Παραδοσιακός κυκλικός χορός των Θεοφανείων στο Βελβεντό.

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Πραγματοποιήθηκε (6-1-2019) στο Βελβεντό (στο προαύλιο του Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω, μετά τη Θεία Λειτουργία, τον Μέγα Αγιασμό των Φώτων και τον αγιασμό-φωτισμό των πιστών) ο παραδοσιακός χορός των Θεοφανείων.

Στο αναλόγιο έψαλαν ο Ιωάννης Παπαγόρας και ο Δημήτριος Στεφανόπουλος. Τον Σταυρό τον ‘’πήρε’’ φέτος η οικογένεια Αθανασίου και Πολυξένης Παπαγεωργίου.  

Διακονητές: Δημήτριος Στεφάνου, Λάμπρος Κουτσιούκης, Ευθύμιος Καραγκιώζης, Άννα Γεωργάκη, Περικλής Παπαγεωργίου, Αικατερίνη Νικοπούλου, Ολυμπία Δολδούρα, Ανθούλα Παπαγόρα, Άννα Κρομμύδα, Θεοδώρα Δελνιώτη, Βασιλική Αγοράτσιου, Ειρήνη Γιαπεντζάκη, Αναστασία Χ. Κουτλιάμπα, Βασιλική Μπιάλα.    

Στο χορό συμμετέχουν πιστοί (άνδρες, γυναίκες) από το εκκλησίασμα, αγιασμένοι και φωτισμένοι από τον Μεγάλο Αγιασμό των Θεοφανείων. Η Χάρη του Θεού γίνεται η χαρά των ανθρώπων.

Συμμετέχουν και νέες οικογένειες που ζουν και εργάζονται στο Βελβεντό, αλλά και νέες οικογένειες που ζουν και εργάζονται σε άλλες πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού, που ήρθαν να γιορτάσουν με τους γονείς και τα αδέρφια τους. Εδώ γλυκαίνουν οι άνθρωποι, ανατροφοδοτείται η σχέση, ο ‘’ξένος’’ γίνεται δικός μας, τα βιώματα της φιλαλληλίας γίνονται δοξολογία και ευχαριστία στο Χριστό.   

Από τον Ιερό Ναό προσφέρθηκε σε δίσκους εορταστικό κέρασμα σε όλους τους χορευτές και σ’ όλο τον κόσμο. Το κέρασμα και οι ευχές συνεχίστηκαν στο αρχονταρίκι του Ναού. ‘’Βίος ανεόρταστος, μακρά οδός απανδόχευτος’’, έλεγε ο φωτισμένος Δημόκριτος. 

Τα στάδια είναι τρία: Εκκλησιασμός, αγιασμός-φωτισμός, κυκλικός χορός-τραγούδι. Πυρήνας είναι η Θεία Λατρεία της Εκκλησίας, μέσα στην οποία συν-υπάρχουν η θεολογία, η ποίηση, η μουσική, η κοινωνία, η μετοχή. Όλα αυτά με τη μορφή των αναβαθμίδων ελεύθερα και διαλογικά ενοποιούν το εκκλησιαστικό σώμα, που είναι (γίνεται και εμφυτεύεται στο) Σώμα Χριστού. 

Στο προηγούμενο άρθρο μου για τους ‘’Βασιλιάδες 2019’’ έγραφα: Η θεολογία της Εκκλησίας περνά αδιάκοπα στο λαό, με τρόπο επαγωγικό και εποπτικό, μέσω της θείας λατρείας. Η εκκλησιαστική λατρεία είναι η μήτρα, που διαμορφώνει, μέσα στην ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος, το ορθόδοξο φρόνημα και μεταμορφώνει καθολικά το ανθρώπινο πρόσωπο και τη ζωή του σε ‘’καινή κτίση’’.  

Πρώτο και χαρακτηριστικό τραγούδι του χορού των Θεοφανείων είναι αυτό: Σήμερα τα Φώτα και φωτισμός – και χαρές μεγάλες στους ουρανούς.

Η λαϊκή ποίηση, που γίνεται τραγούδι και χορός κυκλωτικός, απηχεί το λόγο της Ευχής του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων (Ποίημα Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων): ‘’Σήμερον γαρ ο της Εορτής ημίν επέστη καιρός, και χορός Αγίων εκκλησιάζει ημίν, και Άγγελοι μετά ανθρώπων συνεορτάζουσι. … Σήμερον τα άνω τοις κάτω συνεορτάζει, και τα κάτω τοις άνω συνομιλεί’’.

