Μια συνέντευξη για τα εκκλησιαστικά μνημεία της περιοχής μας (Πιέρια όρη-Λεκάνη Αλιάκμονα-Πολυφύτου). του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Συνέντευξη (ύστερα από πρόταση του δημοσιογράφου) έδωσε στον δημοσιογράφο της ΕΡΤ Κώστα Δαβάνη, ο π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας αρχιερατικός επίτροπος της Α.Π.Β. για τα Εκκλησιαστικά Μνημεία της περιοχής των Πιερίων ορέων και της λεκάνης του Αλιάκμονα-Πολυφύτου.
 Η συνέντευξη δόθηκε στο αρχονταρίκι του Αγίου Διονυσίου Βελβεντού (22-3-2017) και το αφηγηματικό της πλάνο έχει ως εξής:


‘’Σας καλωσορίζω, αγαπητέ μου Κώστα Δαβάνη, εσένα και την ΕΡΤ, στο Βελβεντό. Φιλοξενούμαστε (22-3-2017) στο αρχονταρίκι του Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου.

Εάν πούμε ότι τα Πιέρια, είναι όρη κατάφυτα, τότε μπορούμε να πούμε ότι και η λεκάνη του Αλιάκμονα-Πολυφύτου, ο μεγάλος αυτός κάμπος είναι κατάσπαρτος από εκατοντάδες εξωκλήσια. Όλα αυτά τα εξωκλήσια είναι κατά κάποιο τρόπο σαν τα ‘’μυρίπνοα άνθη του Παραδείσου’’, όπως λέει το Δοξαστικό των Αγίων Πατέρων.

Μια εικόνα: Αν ανεβούμε σ’ ένα αεροπλάνο θα δούμε από εκεί ψηλά αυτή τη μεγάλη σε έκταση λεκάνη να μοιάζει με μεγάλο καράβι. Πλώρη του, τα στενά του φράγματος Πολυφύτου. Πρύμνη του, τα στενά του φράγματος Ζάβορδας – Αγίου Νικάνορος.

Η πλεύση: Το καράβι αυτό ακολουθώντας τη ροή του Αλιάκμονα πλέει από τη Δύση προς την Ανατολή. Για να συναντήσει (στην εκβολή του Αλιάκμονα στο Θερμαϊκό) τη Θεσσαλονίκη, την πόλη του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.

Η εγγύηση: Στο καράβι αυτό, πλήρωμα όλα τα χωριά και οι οικισμοί της μεγάλης ηλιόλουστης και κατάσπαρτης από εξωκλήσια λεκάνης. Οι Άγιοι των εξωκλησιών, συνεπιβάτες. Τρεις από αυτούς μέσα στο καράβι έχουν την μεγαλύτερη ευθύνη για την ορθή, ασφαλή και εγγυημένη πορεία του. Είναι η Αγία Θεοδώρα, ‘’το κρίνον των Σερβίων’’ στη μέση, ο Άγιος Διονύσιος (ο εν Ολύμπω) ως Ηγούμενος του Τιμίου Προδρόμου Βέροιας στη πλώρη και ο Άγιος Νικάνωρ ως Ηγούμενος της Ζάβορδας στην πρύμνη. Στο καράβι όλοι χαριτώνονται από την παρουσία της Παναγίας.

Θεωρώ (1), εξαιρετικής σημασίας την ύπαρξη των πολλών (εκατοντάδων σ’ όλη τη λεκάνη) ιερών εξωκλησιών και τη διατήρησή τους μέχρι και σήμερα. Δείγμα του πώς γαλουχείται ο λαός, πώς ανδρώνεται και διαμορφώνει την αυτοσυνειδησία του μέσα στην Εκκλησία από τη θεολογία της και τη λειτουργική ζωή. Τα εξωκλήσια μαρτυρούν την ύπαρξη και τη συνέχεια της ιστορικής ταυτότητας του λαού μας, που συνυφαίνεται με την Εκκλησία, αφού αποτελούσε και εξακολουθεί να αποτελεί το πλήρωμά Της. Αυτό ‘’όποιος δεν (το) καταλαβαίνει, δεν ξέρει πού πατά και πού πηγαίνει’’, όπως το έχει πει εμπνευσμένα ο Διονύσης Σαββόπουλος.

Θεωρώ (2), μεγάλης σημασίας την παρουσία (ζωντανή και λειτουργική) των δυο Μοναστηριών: του Τιμίου Προδρόμου της Βέροιας και του Αγίου Νικάνορος  της Ζάβορδας, που λειτουργούν αιώνες τώρα απαρέγκλιτα με εκκλησιολογικά κριτήρια μέσα στο σώμα της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως-Νέας Ρώμης.

Θεωρώ (3), εκ των ουκ άνευ τη συνεργασία των 3 Μητροπόλεων: Σερβίων και Κοζάνης, Γρεβενών και Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας για την ολοκληρωμένη ανάδειξη στη μεγάλη αυτή έκταση, του λεγόμενου ‘’θρησκευτικού’’ (προσωπικά δεν με εκφράζει αυτός ο όρος) ‘’τουρισμού’’. Ανάδειξη της πνευματικής κληρονομιάς.

