Περιβαλλοντικές και άλλες αρνητικές επιπτώσεις από την τοποθέτηση ανεμογεννητριών στην κορυφή Ντρισινίκος του όρους Μπούρινος

του Θεόδωρου Παπαδόπουλου

Νοτιοανατολικά της Σιάτιστας βρίσκεται το όρος Μπούρινος, του οποίου η υψηλότερη κορυφογραμμή αποτελεί όριο μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων Κοζάνης και Γρεβενών και περιλαμβάνει την υψηλότερη κορυφή του όρους, με την ονομασία Ντρισινίκος στα 1866 μέτρα. Περιλαμβάνεται στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για την ορνιθοπανίδα με κωδικό GR1330002 και σε πολύ μικρή απόσταση στα Βορειοανατολικά της κορυφογραμμής

βρίσκεται η κοιλάδα του Μεσιού Νερού, η οποία περιλαμβάνει την Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ) με κωδικό GR1330001. Ως μέρος του δικτύου Natura 2000, οι παραπάνω περιοχές προστατεύονται από την κοινοτική και εθνική νομοθεσία με τις οδηγίες 79/409/ΕΟΚ και 92/43/ΕΟΚ αντίστοιχα.

Η εν λόγω περιοχή φιλοξενεί μοναδική χλωρίδα, η οποία περιλαμβάνει είδη φυτών ενδημικά της περιοχής (έχουν δημιουργηθεί εκεί με τις διαδικασίες της εξέλιξης των ειδών και δεν βρίσκονται πουθενά αλλού στον κόσμο) αλλά και ελληνικά ενδημικά (δεν βρίσκονται εκτός των συνόρων της χώρας μας).

Ένα πλήθος επιστημονικών εργασιών έχει τεκμηριώσει τη χλωριδική αξία και την ανάγκη της προστασίας της περιοχής, ώστε πλέον αυτά να θεωρούνται κοινή γνώση. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια μεταπτυχιακής διατριβής του ΑΠΘ με τίτλο «Χλωριδική έρευνα σε θαμνώνες και υπαλπικά λιβάδια του όρους Βούρινος (Δ. Μακεδονία)», την οποία ακολούθησε παρουσίαση στο Εθνικό Δασολογικό Συνέδριο 2013 με τον ομώνυμο τίτλο, βρέθηκαν 22 είδη και υποείδη φυτών τα οποία περιλαμβάνονται σε καταλόγους προστατευόμενων ειδών. Ειδικά, 16 από αυτά κηρύχθηκαν προστατευτέα στο Προεδρικό Διάταγμα 67/1981. Αναλύονται ως εξής:

Ø  5 taxa του διεθνούς καταλόγου της IUCN, από τα οποία τα 4 ανήκουν στην κατηγορία R (Allium heldreichii Boiss., Alyssum heldreichii Hausskn., Hesperis theophrasti Borbás subsp. rechingeri (F. Dvořák) Kit Tan & J. Suda και Linum elegans Spruner ex Boiss.) κι 1 στην κατηγορία V (Onosma elegantissima Rech. fil. & Goulimyi).

Ø  13 taxa του καταλόγου της IUCN για την Ελλάδα, από τα οποία τα 6 ανήκουν στην κατηγορία R (Allium heldreichii Boiss., Alyssum heldreichii Hausskn., Hesperis theophrasti Borbás subsp. rechingeri (F. Dvořák) Kit Tan & J. Suda, Sempervivum ciliosum Craib subsp. ciliosum, Silene damboltdiana Greuter & Melzh., Verbascum adenanthum Bornm.), 3 στην κατηγορία Κ (Erysimum calycinum Griseb., Helictochloa aetolica (Rech. fil.) Romero Zarco και Orobanche rechingeri Gilli), 1 στην κατηγορία Ε (Onosma elegantissima Rech. fil. & Goulimyi) και 3 στην κατηγορία nt (Bornmuellera tymphaea (Hausskn.) Hausskn., Centaurea graeca Griseb. subsp. graeca, Centaurea pelia DC.).

Ø  1 taxon που περιλαμβάνεται στο Red Data Book of Greece, το οποίο ανήκει στην κατηγορία R (Onosma elegantissima Rech. fil. & Goulimyi).

