Η ιστορία ενός πολύτιμου μπαχαρικού

Στο χωριό Κρόκος, στο Νομό Κοζάνης, βρίσκεται η μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή της Ελλάδας, στην οποία γίνεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια συστηματική καλλιέργεια του φυτού. Με τον κρόκο ασχολούνται 700 οικογένειες της περιοχής και η μέση ετήσια παραγωγή ανέρχεται σε 2 τόνους. Από το σύνολο της παραγωγής, το 60% διανέμεται στην εγχώρια αγορά και το 40% «φεύγει» στο εξωτερικό (Αυστραλία, Αμερική, Ισπανία, Ιταλία). Πρόθεση του συνεταιρισμού, σύμφωνα με τον πρόεδρο κ. Πατσιούρα, είναι η αύξηση της παραγωγής και η ενίσχυση των εξαγωγών του προϊόντος, κάτι που για να γίνει «πρέπει να πειστούν οι νέοι να ασχοληθούν με την κροκοκαλλιέργεια, γιατί αλλιώς το μέλλον διαγράφεται αβέβαιο», όπως είπε.

Ο κρόκος ή αλλιώς σαφράν(ι) είναι φυτό, από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά που υπάρχουν στον κόσμο. Το σαφράν(ι) προέρχεται από τον ύπερο του άνθους του φυτού κρόκος, με την επιστημονική ονομασία του να είναι Crocus sativus Linnaeus και ανήκει στην οικογένεια των Ιριδιδών (Iridaceae) . Το φυτό του κρόκου ανήκει στην κατηγορία των τριπλοειδών φυτών, πράγμα που σημαίνει ότι είναι στείρο και δεν μπορεί να αναπαραχθεί εγγενώς. Ο μόνος τρόπος για την αναπαραγωγή του είναι μέσω της διάσπασης και σποράς των βολβών του, ενώ σύμφωνα με τον κ. Πατσιούρα, η διαδικασία αναπαραγωγής του είναι περίπου ίδια με αυτής του σκόρδου. Ο ένας βολβός παράγει νέους βολβούς και αυτοί μπορούν να δώσουν νέα φυτά όταν φυτευθούν.
Η ιστορία του κρόκου ξεκινάει από την Ανατολή και αναφορές χρήσης του συγκεκριμένου φυτού αυτού βρίσκονται στη Μικρά Ασία και στην Αρχαία Αίγυπτο, όπου χρησιμοποιούνταν από την βασίλισσα Κλεοπάτρα και από άλλους Φαραώ σαν αρωματική και σαγηνευτική ουσία. Διαδεδομένη ήταν η χρήση του και σε ναούς και ιερά μέρη ως αρωματική ουσία. Τον κρόκο τον συναντάμε στη Μινωϊκή αλλά και στην Κλασική Ελλάδα, όπου χρησιμοποιούνταν ως αρωματικό φυτό και ως χρωστική ουσία. Στους αρχαίους Έλληνες ήταν γνωστές και οι φαρμακευτικές ιδιότητες του κρόκου, καθώς το χρησιμοποιούσαν για να καταπολεμήσουν την αϋπνία και τα δυσάρεστα αποτελέσματα του μεθυσιού από το κρασί. Οι Άραβες χρησιμοποιούσαν τον κρόκο ως αναισθητικό και είναι αυτοί που το εισήγαγαν στην Ισπανία τον 10ο αιώνα. Σήμερα ο κρόκος χρησιμοποιείται σε όλο το κόσμο στην ζαχαροπλαστική, στην αρτοποιία, καθώς και ως μέρος διαφόρων διασήμων πιάτων όπως για παράδειγμα η ισπανική παέγια.
