Η εξέγερση του Ίλιντεν

του Κώστα Τζέκη
Μέρος 1ο
Η πρόταση του Ζάεφ για την ονομασία του κράτους του με το όνομα Δημοκρατία της Μακεδονίας του Ίλιντεν, που ξεσήκωσε αντιδράσεις στη χώρα μας, εξέπληξε πολλούς, όχι όμως τους ψαγμένους.
Αυτό γιατί το κράτος αυτό Βουλγάρικα σκέφτεται και βουλγάρικα ομιλεί. Άλλωστε το VMRO κίνημα Βουλγάρων κομιτατζήδων που κατάσφαξε τους
Ελληνικούς πληθυσμούς στον Μακεδονικό Αγώνα, είναι αυτό που κυβέρνησε χρόνια και χρόνια τα Σκόπια με την ίδια ονομασία. Οι λεοντές κατέπεσαν.
Το ορθότερο θα ήταν να ονομάζονταν Δημοκρατία της Ίλιντεν Βουλγαρίας.
Αλλά τι είναι το Ίλιντεν. Μακριά από εθνικισμούς και μονομερείς σκέψεις θα περιγράψουμε με κάθε ιστορική αλήθεια τις πραγματικές διαστάσεις του Ίλιντεν.

Είχαν περάσει είκοσι πέντε χρόνια από τότε που το 1878 στο συνέδριο του Βερολίνου, οι Μεγάλες τότε Δυνάμεις ψαλλίδισαν τα όνειρα των Βουλγάρων για μια μεγάλη Βουλγαρία.
Στο διάστημα ατό οι Βούλγαροι προετοιμάζονταν για τη ρεβάνς με σειρά ενεργειών σε βάρος του Ελληνικού πληθυσμού, αλλά και με ενημερώσεις της διεθνούς κοινής γνώμης με πλαστογραφημένα ψευδή στοιχεία
Στις 20 Ιουλίου (παλαιό ημερολόγιο)του 1903 , δόθηκε το σύνθημα της εξέγερσης, από τον Ντάμε Γκρούεφ και τον Μπόρις Σαράφωφ.
Βουλγαρικές ομάδες χτύπησαν μικρές φρουρές Τούρκων στο Ζέλοβο και στη Ρούλια, ενώ επιθέσεις στη Ρέσνα και στο Κίτσεβο απέτυχαν. Μεγαλύτερα όμως κέντρα, όπως το Μοναστήρι, η Φλώρινα, η Καστοριά ή το Αμύνταιο, δεν επιχειρήθηκε να προσβληθούν. Μόνο στο Κρούσοβο, σώμα υπό τον Ιβάνωφ, μπήκε στην πόλη, περικύκλωσε αιφνιδιαστικά την φρουρά, που αποτελούνταν από εξήντα άνδρες και σκότωσε τους πιο πολλούς. Έκαψε το Διοικητήριο και ανακήρυξε τη «Δημοκρατία του Κρούσοβου». Ο ΠΕΤΡΩΦ ΝΕΤΟΝΤΙ στο βιβλίο του «Η επανάσταση του Ίλιντεν: Ένα έπος αυτοθυσίας, Bulgarian military review, έκδοση του Υπουργείου Άμυνας της Βουλγαρίας, Σόφια 1993, σελ. 105 ( στην Αγγλική γλώσσα), γράφει:   «Με την κατάληψη του Κρούσοβου, οι εκπρόσωποι των εξεγερθεισών εθνοτήτων Βούλγαροι, Βλάχοι και Γραικομάνοι, εξέλεξαν εξαμελή προσωρινή κυβέρνηση, με δύο εκπροσώπους από κάθε εθνότητα».  Ο  ΛΙΒΙΕΡΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, στο βιβλίο του «Κοινωνικοί αγώνες στην Ελλάδα (1923-1927) , ΚΟΜΜΟΥΝΑ, Ιστορική μνήμη, Αθήνα, Σεπτέμβριος 1985 σελ. 107 γράφει ότι: «Επικεφαλής ορίσθηκε ο σοσιαλιστής Νίκολα Κάρεφ» ενώ ο ΤΟΝΤΟΡΩΦ ΝΙΚΟΛΑΙ, στη σύντομη ιστορία της Βουλγαρίας, ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ- ΛΙΒΑΝΗ, Αθήνα 1983 σελ 88, γράφει ότι: « ο ορισθείς ηγέτης έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τον λαό».
