Φίλιππος Σαχινίδης: Ο εφιάλτης της τρόικας τρομάζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις

Συνέντευξη Φίλιππου Σαχινίδη στον Γιώργο Φιντικάκη

Οι μνήμες της τρόικας τρομάζουν τις ευρωπαικές κυβερνήσεις, γι’ αυτό και θα διστάσουν να προσφύγουν στον Eυρωπαικό Μηχανισμό Σταθερότητας, εκτιμά ο πρώην υπουργός Οικονομικών Φίλιππος Σαχινίδης, αναφορικά με την στάση των χωρών μετά το Eurogroup. Και θεωρεί ότι πολύ δύσκολα τα κράτη-μέλη, ειδικά του Νότου, θα δεχθούν να αξιοποιήσουν την νέα πιστοληπτική γραμμή που προβλέπει η συμφωνία για την κάλυψη των δαπανών υγείας, φοβούμενα το “στίγμα” που θα αφήσει σε μια τέτοια περίπτωση η προσφυγή στο ESM.

“Σε κάθε περίπτωση, οι κυβερνήσεις θα διστάσουν να προσφύγουν στον ESM μετά και την εμπειρία της κρίσης του 2010, ο εφιάλτης της τροίκας τις τρομάζει”, αναφέρει χαρακτηριστικά. Στην ίδια επιφυλακτική στάση εκτιμά ότι θα κινηθεί και η κυβέρνηση λέγοντας ότι μάλλον θα αποφύγει να αντλήσει τα περίπου 3,9 δισ ευρώ που δικαιούται από την πιστοληπτική γραμμή για την πανδημία ή να δανειστεί από τον ESM για να καλύψει άλλες δαπάνες καθώς  αυτό συνεπάγεται επίπτωση στο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους.

Στο ερώτημα πως μπορεί να αποφύγει η Ευρώπη μια κρίση χρέους, απαντά μέσα από έναν ισχυρότερο κοινοτικό προϋπολογισμό και την αμοιβαιοποίηση του χρέους, την οποία όμως εκτιμά ότι δεν θα εγκρίνει ούτε το επικείμενο Συμβούλιο Κορυφής της 23ης Απριλίου.

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη

Πως μπορεί να αποφύγει η Ευρώπη μια κρίση χρέους ; Με τι είδους ”μπαζουκας";

Η κρίση πανδημίας είναι πρωτόγνωρη και για την αντιμετώπισή της είναι αναγκαία η αδρανοποίηση της οικονομικής δραστηριότητας προκειμένου να προστατευτούν ανθρώπινες ζωές. Αυτό καθιστά αναγκαία την παρέμβαση του κράτους για να στηρίξει το εθνικό σύστημα υγείας, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις για όσο διάστημα ισχύουν περιοριστικά μέτρα. Όμως και μετά τη σταδιακή άρση των μέτρων, βάσει κάποιου σχεδιασμού, είναι αναγκαίο ένα σχέδιο για την επανεκκίνηση και ανάκαμψη της οικονομίας. 

Όλες αυτές οι πρωτοβουλίες οδηγούν αναπόφευκτα σε μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα τα οποία τώρα δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε. Κάποιες χώρες της Ε.Ε. έχουν το δημοσιονομικό χώρο για να αυξήσουν τις δαπάνες τους ή να μειώσουν τα φορολογικά βάρη χωρίς τεθεί σε αμφισβήτηση η βιωσιμότητα του χρέους. Κάποιες άλλες όμως που έχουν ήδη υψηλό δημόσιο χρέος και έχουν χτυπηθεί δυσανάλογα από την κρίση, αν απαιτηθούν μεγάλα ελλείμματα για να στηριχθεί η οικονομία τους, κινδυνεύουν την επόμενη ημέρα να αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας χρέους. 

Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο είναι να επωμιστεί το βάρος της ανάκαμψης των οικονομιών της ευρωζώνης ένας ενισχυμένος κοινοτικός προϋπολογισμός. Το όπλο λοιπόν στο οποίο αναφέρεστε είναι ο ισχυρότερος κοινοτικός προϋπολογισμός και η αμοιβαιοποίηση του χρέους. Την επιλογή αυτή όμως απορρίπτουν αρκετές χώρες της Ε.Ε. με επικεφαλής τη Γερμανία καθώς η επιλογή αυτή είναι ένα βήμα εμπρός προς την πολιτική ενοποίηση της Ε.Ε. Η παρούσα ισορροπία στην ευρωζώνη είναι μεταβατική και ασταθής. Οι πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης αργά η γρήγορα πρέπει να αποφασίσουν ποια Ευρώπη θέλουν. 

