Αριστερά περιορισμένης ευθύνης

Του Γιώργου Παγουλάτου*

Επειτα από μια Μεγάλη Υφεση, η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία ήταν μια μεγάλη ευκαιρία, για την Ελλάδα και για την Ευρώπη. Ετσι αντιμετωπίστηκε από πολίτες καλών προθέσεων που δεν ψήφισαν τον κ. Τσίπρα. Ετσι χαιρετίστηκε η 25η Ιανουαρίου από πολλά διεθνή, κυρίως αγγλοσαξονικά ΜΜΕ. Με μια θετική διάθεση αναμονής έγινε δεκτή ακόμα κι από ένα σημαντικό μέρος του ευρωπαϊκού «κατεστημένου». Για την αναγκαία προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της φτώχειας, της ανισότητας, της ανεργίας, που χτύπησαν κόκκινο στην Ελλάδα της κρίσης. Για την ώθηση στην ανάπτυξη, την απασχόληση και τις επενδύσεις στην Ευρώπη, έσπευσαν οι δυνάμεις αριστερά του κέντρου να υποδεχθούν τον Τσίπρα και να συντονιστούν με τη ρητορική Βαρουφάκη, που έλεγε λογικά πράγματα, και τα έλεγε ωραία.

Δεν θυμάμαι άλλη κυβέρνηση που να απογοήτευσε τόσο σύντομα, τόσο απότομα, τόσους πολλούς. Δεν ήταν μόνο η αντιαισθητική συμμαχία με τη δεξιά του εθνικολαϊκισμού, στο όνομα της κοινής αντιμνημονιακής υστερίας. Ούτε ο απίστευτος ερασιτεχνισμός, η έλλειψη επεξεργασμένου σχεδίου, και επ’ εσχάτων ο διασυρμός της χώρας από υπουργούς-υποκλοπείς επίσημων συζητήσεων σε θεσμικά όργανα της Ε.Ε. Ούτε το ότι η οικονομία βρίσκεται καθηλωμένη σε μια παρατεταμένη και βασανιστική προθανάτια εμπειρία επί μήνες.

Είναι όλα αυτά, και κάτι ακόμα. Καιρό τώρα έχει αρχίσει να διαφαίνεται ότι η συγκεκριμένη Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ όχι απλώς αποτελεί φαινόμενο ανάδελφο στον δυτικό κόσμο, αλλά έχει ελάχιστα να κάνει με τις σύγχρονες αναζητήσεις και επεξεργασίες μιας κυβερνώσας Αριστεράς. Αντίθετα, η κυβέρνηση αυτή έχει γυρίσει το ρολόι της προοδευτικής, ή αριστερής, δημόσιας πολιτικής στα δεδομένα της δεκαετίας του 1970.

Πάρτε παράδειγμα το κορυφαίο πρόβλημα της ακραίας φτώχειας, όπου έχουμε θλιβερά πρωτεία στην Ευρωζώνη. Υιοθετήθηκε επί υπουργίας Στουρνάρα ένα πιλοτικό σύστημα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Τι θα περίμενε κανείς από μια αριστερή κυβέρνηση; Να το κατοχυρώσει, να το επεκτείνει. Τι κάνει η κυβέρνηση; Το παγώνει, στο όνομα της μαξιμαλιστικής επαναφοράς του κατώτατου μισθού στα προ κρίσης επίπεδα.

Πάρτε την εκπαίδευση. Το καλό δημόσιο σχολείο είναι βάση μιας κοινωνίας ευκαιριών για τους οικονομικά αδύναμους. Τι κάνει η κυβέρνηση; Καταδιώκει τα πρότυπα σχολεία. Και παραδίδει τις διευθύνσεις στους συλλόγους, μετατρέποντάς τες σε παράρτημα των συνδικαλιστών της ΟΛΜΕ.

