία διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας των Drones, τα οποία θα παραδίδουν από πίτσες και σουβλάκια μέχρι φάρμακα κατασκευασμένα αποκλειστικά και μονοσήμαντα για τις προσωπικές ανάγκες του καθενός. Mega- drones θα λειτουργούν ως ασθενοφόρα ή υπηρεσιακά μέσα άμεσης επέμβασης. Τράπεζες, εφορίες και δημόσιες υπηρεσίες θα τις γνωρίζουμε ως ηλεκτρονικές εφαρμογές. Ο κόσμος μας θα είναι τελείως διαφορετικός.

Το 2028 θα έχουν τεθεί σε πλήρη εμπορική ωριμότητα τα αποκεντρωμένα ενεργειακά συστήματα (Small Nuclear Power Reactors-SMR), δίνοντας τη δυνατότητα της φθηνής, αδιάλειπτης και απολύτως ασφαλούς τροφοδοσίας των συστημάτων τηλεθέρμανσης της Δυτικής Μακεδονίας. Απεξάρτηση από το λιγνίτη και το πετρέλαιο θέρμανσης και το τέλος της Ενεργειακής Φτώχειας. Θα έχουμε φθάσει ένα βήμα πριν το «ιερό δισκοπότηρο» της Ενέργειας, την πυρηνική σύντηξη. Μόνον στην Ευρωπαϊκή Ένωση η μείωση του ενεργειακού κόστους θα αγγίζει ετησίως τα 500 δις ευρώ.

Λίγο μετά το 2025, τα εξαντλημένα ορυχεία λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία θα μπορούν να αξιοποιηθούν σε πρακτικές Agromining/Phytomining, καλλιεργώντας μέταλλα και σπάνια ορυκτά με υψηλή προστιθέμενη αξία. Ο λιγνίτης θα μπορεί να μετατρέπεται σε συνθετικές ίνες για την αυτοκινητοβιομηχανία, ακόμη και σε καλλυντικά.

Μετά το 2030, το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) που θα παράγεται στη λιγνιτική μονάδα «Πτολεμαΐδα V» θα αξιοποιείται στην παραγωγή nano-flakes για χρήση στους 3D εκτυπωτές τελευταίας γενιάς, αλλάζοντας άρδην την παραγωγή καταναλωτικών προϊόντων όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα των αλλαγών που έρχονται. Εν κατακλείδι, η νέα εποχή θα έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά. Σημαντική μείωση του ενεργειακού κόστους και του κόστους εργασίας, διαφοροποίηση της χρηματοδότησης ( πχ crowd funding), εκτόξευση των υπηρεσιών υγείας, τουρισμού και ποιότητας διαβίωσης.

Σε κάθε περίπτωση, είναι καταγεγραμμένη η βούληση τόσο του Περιφερειάρχη όσο και των  Δημάρχων των ενεργειακών δήμων της Δυτικής Μακεδονίας να υπάρξει άμεσα μια εμπεριστατωμένη αποτύπωση για την περιοχή μας, όλων των επερχόμενων απειλών αλλά και ευκαιριών, με στόχο ο σχεδιασμός της επόμενης ημέρας να γίνει με όρους Οραματικού Ρεαλισμού.

Ο Νώε, λοιδορούμενος από όλους , ξεκίνησε να κατασκευάζει την Κιβωτό πολύ πριν πέσουν οι πρώτες σταγόνες της βροχής. Δυστυχώς, στη Δυτική Μακεδονία ξεκινάμε τη δική μας κιβωτό της Μεταλιγνιτικής Εποχής εν μέσω «ισχυρής βροχόπτωσης». Έστω και βρεγμένοι, ας την κατασκευάσουμε τουλάχιστον ανθεκτική στις καταιγίδες που έρχονται.

 

 

Ευάγγελος Καρλόπουλος

Χημικός Μηχανικός, MSc

Μέλος της Ομάδας Εργασίας «Coal Regions in Transition-ΠΔΜ»