Ποια πυξίδα για τους σοσιαλιστές στην επόμενη δεκαετία;

Του Φίλιππου Σαχινίδη*

Το τελευταίο διάστημα διεξάγεται μια χρήσιμη συζήτηση για τα αίτια αποδυνάμωσης των σοσιαλιστικών/σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην Ευρώπη. Η σωστή ταυτοποίηση τους είναι προϋπόθεση για να απαντηθεί το ερώτημα «ποια πρέπει να είναι η πυξίδα για τους σοσιαλιστές στην επόμενη δεκαετία;».

Οι περισσότερες ερμηνείες για την εκλογική τους υποχώρηση επικεντρώνονται στους οικονομικούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς που προκάλεσε η παγκοσμιοποίηση και η κρίση του 2008. Οι ανατροπές στην οικονομία και η απώλεια θέσεων εργασίας είχαν ως συνέπεια να υποχωρήσουν οι ταυτότητες των παραδοσιακών ψηφοφόρων των σοσιαλιστών. Ταυτότητες που αναδείκνυαν και αξιοποιούσαν τα σοσιαλιστικά κόμματα. Έτσι, άρχισαν να τα εγκαταλείπουν μαζικά.

Το πολιτικό όφελος της αποδυνάμωσης τους το καρπώθηκαν νέα λαϊκίστικα κυρίως κόμματα που ανέδειξαν ειδικές θεματικές ατζέντες και δημιούργησαν νέες ταυτότητες μεταξύ των ψηφοφόρων. Τα κόμματα αυτά που πολιτικά προέρχονται από το χώρο της εθνικιστικής Δεξιάς ή λαϊκίστικης Αριστεράς αξιοποίησαν το μεταναστευτικό πρόβλημα αλλά και την οικονομική και κοινωνική αβεβαιότητα των πολιτών στις μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Μια ολοκληρωμένη όμως ερμηνεία για την αποδυνάμωση των σοσιαλιστικών κομμάτων πρέπει να συμπεριλάβει στην ανάλυση τις επιλογές ή παραλείψεις τους πριν και κατά τη διάρκεια της κρίσης και να αξιολογεί τι πρόσφεραν στους ψηφοφόρους σε σχέση με άλλα κόμματα.

Τα σοσιαλιστικά κόμματα πριν την κρίση στα ζητήματα οικονομικής πολιτικής είχαν υιοθετήσει την κυβερνητική ατζέντα των ιδεολογικών τους αντιπάλων. Αντιμετώπισαν παθητικά τις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης, απελευθέρωσαν ανεξέλεγκτα τις αγορές και περιόρισαν τον εποπτικό ρόλο του κράτους. Σε πολλές χώρες η σύγκλιση αυτή διευκόλυνε την κυβερνητική συνεργασία όταν δεν υπήρχε αυτοδυναμία. Όπου όμως πραγματοποιήθηκε η συνεργασία αυτή οδήγησε σε περαιτέρω αποδυνάμωση των σοσιαλιστών (Ελλάδα, Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία).

Η σύγκλιση δεν δημιούργησε κέρδη για τα κόμματα της Αριστεράς. Στην Ελλάδα για παράδειγμα ο κερδισμένος δεν είναι ο ΣΥΡΙΖΑ στον οποίο προσχώρησαν μαζικά οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ. Κερδισμένη είναι η ΝΔ η οποία ενώ ευθύνεται για την κατάρρευση της χώρας το 2009 και την προσφυγή στα Μνημόνια, δέκα χρόνια αργότερα επέστρεψε αυτοδύναμη στην κυβέρνηση. Η αντιμνημονιακή ταυτότητα που δημιούργησε ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν περιορισμένης διάρκειας. Τώρα πρέπει να δημιουργήσει νέες ταυτότητες για να διατηρήσει τους ψηφοφόρους.

Πολλοί επισημαίνουν σωστά ότι εγκαταλείφθηκαν οι κομματικές οργανώσεις και αποδυναμώθηκε η στενή σχέση με τα κοινωνικά κινήματα και τα συνδικάτα. Το βρετανικό Εργατικό κόμμα το οποίο κατάφερε να ζωντανέψει τις κομματικές οργανώσεις πράγματι αύξησε τα ποσοστά του. Στην οικονομική πολιτική, όμως οι προτάσεις του παραπέμπουν σε προγράμματα της δεκαετίας του 1960 και σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις δύσκολα θα κερδίσει στις εκλογές την πλειοψηφία των ψηφοφόρων ώστε να του δώσουν κυβερνητική εντολή.

Τα σοσιαλιστικά κόμματα για να επιστρέψουν με πρωταγωνιστικό ρόλο πρέπει να επαναξιολογήσουν τι προσφέρουν σε σχέση με τα άλλα κόμματα και να στραφούν στην κοινωνία, να την μελετήσουν σωστά. Να κατανοήσουν τις αγωνίες και τις προτεραιότητες των πολιτών και στη βάση των προοδευτικών αξιών τους να αναδείξουν νέες ταυτότητες. Με τις αναθεωρημένες προγραμματικές τους προτάσεις να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για τη συγκρότηση μιας νέας κοινωνικής πλειοψηφίας. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για το Κίνημα Αλλαγής αν θέλει να πρωταγωνιστήσει ξανά με μια προοδευτική προγραμματική πρόταση για τη διακυβέρνηση της χώρας. 

*O Φίλιππος Σαχινίδης είναι Πρώην Υπουργός και το άρθρο του δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ, Σαββατοκύριακο 28 -29 Σεπτεμβρίου 2019