Είναι η ευρωπαϊκή κινητικότητα ευκαιρία για τους φοιτητές που δεν έχουν τις οικονομικές δυνατότητες να γνωρίσουν την Ευρώπη; Τώρα οι ιδεοληψίες του κ. Μπαλτά δημιουργούν περιπέτειες με το σύστημα των πιστωτικών μονάδων. Απειλούν να κλειδώσουν τους φοιτητές έξω από τα Erasmus και τα μεταπτυχιακά της Ευρώπης. Ενας άριστος φοιτητής μου έγινε δεκτός στο εξωτερικό. Δεν έχει οικογενειακές αποταμιεύσεις, σκοπεύει να επωφεληθεί από φοιτητικά δάνεια. «Αν μας βγάλουν από το ευρώ θα κατέβω στους δρόμους», μου είπε τις προάλλες με θυμό. Δεν το εννοούσε υποθέτω όπως η πρόσφατη απόφαση της Π.Γ. του ΣΥΡΙΖΑ, ότι θα πάρουν τους δρόμους εάν οι εταίροι δεν υποχωρήσουν στις «κόκκινες» γραμμές.

Ποιες «κόκκινες» γραμμές; Το 2008 η Ελλάδα ήταν ήδη πρωταθλητής στην ανεργία των νέων και των γυναικών. Είχε επίσης έναν από τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης στην Ευρώπη. Jobless growth. Γιατί; Γιατί είχε επίσης την πιο ανελαστική με στρεβλώσεις αγορά εργασίας, που δημιουργούσε τεράστια αντικίνητρα σε επιχειρήσεις να προσλάβουν νέους εργαζόμενους. Αποτέλεσμα: μια μόνιμα υψηλή (για τα επίπεδα ανάπτυξης) ανεργία. Και μια μαύρη αγορά εργασίας, με εκατοντάδες χιλιάδες ανασφάλιστους, χωρίς δικαιώματα, χωρίς εισφορές. Αντί η κυβέρνηση να φτιάξει δίχτυ ασφάλειας για τους απέξω (όπως έκαναν κυβερνήσεις και συνδικάτα στις χώρες της σοβαρής σοσιαλδημοκρατίας -flexicurity), επιδιώκει να γυρίσει στο 2008. Και το βαφτίζει «κόκκινη» γραμμή.

Το 2015 είναι το πρώτο έτος με μηδενικό κόστος χρήματος στην Ευρώπη. Η πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ φτιάχτηκε για την Ευρωπεριφέρεια. Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, δανείζονται με μηδενικά επιτόκια και μειώνουν γρήγορα το χρέος τους. Η Ελλάδα παραμένει κλειδωμένη έξω από την ευρωπαϊκή ανάκαμψη, αντιμέτωπη με έναν έβδομο χρόνο ύφεσης.

Οι κυριότερες «κόκκινες» γραμμές θα ήταν να μη χάσουμε τη συγκυρία της ανάκαμψης, να αυξηθεί η απασχόληση, να αντιστραφεί η πορεία φτωχοποίησης. Και οι τρεις έχουν παραβιαστεί. Η χώρα βυθίζεται σε έναν νέο υφεσιακό γύρο, στο όνομα της αντίστασης σε νέα υφεσιακά μέτρα.

Νομίζει η κυβέρνηση ότι οι γραμμές της υπερασπίζονται τα συμφέροντα των αδυνάτων; Με 26% ανεργία, οι πραγματικοί αδύναμοι είναι οι καθηλωμένοι στο περιθώριο της παραγωγικής διαδικασίας, που περιμένουν με αγωνία να ξαναπάρει μπρος η οικονομία, να ξαναρχίσει ο ιδιωτικός τομέας να προσλαμβάνει. Να σταθεροποιηθεί η κατάσταση, να εκλείψει ο καθημερινός τρόμος κι η πιστωτική ασφυξία, να απελευθερωθούν τα δημιουργικά ένστικτα, να στηθούν νέες επιχειρήσεις.

Τα ιερά φετίχ των «κόκκινων» γραμμών σέρνουν τη χώρα στον αστερισμό των ελάχιστων προσδοκιών: να βγάλουμε τη βδομάδα, να πληρώσουμε συντάξεις, να μη χρεοκοπήσουμε – ακόμα. Αρκεί να κρατήσουμε απαραβίαστες τις «κόκκινες» γραμμές, να μη θυμώσει η Ζωή και ο Λαφαζάνης. Με μια Αριστερά περιορισμένης ευθύνης, που βάζει την κομματική της αλληλεγγύη, τις πελατειακές της δεσμεύσεις και τις ιδεολογικές της εμμονές ψηλότερα από την ανάγκη να σωθεί επιτέλους η χώρα.

* Ο κ. Γιώργος Παγουλάτος είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επισκέπτης καθηγητής στο Κολέγιο της Ευρώπης.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