Μάνος Χατζιδάκις και Διονύσης Σαββόπουλος: ‘’Πολιτικές Τελετουργίες ή το τραπέζι του Ινδιάνου‘’ και "Τα παιδιά που χάθηκαν"

του π. Κωνσταντίνου Κώστα
Στις επετείους των εθνικών γιορτών και του Πολυτεχνείου -κάθε φορά- λέγονται και γράφονται πολλά. Ερωτήματα του τύπου: Από τι επηρεάστηκαν οι γενιές που δημιούργησαν τα γεγονότα; Πώς οι ίδιες διαμορφώθηκαν; Πώς διέχυσαν το πνευματικό, πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο στην κοινωνία; Υπάρχει συνέχεια στη συνέπεια των θυσιασθέντων ή υπάρχει εκμετάλλευση των θυσιασθέντων προσώπων από τους μεταγενέστερους;
Γιατί δεν αποχτήσαμε ως τα σήμερα ένα κράτος δικαίου; κ.ά. παρόμοια, δίνουν την ευκαιρία για προβληματισμό και γόνιμο διάλογο.

Το κείμενο που ακολουθεί με τίτλο ‘’Πολιτικές τελετουργίες ή το τραπέζι του Ινδιάνου’’ του Μάνου Χατζιδάκι, δημοσιεύτηκε αρχικά στο περιοδικό ‘’Τέταρτο’’, τεύχος 8, Δεκέμβριος 1985, και συμπεριλήφθηκε αργότερα στη συλλογή κειμένων του Μάνου Χατζιδάκι ‘’Ο καθρέφτης και το μαχαίρι’’ από τις εκδόσεις Ίκαρος. Αντιγράφω και το παρουσιάζω. (π. Κ.Ι.Κ.)

Του Μάνου Χατζιδάκι. (Δεκέμβριος 1985).

Οι εθνικές γιορτές έχουν καταλήξει να είναι τελετουργίες χωρίς αντίκρισμα και με αμφιλεγόμενο περιεχόμενο. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου είναι πρόσφατα – γιορτάζουμε μόλις τη 12η επέτειο – κι όμως μοιάζει η γιορτή σαν τον χρυσό σταυρό που κοσμεί τους λαιμούς νεαρών ερωτιδέων ή ηλιοκαμένων καμακιών. Καμιά επαφή με το ουσιαστικό περιεχόμενο του σταυρού. Στολίδι, ένταση του αισθησιασμού. Έτσι και οι γιορτές του Πολυτεχνείου κατέληξαν σε εκτόνωση, σε κομματικό σφετερισμό και σε συνθήματα άσχετα από το ιδεολογικό περιεχόμενο των γεγονότων που η μνήμη τους συνέθεσε τους επί ‘’εθνικού’’ επιπέδου εορτασμούς της επετείου. 12η σήμερα, 30ή μεθαύριο, 50ή και θα χαθεί μες στην ανυποληψία των μελλοντικών στολών και επετείων με μερικά λογύδρια στα σχολεία και παρελάσεις στους ασφαλτοστρωμένους δρόμους των ενόπλων δυνάμεων, διαολοστέλνοντας οι στρατιώτες τη γιορτή και την ταλαιπωρία των παρελάσεων κάτω απ' τις επίπονες προετοιμασίες και τις στερήσεις των αδειών τους. 

Όμως το τραγικό δεν είναι αυτό. Το τραγικό είναι που κάθε κυβέρνηση βρίσκει τον τρόπο να συνδεθεί κατευθείαν με τις επετείους αυτές, αγνοώντας τα αληθινά μηνύματα των γεγονότων που τις συνέθεσαν.
Θα θυμάστε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο και την επί επταετίαν χούντα του με πόση άνεση οικειοποιούντο τις εθνικές εορτές της 25ης Μαρτίου και της 28ης Οκτωβρίου. Τις ίδιες γιορτές στις οποίες οι εφημεριδογράφοι σήμερα ανακαλύπτουν σοσιαλιστικές τάσεις και προθέσεις των προγόνων μας του '21 και του '40.

Γι' αυτό νιώθω την ανάγκη να εκμυστηρευτώ. Σέβομαι βαθιά αυτές τις γιορτές γι' αυτούς που χάθηκαν κι όχι για τους εναπομείναντες που προσπαθούν να τις επωφεληθούν στο έπακρον. 

Τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου, μας παρέχονται με περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτούς που επέζησαν παρά γι’ αυτούς που χάθηκαν οριστικά. Οι εναπομείναντες παρελαύνουν επικεφαλής, βγάζουν λόγους, πραγματοποιούν τηλεοπτικές συνεντεύξεις και δεν τους άκουσα ούτε μια φορά να μνημονεύουν αυτούς που χάθηκαν οριστικά, που δεν είναι σε θέση να μιλήσουν σήμερα. 

Έτσι, έρχεται η σειρά να δούμε από κοντά το τραπέζι ενός Ινδιάνου που αμέριμνος με την παραδοσιακή τεχνική αμύνης, υπερασπιζόταν το σπιτικό του και τον τόπο του από τους εισβολείς, ήσυχος για το δίκαιό του και για τον Θεό του. Όμως οι πιονέροι με τον δικό τους Θεό κατασκευάσανε ένα δικό τους δίκαιο και κατέκτησαν τους Ινδιάνους. Κι αφού τους εξαφάνισαν, άρχισαν να γυρίζουν ταινίες με το δίκαιο αμφίρροπο ανάμεσα στους Ινδιάνους και τους Αμερικανούς στρατιώτες.

Όμως η κατάληψη είχε επιτελεστεί. Η Αμερική στους Αμερικανούς. Και η 17η Νοεμβρίου στους επιζήσαντες. Αύριο – καθόλου απίθανο – μια μελλοντική δικτατορία να οικειοποιηθεί την επέτειο του Πολυτεχνείου ως σύμβολο αντιστάσεως εναντίον των αντιπάλων της. Μήπως δεν έγινε παρόμοια πλαστοπροσωπία στα ανατολικά ‘’σοσιαλιστικά’’ κράτη; Αγώνες νέων παιδιών μήπως δεν έγιναν σύμβολο εορτασμού τυραννικών καθεστώτων; Τα ’χουμε δει αυτά και τα ’χουμε -αλίμονο- συνηθίσει.

Δεν είχα καλά, καλά τελειώσει το σχόλιο αυτό και ήλθε η είδηση. Ένας αστυνομικός, ο Αθανάσιος Μελίστας, σκότωσε πυροβολώντας τον δεκαπεντάχρονο Μιχάλη Καλτέζα. Κατασκευάζεται ήδη σενάριο με βάση το κατά πόσον ο νεαρός δεκαπεντάχρονος ήταν ή δεν ήταν ‘’επικίνδυνος’’ αναρχικός. Ώστε η κτηνωδία του αστυνομικού να γίνει ...νόμιμη άμυνα.

Αρκετά. Με αηδία μέσα μου έκλεισε η 12η επέτειος του Πολυτεχνείου. Τα γεγονότα εξακολουθούν. Ποιος θα τα επωφεληθεί; 

Μάνος Χατζιδάκις.

Τον Οκτώβριο του 1969, όταν έχει ήδη προκύψει χούντα στην Ελλάδα, ο Διονύσης Σαββόπουλος κυκλοφορεί το δίσκο ‘’Το περιβόλι του τρελού’’. Τα σήματα από ‘’Το περιβόλι’’ είχαν ανυπολόγιστη εμβέλεια και αποδοχή. Ένα από τα 9 τραγούδια του, είναι αυτό με τον τίτλο ‘’Τα παιδιά που χάθηκαν’’. Ο Σαββόπουλος γράφει προφητικά. Να, μερικοί από τους στίχους του:

Τα πιο ωραία παραμύθια - απ’ όσα μου ‘χεις διηγηθεί – αχ, είναι κείνα που μιλούσαν – για τα παιδιά που έχουν χαθεί.

Στις χτυπημένες πολιτείες – πέφτει μια κίτρινη βροχή – στο σώμα μου έχω ανατριχίλες – και το ‘να δόντι μου πονεί.

Ομίχλη πέφτει στις σκεπές – φεύγουν οι φάτσες σαν σκιές – και τρέμει το κερί – φωτιές ανάβουν στις ακτές – μέσα στ’ αυτιά μου ακούω στριγγλιές – και τρέμω σαν πουλί.

Διονύσης Σαββόπουλος.     

Για την αντιγραφή

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας,

παπαδάσκαλος (19-11-2014)