Το ρωτώ γιατί πρόσφατα οι ΗΠΑ ψήφισαν ενα πακετο ύψους 2,2 τρισ δολαρίων, δηλαδή τέσσερις φορές μεγαλύτερο του ευρωπαϊκού…
Η μεγάλη αδυναμία της Ε.Ε. έναντι των υπολοίπων χωρών και ιδιαίτερα έναντι των Η.Π.Α. είναι ότι όταν εκδηλώνεται μια κρίση, όπως φάνηκε και από την εμπειρία της κρίσης του 2009, δεν υπάρχει συγχρονισμός στην νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι οι ΗΠΑ σε σύγκριση με την Ε.Ε. αντιμετώπισαν πιο αποτελεσματικά την κρίση του 2008.
Στην Ε.Ε. ακόμη και όταν η ΕΚΤ κάνει τις σωστές παρεμβάσεις -όπως συνέβη το 2012 και στην τωρινή αλλά όχι στην κρίση του 2009- στο δημοσιονομικό σκέλος επειδή ο κοινοτικός προϋπολογισμός είναι ανίσχυρος, δεν υπάρχει περιθώριο αποτελεσματικής αντίδρασης.
Έτσι, όλο το βάρος αντιμετώπισης της κρίσης πέφτει στους εθνικούς προϋπολογισμούς και στις αποφάσεις των εθνικών κρατών που δεν είναι συντονισμένες. Εκ των πραγμάτων λοιπόν η αποτελεσματικότητα των πολιτικών παρέμβασης στην οικονομία σε Ενωσιακό επίπεδο υπολείπεται σαφώς αυτής των Η.Π.Α. Για να μην παρεξηγηθώ μιλώ μόνο για την οικονομία και όχι για την υγεία, όπου οι ΗΠΑ απέτυχαν παταγωδώς να προστατέψουν τους πολίτες τους ενώ αναδείχθηκαν τα μεγάλα προβλήματα στο σύστημα υγείας αφού σημαντικό τμήμα του πληθυσμού δεν έχει στοιχειώδη κάλυψη. Αλλά και στην Ευρώπη οι αποφάσεις για τα θέματα της υγείας ήταν σπασμωδικές ασυντόνιστες και ελήφθησαν σε εθνικό και όχι σε Ενωσιακό επίπεδο.
Στο σημείο 19 της ανακοίνωσης του Eurogroup, εκεί όπου αναφέρεται η σύσταση ενός Ταμείου Ανάκαμψης, η διατύπωση αφήνει ανοικτή την πόρτα για κοινή έκδοση χρέους, χωρίς φυσικά αναφορά στις επίμαχες λέξεις. Εκτιμάτε ότι τελικά θα συμφωνήσουν κάτι τέτοιο οι Ευρωπαίοι ηγέτες;
Εκτιμώ ότι χωρίς αυτή την αναφορά που υπάρχει στο σημείο 19 δεν θα υπήρχαν αποφάσεις στο Eurogroup της 9ης Απριλίου. Είναι το αποτέλεσμα ενός τυπικού ευρωπαϊκού συμβιβασμού όταν οι χώρες συνειδητοποιούν ότι η αδυναμία επίτευξης μιας συμφωνίας ενέχει μεγαλύτερο κόστος για την προοπτική της Ευρώπης και την εκθέτει στον κίνδυνο των αγορών.
Ο καθένας μπορεί να  ερμηνεύσει την συγκεκριμένη αναφορά όπως θέλει. Τυπικό παράδειγμα οι ερμηνείες που έδωσαν οι υπουργοί οικονομικών της Ιταλίας και της Ολλανδίας.  Εκτιμώ ότι οι αποφάσεις του Ευρωπαικού Συμβουλίου δύσκολα θα προχωρήσουν σε ουσιαστικά βήματα σε ότι αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης.
Τι βλέπετε επομένως να συμβαίνει στο προσεχές Ευρωπαϊκό Συμβούλιο;