Ø  16 taxa του προεδρικού διατάγματος 67/81 (Allium heldreichii Boiss., Alyssum heldreichii Hausskn., Dactylorhiza sambucina (L.) Soó, Erysimum calycinum Griseb., Helictotrichon aetolicum (Rech. fil.) Holub, Hesperis theophrasti Borbás subsp. rechingeri (F. Dvořák) Kit Tan & J. Suda, Lilium chalcedonicum L., Lilium martagon L., Onosma elegantissima Rech. fil. & Goulimyi, Orchis mascula L., Orchis ustulata L., Phelipanche nowackiana (Markgr.) Sojäk (=Orobanche rechingeri Gilli), Poa thessala Boiss. & Orph., Sempervivum ciliosum Craib subsp. ciliosum, Tulipa australis Link, Verbascum adenanthum Bornm.).

Ø  1 taxon του παραρτήματος V της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ (Ruscus aculeatus L.)

Ø  3 taxa του καταλόγου για το εμπόριο των ειδών (Dactylorhiza sambucina (L.) Soó, Orchis mascula L., Neotinea ustulata (L.) R. M. Bateman, Pridgeon & M. W. Chase (=Orchis ustulata L.)

Πίνακας. Σπάνια και προστατευόμενα είδη (V = τρωτά , R = σπάνια, Ε = κινδυνεύοντα, Κ = ανεπαρκώς γνωστά, nt = πιθανώς απειλούμενα, V = παράρτημα V της οδηγίας 92/43 της Ε. Ε.).

ΦΥΤΙΚΑ ΤΑΧΑ	IUCN		RDB	Π.Δ.  67/81	ΟΔΗΓΙΑ 92/43	CITES
	W	GR
Allium heldreichii Boiss.	R	R	+
Alyssum heldreichii Hausskn.	R	R	+
Bornmuellera tymphaea (Hausskn.) Hausskn.		nt
Centaurea graeca Griseb. subsp. graeca		nt
Centaurea pelia DC.		nt
Dactylorhiza sambucina (L.) Soó			+			+
Erysimum calycinum Griseb.		K	+
Helictochloa aetolica (Rech. fil.) Romero Zarco		K	+
Hesperis theophrasti Borbás subsp. rechingeri (F. Dvořák) Kit Tan & J. Suda	R	R	+
Lilium chalcedonicum L.			+
Lilium martagon L.			+
Linum elegans Spruner ex Boiss	R
Onosma elegantissima Rech. fil. & Goulimyi	V	E	+
Orchis mascula L.			+			+
Neotinea ustulata (L.) R. M. Bateman, Pridgeon & M. W. Chase (=Orchis ustulata L.)			+			+
Phelipanche nowackiana (Markgr.) Sojäk (=Orobanche rechingeri Gilli)		K	+
Poa thessala Boiss. & Orph.			+
Ruscus aculeatus L.				v
Sempervivum ciliosum Craib subsp. ciliosum		R	+
Silene damboltdiana Greuter & Melzh.		R
Tulipa australis Link			+
Verbascum adenanthum Bornm.		R	+

Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών, η οποία φυσικά θα συνοδεύεται από μεγάλης έκτασης έργα οδοποιίας και δίκτυο μεταφοράς του ρεύματος κατά μήκος της κορυφογραμμής αυτής και στα υπαλπικά λιβάδια της κορυφής Ντρισινίκος θα πλήξει ανεπανόρθωτα τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής κατά παράβαση των νομικών διατάξεων των Π. Δ. 67/1981, 79/409/ΕΟΚ και 92/43/ΕΟΚ. Αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες από τις σημαντικότερες επιδράσεις που θα έχει ένα έργο τέτοιας έκτασης:

Θα έχει ως αποτέλεσμα τη δραματική μείωση των πληθυσμών έως και εξαφάνιση φυτών όπως τα τοπικά ενδημικά υποείδη Drymocallis longisepala (Strid) Kurtto & Strid subsp. longisepala, Silene parnassica Boiss. & Spruner subsp. vourinensis Greuter και Silene vulgaris (Moench) Garcke subsp. vourinensis Greuter. Εξαφάνιση τέτοιων ειδών από την περιοχή συνεπάγεται πλήρη εξαφάνιση και άμεση μείωση της τοπικής και εθνικής ποικιλότητας. Επίσης, θα εξαλείψει από την περιοχή είδη όπως πολλές ορχιδέες, προς το παρόν άφθονες (π.χ. Dactylorhiza sambucina, Anacamptis pyramidalis, Gymnadenia conopsea, Neotinea ustulata) τα οποία είναι εξαιρετικής ομορφιάς, ευαίσθητοι δείκτες υγείας του περιβάλλοντος, έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες και συντηρούν ένα πλέγμα ζώων όπως έντομα ως αποκλειστικούς τους επικονιαστές. 