Ο σκοπιανός ιστορικός Γκλιγκόρ Τοντόροβσκι στο άρθρο του «τα γεγονότα του Ίλιντεν στο Κρούσοβο» , το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΝΟΒΑ ΜΑΚΕΝΤΟΝΙΑ, στις 1-8-1993, γράφει: « Η Δημοκρατία του Κρούσοβου που κράτησε δέκα ημέρες, ήταν η πρώτη Δημοκρατία που φτιάχτηκε στα Βαλκάνια» Βέβαια ο ιστορικό αυτός αγνοεί ή το χειρότερο σκοπίμως παραλείπει, ότι είχε σχηματισθεί πολύ ενωρίτερα η Κυβέρνηση του Κοβεδάρου στο Μπούρινο ή η Προσωρινή κυβέρνηση του Ολύμπου, όταν το 1878, επαναστάτησε η Δυτική Μακεδονία, κατά της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.
Άλλες Βουλγαρικές ομάδες μπήκαν χωρίς δυσκολία στη Νεβέσκα (Νυμφαίο) και στην Κλεισούρα.
Στην υπόλοιπη ύπαιθρο της Δυτικής Μακεδονίας, χτύπησαν αρκετούς αγάδες και κατέστρεψαν τσιφλίκια. Αμέσως μετά αποσύρθηκαν, περιμένοντας τα Τουρκικά αντίποινα κατά των Ελλήνων, τα οποία ήταν όντως σκληρά και βάρβαρα εναντίον κάθε χωριού αδιακρίτως και κάθε κατοίκου, ακόμη και εναντίον εκείνων οι οποίοι δεν είχαν καμιά σχέση με την εξέγερση.
Οι Τούρκοι με τον Μπαχτιάρ Πασά επικεφαλής δύναμης τριών χιλιάδων ανδρών εμφανίσθηκαν στο Κρούσοβο όπου στην αρχή οι Βούλγαροι πρόβαλαν λίγη αντίσταση, μετά όμως, ήλθαν σε συνεννόηση με τους Τούρκους και έναντι χρημάτων, αφέθηκαν ελεύθεροι να αποχωρήσουν.
Τα σπασμένα πλήρωσαν οι Έλληνες της ανθούσας πνευματικώς και οικονομικώς πόλεως. Ο απολογισμός ήταν τραγικός. Τριακόσιες Ελληνικές κατοικίες καταστράφηκαν και κάηκαν διακόσια ελληνικά καταστήματα. Επίσης καταστράφηκαν όλες οι Ελληνικές εκκλησίες, ενώ εσφάγησαν σαράντα έξη Έλληνες.
Το Κρούσοβο, η βλαχόφωνη «Ακρόπολη του Ελληνισμού» που είχε παλέψει κατά της Βουλγαρικής και Ρουμανικής προπαγάνδας και αριθμούσε δέκα χιλιάδες κατοίκους, εκ των οποίων οκτώ χιλιάδες βλαχόφωνοι Έλληνες και δύο χιλιάδες σλαβόφωνοι, η ηρωική αυτή Ελληνικότατη πόλη που είχε στείλει αντάρτικα σώματα το 1770 στην Πελοπόννησο , κατά την επανάσταση του Ορλόφ, δεν υπήρχε πια.
Διασώθηκε μόνο η συνοικία των Εξαρχικών Στις 27 Αυγούστου καταστράφηκε το Σμίλεβο, ενώ και άλλα χωριά κάηκαν και λεηλατήθηκαν. Ευτυχώς η ανάκτηση της Κλεισούρας και της Νεβέσκας από τους Τούρκους, έγινε χωρίς σημαντικές ζημιές.

Η σημασία του Ίλιντεν
Του Κων/νου Τζέκη
Μέρος 2ο
Ποια όμως είναι η σημασία του Ίλίντεν για τους λαούς της περιοχής και τι ήταν αυτό; Τι λέει η Ελληνική Αριστερά;
Για την Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. «Χρονικό του Αγώνα 1878-1951» Αθήνα 1952, σελ. 5 και επανέκδοση από τις εκδόσεις «Να υπηρετούμε το λαό» Μάρτης 1975, στις 20 Ιουλίου άρχισε « η Μακεδονική επανάσταση του Ίλιντεν».
Για τον ιστορικό ΚΑΣΤΡΙΤΗ Κώστα στο βιβλίο του « Η Ιστορία του Μπολσεβικισμού-Τροτσκισμού στην Ελλάδα» Μέρος Α-Β, έκδοση ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ Αθήνα σελίδα 15 , «στην εξέγερση του Ίλιντεν αποκορυφώθηκε η πάλη της Μακεδονικής εθνότητας»
Για τον ιστορικό ΓΚΑΡΓΚΑΝΑ Πάνο στο βιβλίο του « Η κρίση στα Βαλκάνια και η εργατική τάξη» έκδοση ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα Μάιος 1992 σελίδα 14, «το Ίλιντεν ήταν το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των Μακεδόνων».
