Μνήμη Άλωσης της Κωνσταντινούπολης (29 Μαΐου 1453) στην Ενορία Αγίου Διονυσίου Βελβεντού

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Πραγματοποιήθηκε (29-5-2018) η προγραμματισμένη εκδήλωση με θέμα: ‘’Μνήμη Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, 29 Μαΐου 1453’’ στην Ενορία Αγίου Διονυσίου Βελβεντού ως εξής:

1.      Ιερός Ναός: Τελέστηκε (29-5-2018)  στον Ιερό Ναό Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω Βελβεντού Μέγας Εσπερινός και ψάλθηκε Τρισάγιο στη μνήμη Κωνσταντίνου ΙΑ’ του Παλαιολόγου, Ιωάννη του Ιουστινιάνη και των συν αυτοίς μαχητών και θυσιασθέντων για την υπεράσπιση της
Κωνσταντινούπολης κατά την 29^η Μαΐου 1453. Την ι. Ακολουθία τέλεσε ο πρωτοπ. Κωνσταντίνος Κώστας αρχιερατικός επίτροπος Α.Π.Β. και στο αναλόγιο έψαλε ο Γιάννης Παπαγόρας.     

2.      Αρχονταρίκι: Έγινε συνοπτική ενδιαφέρουσα εισήγηση με θέμα: ‘’Το πλαίσιο της Άλωσης της Πόλης’’ από τη δασκάλα Μαρία Λ. Κουτσιούκη, βασισμένη στο βιβλίο Ιστορίας Ε’ Δημοτικού ‘’Στα Βυζαντινά χρόνια’’, που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία. Ακολούθησε συζήτηση.    

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης αναφέρεται και στα ‘’ΔΙΠΤΥΧΑ’’: ‘’Μην Μάιος. 29. Τρίτη. Επέτειος της αποφράδος ημέρας της υπό των Τούρκων γενομένης αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453)’’. (Δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος, 2018).

Το πλαίσιο από το βιβλίο Ιστορίας Ε’ Δημοτικού ‘’Στα Βυζαντινά χρόνια’’, απ’ όπου αντλήθηκε και η εισήγηση, είναι το παρακάτω:

Το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας.

‘’Οι δύο συναυτοκράτορες (Κωνσταντίνος - Λικίνιος) συνυπέγραψαν στο Μεδιόλανο της Ιταλίας το Διάταγμα της ανεξιθρησκίας, το 313 μ.Χ. Σύμφωνα μ’ αυτό, κάθε πολίτης της αυτοκρατορίας μπορούσε να λατρεύει όποιο θεό θέλει. Έτσι ο δρόμος για την εξάπλωση του χριστιανισμού άνοιξε.’’ (σελ. 22).

Η μεταφορά της πρωτεύουσας. Το όνομά της.

Ο Κωνσταντίνος ‘’μετέφερε την πρωτεύουσα από τη Ρώμη στο Βυζάντιο, μια αρχαία ελληνική αποικία στην Προποντίδα’’ (σελ. 23). Το επίσημο όνομα της νέας πρωτεύουσας, με απόφαση του ιδρυτή της, ήταν ‘’Νέα Ρώμη’’. Όλοι όμως την έλεγαν Κωνσταντινούπολη και αργότερα απλώς Πόλη. (σελ. 24). ‘’Η θεμελίωσή της έγινε από τον αυτοκράτορα, το Νοέμβριο του 324 μ.Χ., και τα εγκαίνιά της το Μάιο του 330 μ.Χ.’’. (σελ. 26).

Η Πόλη αφιερώνεται στην Παναγία:

Στην Ενότητα Β. ‘’Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία μεταμορφώνεται’’ παρουσιάζεται ένα υπέροχο ψηφιδωτό από το Ναό της Αγίας Σοφίας με την επεξηγηματική φράση: ‘’Ο Μ. Κωνσταντίνος προσφέρει στην Παναγία την οχυρωμένη Κωνσταντινούπολη και ο Ιουστινιανός την Αγία Σοφία’’. (σελ. 20). Η θεμελίωση, η δομή και η αναφορά της πόλης, της κοινωνίας, του πολιτεύματος προσφέρεται σε μας τους σημερινούς για μελέτη – προβληματισμό.

Το 330 μ.Χ. τα εγκαίνια της Πόλης – Το 1453 μ.Χ. η Άλωση της Πόλης: 1.123 χρόνια ζωής.

Το τελευταίο έτος 1453 μ.Χ., αυτοκράτορας είναι ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ ο Παλαιολόγος, ο οποίος έχει αναθέσει στον ‘’ονομαστό στρατιωτικό Ιωάννη Ιουστινιάνη τη συντήρηση των τειχών και την άμυνα της Πόλης’’. (σελ. 105).

Η επίθεση – η άμυνα – η Άλωση.

‘’Στις 6 Απριλίου 1453 ο Μωάμεθ έστειλε μήνυμα στον Κωνσταντίνο, ζητώντας του την παράδοση της πρωτεύουσας. Η απάντηση του αυτοκράτορα ήταν αρνητική κι αντάξια της χιλιόχρονης ιστορίας της Πόλης. (κεφ. 35. ‘’Οι Τούρκοι πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη’’, σελ. 107).  