Η συζήτηση θα είναι πιο εύκολη για τις αποφάσεις που θα παρέχουν τεχνικές λεπτομέρειες και διευκρινήσεις αναφορικά με τη γραμμή πίστωσης του ESM για την κάλυψη των δαπανών που σχετίζονται με την υγεία, το πρόγραμμα SURE για την προστασία της απασχόλησης ύψους 100 δις ευρώ, καθώς και το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για χρηματοδότηση των επιχειρήσεων με ιδιαίτερη έμφαση της ΜΜΕ. Στα τρία αυτά ζητήματα υπάρχουν αρκετές ασάφειες στις αποφάσεις του Eurogroup και το Συμβούλιο Κορυφής θα πρέπει να παρουσιάσει κάτι πιο συγκεκριμένο. Όπως προανέφερα δεν περιμένω ότι θα υπάρξει ιδιαίτερη πρόοδος στο ζήτημα της αποσαφήνισης των επιδιώξεων για το Ταμείο Ανασυγκρότησης.  Θα ήταν πολύ θετικό αν στο Συμβούλιο Κορυφής έχουμε μια αλλαγή στάσης στο ζήτημα του ύψους του κοινοτικού προϋπολογισμού ώστε να αυξηθεί και να αποτελεί ουσιαστικό εργαλείο πολιτικής της Ε.Ε.
Ποια είναι τα οφέλη για την Ελλάδα από το πακέτο που συμφωνήθηκε στο Eurogroup και ποιες οι τυχόν «παγίδες»;
Σε μεγάλο βαθμό τα οφέλη θα εξαρτηθούν από τις τελικές αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής που θα παρέχουν μια καλύτερη εικόνα αναφορικά με το πλαίσιο εφαρμογής του πακέτου. Σε κάθε περίπτωση εκτιμώ ότι θα είναι κατώτερα των αναγκών που έχει η χώρα μας η οποία πέρα από την τρέχουσα κρίση έχει να αντιμετωπίσει και τη βαριά κληρονομία της προηγούμενης κρίσης δηλαδή το υψηλό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, την υψηλή και μακροχρόνια ανεργία.
Γιατί για παράδειγμα να χρησιμοποιήσει η Ελλάδα την πιστωτική γραμμή του ESM από τη στιγμή που τα ελληνικά ομόλογα έχουν ενταχθεί στο έκτακτο QE της Εκτ, ενώ η Ελλάδα διαθέτει και το "μαξιλάρι ασφαλείας" ;
Η προσφορότερη επιλογή για τη χώρα είναι ένας συνδυασμός αξιοποίησης μέρους των ταμειακών διαθεσίμων αλλά και αναζήτησης -την κατάλληλη στιγμή- κεφαλαίων από τις αγορές για να χρηματοδοτηθούν οι έκτακτες δαπάνες.
Η κυβέρνηση μάλλον θα αποφύγει να αντλήσει τα 3,9 δισ ευρώ περίπου που δικαιούται από την πιστοληπτική γραμμή για την πανδημική κρίση ή να δανειστεί από τον ESM για να καλύψει άλλες δαπάνες καθώς στις παρούσες συνθήκες το όφελος στο κόστος εξυπηρέτησης χρέους δεν θα είναι σημαντικό.
Εκτιμώ ότι καμία χώρα δεν θα αξιοποιήσει την νέα πιστοληπτική γραμμή του ESM για την αντιμετώπιση των δαπανών για την υγεία εξαιτίας του στίγματος που αφήνει η επιλογή προσφυγής στο ESM. Τώρα σε ότι αφορά τις άλλες πιστοληπτικές γραμμές ή τα προγράμματά του Eυρωπαικού Μηχανισμού Σταθερότητας, τα κεφάλαια που έχει για δανεισμό είναι περιορισμένα, αν χρειαστεί για παράδειγμα να προσφύγει σε αυτόν, κάποια μεγάλη ευρωπαική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, οι κυβερνήσεις θα διστάσουν να προσφύγουν στον ESM, ο εφιάλτης της τροίκας τις τρομάζει.
* Ο Φίλιππος Σαχινίδης είναι πρώην υπουργός Οικονομικών, μέλος του πολιτικού συμβουλίου του ΚΙΝΑΛ