Για το ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, στην έκδοσή του με το τίτλο « η ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΉ ΟΡΓΆΝΩΣΗ Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, 1909-1918 ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 1989, ΣΕΛΊΔΑ 31, « Το Ίλιντεν είναι η εθνικοαπελευθερωτική εξέγερση του Σλαβικού πληθυσμού»
Τι λένε οι Σκοπιανοί;
Για τους Σκοπιανούς, «το Ίλιντεν κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία του Μακεδονικού λαού και αποτελεί γεγονός τεράστιας σημασίας στη νεότερη ιστορία του» Αυτά γράφει το βιβλίο της Ιστορίας της FYROM, Γ΄ Γυμνασίου «ΠΡΟΣΒΕΝΤΟ ΝΤΕΛΟ» Σκόπια, 1993, σελίδα 134, του συγγραφέα ΤΡΑΓΙΑΝΟΦΣΚΙ ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ.
«Το Ίλιντεν, από το 1945 και έπειτα, γιορτάζεται στην FYROM ως ένα εθνικό γεγονός, θετικής σημασίας για την πορεία του έθνους». Αυτά αναφέρει η KEITH BROWN στο κεφάλαιο με τον τίτλο «Ανάμεσα στο κράτος και την Ύπαιθρο» του βιβλίου «Ταυτότητες στη Μακεδονία» ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ Αθήνα, 1997, σελίδα 186.
Τι λένε οι Βούλγαροι;
«Η επανάσταση του Ίλιντεν είναι ένα αξιοσημείωτο γεγονός στη σύγχρονη Βουλγαρική ιστορία» Αυτά αναφέρει ο ΠΕΤΡΩΦ ΜΕΤΟΝΤΙ στο βιβλίο του «Η επανάσταση του Ίλιντεν: Ένα έπος αυτοθυσίας», Έκδοση του Υπουργείου Άμυνας της Βουλγαρίας, Σόφια 1993 σελίδα 107.
Σε άρθρο του στο περιοδικό BULGARIAN MILITARY REVIEW, τεύχος 2^ο, Καλοκαίρι 1994, Σόφια, έκδοση του Υπουργείου Άμυνας της Βουλγαρίας, σελίδα 76 στα Αγγλικά, ο ΚΑΡΑΣΤΟΓΙΑΝΩΦ Στεφάν, αναφέρει ότι ο Άγγλος αρχαιολόγος και εθνογράφος Σερ Άρθουρ Έβανς, ο οποίος συμμετείχε στην Βρετανική επιτροπή αποστολής βοήθειας, στα θύματα της εξέγερσης, σε επιστολή του στους TIMES  του Λονδίνου στις 30-3-1903, διόρθωσε την εφημερίδα που είχε αναφερθεί σε «Μακεδόνες» και σημείωνε:
Δεν υπάρχουν Μακεδόνες. Υπάρχουν Βούλγαροι, υπάρχουν Βλάχοι, υπάρχουν Έλληνες, υπάρχουν «Τούρκοι» στους οποίους περιλαμβάνονται Βούλγαροι-Μωαμεθανοί, υπάρχουν Αλβανοί, υπάρχουν Ισπανό-εβραίοι, αλλά «Μακεδόνες» δεν υπάρχουν.
Επίσης σήμερα η Βουλγαρία ,με την κατάλληλη χρήση των ιστορικών πηγών, δεν έπαψε να προβάλει το Ίλιντεν, ως μια παλλαϊκή προσπάθεια των Μακεδονικής καταγωγής Βουλγάρων, για ένωση.
Η αποτυχημένη λοιπόν «επανάσταση» του Ίλιντεν έγινε «θρύλος» αλλά και μήλο της έριδος, μεταξύ των Σκοπίων και των Σόφιας και κάθε χρόνο στις 20 Ιουλίου, οργανώνονται Στα Σκόπια και στη Σόφια «γιορτές και πανηγύρια.