‘’Ξημερώματα της 29^ης Μαΐου 1453, ημέρα Τρίτη, άρχισε η μεγάλη επίθεση. ….. Η επίθεση κρατά όλη τη μέρα και οι συγκρούσεις είναι σκληρές κι από τα δύο μέρη. Ο ήλιος γέρνει προς τη δύση και όλα δείχνουν πως η Πόλη θα σωθεί κι αυτή τη φορά. Τότε όμως στο μεγάλο πύργο πληγώνεται ο Ιουστινιάνης. Οι σύντροφοί του τον απομακρύνουν για να του δώσουν τις πρώτες βοήθειες. Η λαβωματιά του όμως είναι βαριά και τν μεταφέρουν στο πλοίο του. Η κακή είδηση διατρέχει τα τείχη και παγώνει τους υπερασπιστές. Και καθώς όλοι ρωτούν και αναρωτιούνται για τον Ιουστινιάνη μια καινούρια είδηση τους μαρμαρώνει: ‘’Οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη! Η Πόλη κυριεύτηκε!’’. Κι αυτό δεν είναι ψέμα.

Από την Κερκόπορτα, μια μικρή πύλη του εσωτερικού τείχους, που βρέθηκε ανοιχτή, μπήκε στην Πόλη μια μεγάλη ομάδα γενιτσάρων. Χτύπησαν πισώπλατα τους υπερασπιστές κι άνοιξαν κάποιες από τις μεγάλες πύλες των τειχών. Τα πλήθη των πολιορκητών όρμησαν ακράτητα στην Πόλη και στις επάλξεις. Κι εκεί έγιναν μάχες σκληρές σώμα με σώμα.

Ο αυτοκράτορας, την ώρα αυτή, ήταν στα τείχη, στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, και συντόνιζε τους υπερασπιστές. Ρίχτηκε στη μάχη και πολέμησε τους εισβολείς, πρώτος ανάμεσα στους πρώτους. Κι έπεσε εκεί ηρωικά, ανάμεσα στους συντρόφους του.

Ήταν 29 Μαΐου 1453, ημέρα Τρίτη.

Ο ήλιος είχε βασιλέψει. Και η Πόλη δεν ήταν πια βασιλεύουσα’’.

(κεφ. 36. ‘’Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους’’, σελ. 110-111).

Παραθέματα:

Από το παράθεμα 4, διαβάστηκε η απάντηση του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου στον Μωάμεθ Β’, που του ζήτησε την παράδοση της Πόλης με αντάλλαγμα την ελευθερία τους. ‘’ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: Το να σου παραδώσω την Πόλη δεν είναι έργο δικό μου ούτε κανενός άλλου από όσους κατοικούμε σ’ αυτή. Κοινή απόφασή μας είναι να πεθάνουμε και να μη λυπηθούμε τη ζωή μας…’’ (σελ. 111).

Από το παράθεμα 5, ‘’Οι τελευταίες ώρες της Πόλης’’: ‘’… Στο μεταξύ σκαρφάλωναν στο κάστρο ένα σμάρι Τούρκοι και πηδήσανε στην τάπια (=έπαλξη, η κορυφή του τείχους). Η καστρόπορτα άνοιξε και η μερμηγκιά χύμηξε μέσα με φοβερή οχλοβοή. Εκείνη την ώρα ακούστηκε μια σπαραχτική φωνή: Η Πόλις εάλω! Η Πόλη πάρθηκε!’’. (Φ. Κόντογλου, σελ. 112).

Από το παράθεμα 7, ‘’Θρήνος του Πόντου για την Άλωση της Πόλης’’ το λαϊκό θρύλο μοιρολόγι:

Μοιρολογούν οι εκκλησιές και κλαίν’ τα μοναστήρια

κι ο Αη-Γιάννης ο Χρυσόστομος κλαίει, δερνοκοπιέται.

-          Μην κλαις, μην κλαις, Αη-Γιάννη μου, και μη δερνοκοπιέσαι.

-          Η Ρωμανία επέρασεν, η Ρωμανία επάρθεν!

-          Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρνει κι άλλη.

(Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, Ακαδημία Αθηνών, Εκλογή, σελ. 113).

Η εκδήλωση στο αρχονταρίκι έκλεισε με την επιλογή από το You Tube και ακρόαση του μεγαλειώδους Μίκη Θεοδωράκη στο γνωστό τραγούδι ‘’Ρωμιοσύνη’’.

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις,

εκεί που πάει να σκύψει,

με το σουγιά στο κόκκαλο,

με το λουρί στο σβέρκο.

Νάτη πετιέται από ξαρχής,

κι αντριεύει και θεριεύει,

και καμακώνει το θεριό,

με το καμάκι του ήλιου.

(Στίχοι: Γιάννης Ρίτσος. Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης)

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας

παπαδάσκαλος

30-5-2018