Η καλλιέργεια του κρόκου απαιτεί ακραίες κλιματικές συνθήκες. Χρειάζεται ξηρό και θερμό καιρό το καλοκαίρι και κρύο το χειμώνα. Η γη στην οποία θα καλλιεργηθεί θα πρέπει να είναι ξηρή, ασβεστώδης, επίπεδη και χωρίς δένδρα. Το έδαφος πρέπει να είναι καλά στραγγιζόμενο, ώστε να απομακρύνεται το νερό και να αποφεύγονται έτσι πιθανές προσβολές μυκήτων στους βολβούς που θα έχουν ως αποτέλεσμα το σάπισμα τους. Η σπορά γίνεται τους μήνες Ιούνιο -Ιούλιο και η διαδικασία αφορά στην τοποθέτηση των βολβών σε αυλάκια βάθους 20 εκατοστών και σε απόσταση 10 εκατοστών μεταξύ τους. Η συγκομιδή γίνεται τέλος Οκτωβρίου, με αρχές Νοέμβριου. Το λουλούδι του φυτού ανοίγει την αυγή και πρέπει να μείνει κατά το δυνατόν λιγότερο πάνω στο φυτό διότι μαραίνεται γρήγορα και τα στίγματα χάνουν το χρώμα και το άρωμα τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η συγκομιδή γίνεται από όταν ξημερώσει μέχρι πριν τις 10 το πρωί. Σύμφωνα με τον κ. Πατσιούρα, υπολογίζεται ότι χρειάζονται 85.000 λουλούδια για να συγκομισθεί ένα κιλό από φρέσκα στίγματα κρόκου. Μετά το τέλος της συγκομιδής τα στίγματα πρέπει να αποξηρανθούν για να μπορούν να διατηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Κατά αυτή τη διαδικασία, ο φρέσκος κρόκος χάνει περίπου τα 4/5 του αρχικού του βάρους και αποκτά το χαρακτηριστικό του κόκκινο χρώμα. Από ένα κιλό φρέσκα στίγματα κρόκου το τελικό προϊόν είναι 200 γραμμάρια αποξηραμένων στιγμάτων. Τα αποξηραμένα στίγματα, για να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους, πρέπει να αποθηκευτούν και να προστατευθούν από την υγρασία, το ηλιακό φως και τη θερμότητα.
Φεστιβάλ Κρόκου
Γεύσεις που θ' αφήσουν ...ιστορία και αναμένεται να συμπεριληφθούν σε βιβλίο συνταγών, που θα φέρει την υπογραφή του "γκουρού" της νοστιμιάς, Ηλία Μαμαλάκη, υπόσχονται να προσφέρουν οι 55 Κοζανίτισσες, που δήλωσαν συμμετοχή στο διαγωνισμό, που θα γίνει, το προσεχές Σάββατο, στο πλαίσιο του 5ου Φεστιβάλ Κρόκου, στην Κοζάνη (28-29 Αυγούστου).
Τα γλυκά και φαγητά που θα φτιάξουν οι 55 γυναίκες θα έχουν ως βάση τα εξής τέσσερα προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης: κρόκο Κοζάνης, σύκο Κύμης, πατάτες Νευροκοπίου και μήλα Ζαγορίου. Η δε νικήτρια του διαγωνισμού θα κερδίσει ένα πενθήμερο ταξίδι, σε πολυτελές ξενοδοχείο της Μάνης, όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης, Νίκος Πατσιούρας.
Το εναρκτήριο λάκτισμα του Φεστιβάλ θα δώσει, το βράδυ της Παρασκευής, η γνωστή λαϊκή τραγουδίστρια Γλυκερία, η οποία "υπόσχεται" να ξεσηκώσει, με τη φωνή της, τους επισκέπτες της διοργάνωσης. Την επομένη, ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Μιχάλης Παπαδόπουλος και ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, Ανδρέας Λεούδης, πρόκειται να τελέσουν από κοινού τα εγκαίνια του νέου κτιρίου του συνεταιρισμού, έκτασης 1.000 τ.μ και κόστους 600.000 ευρώ- 40% ιδία συμμετοχή και 60% καλύφθηκε από ευρωπαϊκά προγράμματα. Επιπλέον, το απόγευμα του Σαββάτου θα πραγματοποιηθεί ημερίδα, με θέμα τα προϊόντα ΠΟΠ και το φεστιβάλ θα ρίξει "αυλαία", με μια ακόμη συναυλία.
Από το ΑΠΕ