Για τους Έλληνες ιστορικούς, εκείνο που θεωρείται αναμφισβήτητο είναι πως το Ίλιντεν δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως εξέγερση ή επανάσταση. Αν δεν ήταν προβοκάτσια, στην καλύτερη περίπτωση, ήταν μια εξέγερση αγροτικού αντιοθωμανικού χαρακτήρα, που καθοδηγήθηκε από τους Βουλγάρους, για να έχουν «διεκδικήσεις αίματος» επί της Μακεδονίας και αξιοποιήθηκε με επιτυχία από την Βουλγαρική διπλωματία με την οργάνωση σε όλες της μεγάλες πόλεις της Ευρώπης συλλαλητηρίων, προωθώντας το αίτημα μεταρρυθμίσεων στη Μακεδονία. Οράτε σχετικά , σελίδα 85 στο βιβλίο του ΚΑΡΓΑΚΟΥ Σαράντη « Από το Μακεδονικό Ζήτημα στην εμπλοκή των Σκοπίων», GUTENBERG, Αθήνα, 1992.
Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι τα γεγονότα που καθιερώθηκαν να αναφέρονται ως εξέγερση του Ίλιντεν, δεν ήταν παρά σειρά οργανωμένων επιθέσεων από την ΕΜΕΟ εναντίον των Τούρκικων φρουρών και μουσουλμάνων γαιοκτημόνων, με στόχο την πρόκληση αντιποίνων και την επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης ( σχετικά οράτε ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ  Ιωάννης , Λεηλασία φρονημάτων. Το Μακεδονικό ζήτημα στην κατεχόμενη Δυτική Μακεδονία 1941-1944, ΒΑΝΙΑΣ Θεσ/νίκη 1994, σελ. 30.), προς ανακήρυξη αυτονομίας στη Μακεδονία. (οράτε ΤΣΑΛΛΗ Παντελή «Το δοξασμένο Μοναστήρι» Δημόσια Βιβλιοθήκη Φλώρινας 1991, σελίδα 72).
Οι ΒΑΒΟΥΣΚΟΣ και ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ πιστεύουν ότι ήταν μια ψευδοεπανάσταση ακριβώς λόγω του απατηλού στόχου της, που δεν ήταν παρά η προσάρτηση της Μακεδονίας στη Βουλγαρία, μέσω της αυτονόμησης και η οποία απέτυχε γιατί δεν είχε την απαιτούμενη λαϊκή βάση.
Η άποψη του  ΝΕΣΤΟΡΟΣ Στέλιου στο βιβλίο του «Η εξέγερση του Ίλιντεν και το «Μακεδονικό» έθνος , περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ τεύχος 326, Ιούλιος 1993, σελίδα 41, είναι ότι:
Το Ίλιντεν πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά από τους Βούλγαρους με στόχο την υλοποίηση της εθνικής ολοκλήρωσης, που δεν μπόρεσε να επιτευχθεί προηγουμένως στα τραπέζια των διαπραγματεύσεων. Από κανένα στοιχείο δεν προκύπτει, ότι οι εμπνευστές του, οι οποίοι ήσαν Βούλγαροι εθνικιστές επαναστάτες, είχαν ως τελικό στόχο την ίδρυση αυτόνομου Μακεδονικού κράτους και ακόμα περισσότερο ότι οραματίζονταν ένα Μακεδονικό έθνος.
Τα γεγονότα του Ίλιντεν εντάσσονται στον μακρόχρονο Ελληνοσλαβικό ανταγωνισμό. Ακριβέστερα, είναι μια προωθημένη κίνηση υλοποίησης του Πανσλαβισμού, για την κάθοδό του στις «θερμές θάλασσες». Ό,τι ξεκίνησε στα 1870 με την ανακήρυξη της Εξαρχίας, πέρασε στα 1878 στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και κορυφώθηκε το 1903 με την εξέγερση του Ίλιντεν. Ο στόχος είναι η Μακεδονία. Χωρίς την υπαγωγή της Μακεδονίας στην «δικαιοδοσία» της Βουλγαρίας, το όραμα είναι απατηλό όνειρο.
Η γεωστρατηγική της σημασία είναι τεράστια και αν δεν εκτοπισθεί από εκεί ο Ελληνισμός, η παρουσία του θα μεταθέτει εσαεί ή και θα ματαιώνει την υλοποίηση του οράματος. Βεβαιότατα ο έλεγχος της Μακεδονίας έχει σχέση και με τα σχέδια των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Ο ΠΑΠΑΘΕΜΕΛΗΣ Στέλιος, στο άρθρο του «Τι διέπραξαν τα Σκόπια και τι πράξαμε εμείς» περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΖΩΗ τεύχος 326 Ιούλιος 1993, σελίδα 42, γράφει ότι: Η υπερδραστηριότητα της σημερινής Γερμανίας, περί την διαιώνιση του Μακεδονικού ζητήματος, με την καθιέρωση του ψευδώνυμου κρατιδίου είναι ευεξήγητη.
