Θα αποφύγουμε μια νέα κρίση χρέους;

Του Φίλιππου Σαχινίδη

Με τις πρόσφατες αποφάσεις του Eurogroup η ΕΕ θα διαθέσει 540 δις ευρώ για να αντιμετωπίσει τις συνέπειες από την αδρανοποίηση της οικονομίας εξαιτίας της πανδημίας. Αν συγκρίνουμε την παρέμβαση της ΕΕ με την αντίστοιχη των ΗΠΑ τότε με βάση και τις πρόσφατες εκτιμήσεις του ΔΝΤ για την ύφεση, αυτή λίγο θα βοηθήσει τις οικονομίες των χωρών της Ευρωζώνης.  Επιπρόσθετα, οι πρωτοβουλίες που ανακοίνωσε το Eurogroup είναι αρκετά ασαφείς. Ακόμη και αν το Συμβούλιο Κορυφής τις εξειδικεύσει ο χρόνος  ενεργοποίησης τους είναι αβέβαιος. Όσο για το Ταμείο Ανάκαμψης που αναφέρεται στην ανακοίνωση, δύσκολα το Συμβούλιο Κορυφής θα προχωρήσει σε ουσιαστικές αποφάσεις ώστε να συνεισφέρει στην ανασύνταξη των οικονομιών. Εξίσου δύσκολο είναι να αποφασιστεί μια αναγκαία ενίσχυση του ενωσιακού προϋπολογισμού.

Επομένως η αντιμετώπιση της κρίσης στην ευρωζώνη θα στηριχτεί στις αποφάσεις της ΕΚΤ και στα κονδύλια που θα διαθέσουν τα κράτη-μέλη από τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μετεξέλιξη της κρίσης πανδημίας σε κρίση χρέους. Η Ιταλία και η Ελλάδα για παράδειγμα έχουν υψηλό δημόσιο χρέος. Με βάση τις εκτιμήσεις για την ύφεση αλλά και τις ανακοινώσεις τους για τα μέτρα που λαμβάνουν οι δύο αυτές χώρες είναι πιθανό το δημόσιο χρέος στην περίπτωση της Ιταλίας και της Ελλάδας να φτάσει αντίστοιχα στο 160% και 200% του ΑΕΠ.

Θα επηρεάσει αυτή η εξέλιξη το κόστος δανεισμού των χωρών αυτών; Χάρη στα μέτρα της ΕΚΤ αυτό έχει αποφευχθεί. Τι θα συμβεί όμως όταν αυτά ανακληθούν; Το κόστος δανεισμού θα εξαρτηθεί και από τη στάση των οίκων αξιολόγησης. Η στάση των οίκων, που λαμβάνει υπόψη και τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές των οικονομιών, θα εξαρτηθεί από το αν η ΕΕ αποφασίσει να τεθεί σε εφαρμογή το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης το 2021. Γιατί τότε θα κληθούν οι χώρες να ακολουθήσουν πολιτικές λιτότητας για να πετύχουν πρωτογενή πλεονάσματα. Αυτό θα βαθύνει την ύφεση και θα δώσει επιχειρήματα για υποβάθμιση της αξιολόγησης κάτω από την επενδυτική βαθμίδα για χώρες όπως η Ιταλία, για παράδειγμα. Τότε θα αυξηθεί το κόστος δανεισμού και θα τεθεί υπό αμφισβήτηση η βιωσιμότητα του χρέους. Για να αποφευχθεί αυτό, πρέπει όχι μόνο να παραταθεί η αναστολή του Συμφώνου και μετά το 2021 αλλά μετά την ανάκαμψη πρέπει να επανεξεταστούν οι δημοσιονομικοί κανόνες στην ΕΕ.  

Η Ευρωζώνη στο ενδεχόμενο αμφισβήτησης της βιωσιμότητας δεν μπορεί να βοηθήσει ταυτόχρονα πολλές χώρες μέσω του ESM γιατί τα ποσά που διαθέτει είναι περιορισμένα για οικονομίες όπως της Ιταλίας ή της Ισπανίας. Αν οι αγορές επιχειρήσουν να δοκιμάσουν τις αντοχές των χωρών αυτών και κατ’ επέκταση και της ευρωζώνης η μόνη γραμμή άμυνας είναι η ΕΚΤ.  Αυτό σημαίνει ότι θα παραβιάσει τους κανόνες της και θα αγοράζει μαζικά πχ ιταλικά ομόλογα κάτι στο οποίο αναμένεται να αντιδράσουν κάποιες χώρες.

Μια πρόταση για να αποφευχθεί ο κίνδυνος αυτός θα ήταν η κοινή έκδοση μέρους του χρέους των χωρών της ευρωζώνης, κάτι που δεν επιθυμούν ορισμένες χώρες. Ίσως όμως υποχρεωθούν να αλλάξουν στάση επειδή η κρίση δεν θα αφορά τώρα μια μικρή οικονομία, αλλά την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης. Τότε οι χώρες του Νότου θα κληθούν να αποφασίσουν τι παραχωρήσεις είναι διατεθειμένες να κάνουν στη δημοσιονομική πολιτική για να επιτευχθεί αυτή η συμφωνία.

Φίλιππος Σαχινίδης

Πρώην Υπουργός

ΝΕΑ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟ 17-19 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2020