Τη γιορτή (χορό-τραγούδι) εξηγούν και προτρέπουν οι Ύμνοι της εορτής: ‘’Σήμερον η κτίσις φωτίζεται, σήμερον τα πάντα ευφραίνονται, τα ουράνια άμα και τα επίγεια. Άγγελοι και άνθρωποι συμμίγνυνται’’. (Και νυν, εις την Λιτήν των Θεοφανείων). 

Οι κυκλικοί χοροί της παράδοσης στα ανοιχτά και φωτεινά προαύλια των Εκκλησιών και στις πλατείες των χωριών έχουν επηρεάσει ποιητές και τροβαδούρους. ‘’Να μας έχει ο Θεός γερούς – πάντα ν’ ανταμώνουμε – και να ξεφαντώνουμε, βρε – με χορούς κυκλωτικούς – κι άλλο τόσο ελεύθερους – σαν ποταμούς’’. (Διονύσης Σαββόπουλος, Ας κρατήσουν οι χοροί). Και: ‘’Έλα στο χορό! – Πάρε με κι εμένα, λίγο να χαρώ. – Σύρε το συρτό – πέρα κι απ’ τον κόσμο και απ’ τον κύκλο αυτό’’. (Σου μιλώ και κοκκινίζεις. Διονύσης Σαββόπουλος).

Η παράδοσή μας, όπου και όσο αυτή παραμένει ζωντανή, στην Ελλάδα και ‘’εκεί στην ξένη’’ διαψεύδει τον Χάρβεϊ Κοξ που είχε επισημάνει ότι ‘’ο σύγχρονός μας πολιτισμός έχασε την δύναμη να γιορτάζει’’. Στους Έλληνες η λατρευτική πράξη της Ορθοδοξίας μ’ ένα αδιόρατο τρόπο ανανεώνει διαρκώς αυτή την δυνατότητα.

Η Εκκλησία είναι Επανάσταση. Όχι συντήρηση. Και όχι εφ’ άπαξ γενόμενη, αλλά διαρκής. Ορισμένοι ‘’θρησκευτικοί’’ δεν το καταλαβαίνουν αυτό. Αλλά έτσι αρνούνται τα μεγάλα γεγονότα του Αγίου Δωδεκαημέρου, το ‘’γιατί’’ της έλευσης του Χριστού, που γεννήθηκε εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας και βαπτίστηκε εν Ιορδάνη υπό Ιωάννου του Προδρόμου.

Οι πιστοί (κληρικοί και λαϊκοί) εν ονόματι του εν Φάτνη Γεννηθέντος και εν Ιορδάνη υπό Ιωάννου Βαπτισθέντος οφείλουμε να συν-εργαστούμε για την οικοδόμηση της ειρήνης και της δικαιοσύνης στον κόσμο και την επικράτηση του σεβασμού στην αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου ως εικόνας του Θεού.

Με την Εγκύκλιό του για τα Θεοφάνεια ο Σεβ. Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης κ. Παύλος, μας στέλνει την ευλογία του και τις ευχές του:

‘’Μέγιστον Μυστήριον εορτάζομεν σήμερον, της Βαπτίσεως του Κυρίου ή μάλλον της Θεοφανείας του Τριαδικού Θεού. Ο Τριαδικός Θεός αποκαλύπτεται. Γίνεται ορατός ο αόρατος. Ο άσαρκος Υιός και Λόγος του Θεού σεσαρκωμένος εισέρχεται στον Ιορδάνη για να συντρίψη τας κεφαλάς των εμφολευόντων δρακόντων. …

Εξόδους στα σημερινά αδιέξοδα μόνον ο Κύριός μας, ο εν Ιορδάνη βαπτιζόμενος είναι σε θέση να προσφέρει και να υποδείξει. …

Εύχομαι πατρικώς και αρχιερατικώς ο εν Τριάδι φανείς Θεός να κατακλύση τις καρδιές μας με την χάριν Του, ώστε ο νέος χρόνος να είναι ειρηνικός και σωτήριος και τα αγιασμένα νερά του Ιορδάνου να μας καθαρίζουν από την λέπρα της αμαρτίας. Μετά της εν Κυρίω αγάπης και ευχών. Ο Επίσκοπος και Μητροπολίτης σας. Ο Σερβίων και Κοζάνης Παύλος’’. Αμήν.

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας

παπαδάσκαλος

9-1-2019