Ο Ελληνικός πληθυσμός της Μακεδονίας όχι μόνο έμεινε ασυγκίνητος από την δήθεν «Μακεδονική επανάσταση» αλλά και αντέδρασε στα σχέδια των κομιτατζήδων, πληρώνοντας όμως ακριβά γι’ αυτό.(Σχετικό άρθρο στην ίδια έκδοση του παραπάνω περιοδικού, του ΝΙΚΑΡΟΥΣΗ Ν.
Ακόμα και οι ίδιες οι Σκοπιανές πηγές, παρουσιάζουν την Μακεδονική παράδοση, μέσα από την αψευδή γλώσσα των δημοτικών τραγουδιών, όπως είναι το παρακάτω, που περιέχεται στη σελίδα 600 του βιβλίου «ΙΛΙΝΤΕΝ 1903», που εκδόθηκε στα Σκόπια το 1970, από το Ινστιτούτο Εθνικής Ιστορίας των Σκοπίων και που άθελά του, παρουσιάζει την αλήθεια:
VO KRUSOVO OGIN GORI                   Στο Κρούσοβο η φωτιά καίει
VO KRUSOVO GRCKA MALA             Στο Κρούσοβο την μικρή Ελλάδα
V MECKIN KAMEN KRV SE LEE        Στο Μέτσκιν Κάμεν το αίμα ρέει
TAM SE BIJAT TRI VOJVODI              Εκεί μάχονται τρεις καπεταναίοι
Εδώ παραθέτουμε μέρος της επιστολής που έστειλαν προύχοντες του Κρούσοβου προς τους αντιπροσώπους των ξένων δυνάμεων, μετά την καταστροφή της πόλης τους.
« Εκ των ερειπίων της εις σποδόν μεταβληθείσης πατρίδος μας, δημοσία δηλούμεν και διαπρυσίως διακηρύττομεν ότι ούτε υπήρξαμεν ποτέ έτερόν τι ή Έλληνες, ούτε θα κατορθώσωσι ποτέ να μας παραπείσωσι αι εν τοις στήλαις μεγαλωνύμων τινών αργυρωνήτων οργάνων του ξένου τύπου, πολυσέλιδοι ψευδείς στατιστικαί και ογκώδεις, εν ονόματι της βεβουλημένης επιστήμης των εθνολογικών μελετών τόμοι.
Είμεθα Έλληνες και θα είμεθα Έλληνες. Έστωσαν δε βέβαιοι ότι δεν μας απελπίζουσι με όλην την πανωλεθρίαν μας. Επιμένομεν εμμένοντες εις την πίστιν και καταγωγήν των πατέρων μας, αφού άλλωστε δεν δυνάμεθα να είμεθα άλλο τι παρά Έλληνες.
Ομιλούμεν όλας σχεδόν τας εν Μακεδονία γλώσσας, διότι οι Έλληνες κατορθώνουσι να εκμάθωσι τας γλώσσας των νωθρών βαρβάρων επήλοδων.
Τούτο δε, αποτελεί έναν ακόμη τίτλον της Ελληνικής καταγωγής μας και δεν αποκάμωμεν διακηρύττοντες αυτήν παρά μόνον , όταν και ημάς αυτούς άπαντες οι άγριοι, από Κρούμμου και Ασπαρούχ την καταγωγήν έλκοντες, μεταβάλλωσιν εις γην και σποδόν, ως μετέβαλλαν την περιουσίαν ημών».
Η εξέγερση του Ίλιντεν σηματοδότησε τη νέα φάση της έξαρσης του Μακεδονικού Ζητήματος, που συνεχίσθηκε με την ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα. Το ένα γεγονός, συμπλήρωσε το άλλο. Το δεύτερο γεγονός υπήρξε απάντηση του πρώτου.
Με τη σημασία που προσέδωσαν οι Σκοπιανοί σε μια εξέγερση δέκα ημερών, με Βούλγαρους πρωταγωνιστές συνδέεται άρρηκτα με τα αλυτρωτικά τους  σχέδια και γι’ αυτό ΔΕΝ θα πρέπει να αποδεχθούμε αυτό το όνομα. Είναι το χειρότερο σενάριο. Ας το έχουν υπ’ όψη τους οι αρμόδιοι. Αν γνωρίζουν ιστορία και αν κάνουν τον κόπο να τη μελετήσουν.