Η περιοχή επέμβασης γειτνιάζει στα Βορειοανατολικά και βρίσκεται στα ανάντη της Ειδικής Ζώνης Διατήρησης (ΕΖΔ) με κωδικό GR1330001. Η πυκνή βλάστηση στις πλαγιές του όρους εξασφαλίζει την καλή απορροή και σταδιακή απορρόφηση των κατακρημνισμάτων και την τροφοδοσία των πηγών της κοιλάδας. Οι χωματουργικές εργασίες στην κορυφή και πέριξ αυτής (μεγάλης έκτασης εκχώσεις και επιχώσεις) θα διαταράξουν τη συμπεριφορά των ρεμάτων που ξεκινούν από εκεί και καταλήγουν στην προστατευόμενη κοιλάδα του Μεσιού Νερού με απρόβλεπτες αλλά βέβαια βλαπτικές συνέπειες, όπως μεταφορά των υλικών που θα αποσταθεροποιηθούν στα κατάντη και πλημμυρικές απορροές. Αντίστοιχα φαινόμενα μπορούν να προκληθούν στη Νοτιοδυτική πλευρά του όρους, όπου θα διαταράξουν τις λεκάνες απορροής στα ανάντη των οικισμών Δαφνερού και Εξάρχου, ενδεχομένως και Παλαιοκάστρου. Η περιοχή αυτή, η οποία λόγω της ιδιαίτερης γεωλογίας της συντηρεί πιο αραιή και χαμηλή βλάστηση είναι ιδιαίτερα ευάλωτη αλλά πολύτιμη, καθώς φιλοξενεί πολλά από τα σπάνια και προστατευόμενα φυτά του Μπούρινου (π.χ. Allium goulimyi, Stachys goulimyi, Onosma elegantissima) και χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος και κυνηγότοπος, ενώ στους πρόποδες του όρους υπάρχουν αγροτικές καλλιέργειες.

Όσον αφορά την πανίδα, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές, καθώς η επέμβαση θα γίνει μέσα στη Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) για την ορνιθοπανίδα με κωδικό GR1330002. Τα υπαλπικά λιβάδια και οι γύρω πλαγιές διατηρούν υγιείς πληθυσμούς ορεινής πέρδικας (Alectoris graeca) αλλά και καμπίσιας πέρδικας (Perdix perdix), η οποία έχει καταστεί ιδιαίτερα σπάνια με την εντατικοποίηση της γεωργίας πανελλαδικά, αλλά έχει παρατηρηθεί στο Μπούρινο σε ασυνήθιστα για το συγκεκριμένο είδος μεγάλα υψόμετρα. Επίσης, εκεί βρίσκονται πληθυσμοί λαγού (Lepus europaeus), κουναβιών (Martes spp.), αλεπούς (Vulpes vulpes) και τρωκτικών και τη χρησιμοποιούν ως κυνηγότοπο μεγάλα αρπακτικά, όπως ο επίσης σπάνιος χρυσαετός (Aquila chrysaetos), που θα οδηγηθεί αδιαμφισβήτητα στην εξαφάνιση από την περιοχή. Ο τελευταίος, όπως όλα τα μεγάλα αρπακτικά είναι αδύνατο να προσαρμοστεί στην παρουσία ανεμογεννητριών επειδή για την πτήση του είναι απολύτως απαραίτητα τα φυσιολογικά ρεύματα αέρα. Οι ανεμογεννήτριες δημιουργούν εξαιρετικά ισχυρές δίνες, εντός των οποίων αυτά τα πτηνά αδυνατούν να πετάξουν και, αν εισχωρήσουν ερήμην σε αυτές, έλκονται, παγιδεύονται και εν τέλει θανατώνονται από τις έλικες.

Η περιοχή ήδη χρησιμοποιείται από πλήθος ανθρώπων, ιδιαίτερα τους κατοίκους της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης και δέχεται επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Η δραματική μείωση της περιβαλλοντικής αξίας και του φυσικού κάλλους θα εκδιώξει τους περισσότερους από αυτούς που συνειδητά και με σεβασμό απολαμβάνουν όσα τους στερεί η ζωή στις πόλεις, πλήττοντας τον φυσιολατρικό τουρισμό που δραστηριοποιείται εκεί. 

Παπαδόπουλος Θεόδωρος

Δασολόγος MSc Δασικής Βοτανικής-Γεωβοτανικής