Ειδικότερα στα όρια της Αρχιερατικής Περιφέρειας Βελβεντού για τα Εκκλησιαστικά Μνημεία, το ενδιαφέρον γι’ αυτά και την επισκεψιμότητά τους – και σε σχέση με την περιοχή των Πιερίων – σημειώνω τα εξής:

• Πολύφυτο: Βρίσκεται πίσω από το φράγμα Αλιάκμονα-Πολυφύτου, στο βάθος μιας κατάφυτης ορεινής χοάνης. Εδώ ο ιερός Ενοριακός Ναός της Αγίας Παρασκευής. Πετρόχτιστος και ανακαινισμένος. Λειτούργησε σ’ αυτόν ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός το 1750. Ερείπια σπιτιού Βουλγαρόπουλου. Κοιμήθηκε σ’ αυτό ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Το Πολύφυτο εκπαιδευτικός προορισμός, παράλληλα με τον Υ/Σ και το φράγμα, για τα σχολεία.

• Αγία Κυριακή: Το μπαλκόνι της περιοχής. Εδώ ο ιερός Ενοριακός Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πετρόχτιστος και ανακαισμένος. Κάηκε το Δεκέμβριο του 1943 από γερμανικά στρατεύματα Κατοχής. Το Εξωκλήσι της Αγίας Κυριακής.

• Καταφύγι: Οι 2 Ναοί του Αγίου Νικολάου και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μεγάλοι και εντυπωσιακοί, πετρόχτιστοι κι οι δυο. Πυρπολήθηκαν το Δεκέμβριο του 1943 από γερμανικά στρατεύματα Κατοχής. Το Εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, αυτό που κρέμεται στην πλαγιά των Πιερίων προς το Βελβεντό. Σ’ αυτό έμεινε τρεις ημέρες ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός (1750). Είναι προσβάσιμο, μέσα από μονοπάτια, μόνο με τα πόδια. Το Καταφύγι είναι η γενέτειρα του Μητροπολίτη του Οικουμενικού Θρόνου Γέροντος Περγάμου κ. Ιωάννη Ζηζιούλα, του ‘’κράτιστου των θεολόγων’’, όπως τον αποκάλεσε ο επίσης ‘’κράτιστος’’ Μητροπολιτης Διονύσιος Ψαριανός.

• Παλαιογράτσανο: Ο Ενοριακός Ναός του Αγίου Νικολάου. Κάηκε το Δεκέμβριο του 1943 από γερμανικά στρατεύματα Κατοχής. Το Εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία (1500). Ο Αη-Γιάννης (το Γενέσιον του Προδρόμου). Φιλοξένησε στο δριμύ χειμώνα του 43-44 τους διασωθέντες Παλαιογρατσανίτες με τις οικογένειές τους.

• Βελβεντό: Η γενέτειρά μου. Ο ιερός Ενοριακός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου (1804-1807) με τις εξαιρετικές τοιχογραφίες και το ανεπανάληπτο ξυλόγλυπτο τέμπλο. Χτίστηκε και σκεπάστηκε (όρος των Τούρκων) σε 40 ημέρες. Ο ιερός Ενοριακός Ναός του Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω (1960-1963), όπου και είμαι Εφημέριος από το Σεπτέμβριο του 1984, ερχόμενος από την Αιανή. Ενδεικτικά αναφέρω κάποια Εξωκλήσια, από την εκατοντάδα των Εξωκλησιών, που σαν ευώδη άνθη, περιβάλλουν το Βελβεντό. Ο Άγιος Δημήτριος Γρατσάνης (1410). Ο Άγιος Μηνάς (1180). Ο Άγιος Νικόλαος (1500). Ο Άγιος Αντώνιος (1600), που καταστράφηκε από πλημμύρα και ανακαινίστηκε. Ήταν παλιό νεκροταφείο.

• Πλατανόρεμα: Οι 2 Ενοριακοί Ναοί. Του Γενεσίου της Θεοτόκου και της Αγίας Παρασκευής. Ο ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής Μοσχοχωρίου – ψηλά στο βουνό – που αποτελεί σήμα κατατεθέν για το Πλατανόρεμα. Είναι μια ευλάβεια στην Αγία Παρασκευή που έχει περάσει και στα νέα παιδιά. Το Εξωκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στα όρια Πλατανορέματος και Παλαιογρατσάνου. Στις κόγχες του Ιερού σώζονται τμήματα από αγιογραφίες.

• Ιερές Μονές: Το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδος Βελβεντού και η νεόδμητη Ιερά Μονή του Αγίου Νεκταρίου Παλαιογρατσάνου.

Η σύνολη περιοχή μας, ζωογονείται και ζωογονεί δημιουργικά αναδεικνύοντας εκκλησιολογικά την ενότητα εν Χριστώ, σε σχέση πάντα με το εκκλησιαστικό μας κέντρο: Την Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης και με τον Επίσκοπο και Μητροπολίτη μας, τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλο. Να έχομε την ευχή του. (π.Κ.Ι.Κ.)’’.

Ολόκληρη η συνέντευξη θα μεταδοθεί σε τρεις συνέχειες από το ραδιόφωνο της ΕΡΤ Κοζάνης.

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας
παπαδάσκαλος
23-3-2017