Οι αποφάσεις για την Κύπρο μπορούν να επηρεάσουν την ευρωζώνη;

Του Φίλιππου Σαχινίδη

Οι πρόσφατες αποφάσεις του Eurogroup για την επίλυση του προβλήματος της Κυπριακής οικονομίας ανέδειξαν για μια ακόμη φορά το μεγάλο θεσμικό έλλειμμα στη λειτουργία της ευρωζώνης.

Τρία είναι τα κρίσιμα στοιχεία της απόφασης για την Κύπρο.

Το πρώτο αφορά την άποψη ότι για την επίλυση του προβλήματος  κεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος της χώρας δεν θα χρησιμοποιηθεί ο μηχανισμός του ESM –αυτό μπορεί να σηματοδοτεί ότι η Ευρώπη υποχωρεί από τις αποφάσεις της για το ρόλο του – αλλά καλούνται κατά σειρά να συνδράμουν οι μέτοχοι, οι ομολογιούχοι και οι καταθέτες.

Το δεύτερο στοιχείο είναι η υποχρέωση της Κύπρου να μικρύνει το τραπεζικό της σύστημα στο μέσο επίπεδο της ευρωζώνης μέχρι το 2018.

Το τρίτο στοιχείο είναι η εισαγωγή  περιορισμών στις ροές των κεφαλαίων.

Η συζήτηση για τις αποφάσεις αυτές ξέφυγε από τα όρια της Κύπρου και της Ελλάδας επειδή η λύση που προκρίθηκε μπορεί σύμφωνα με δηλώσεις ευρωπαίων αξιωματούχων να αποτελέσει πρότυπο και για άλλες χώρες με αντίστοιχα προβλήματα.

Με την απόφαση που πάρθηκε για την Κύπρο δημιουργούνται δύο ζητήματα.

Ο τρόπος με τον οποίο θέλει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της κρίσης των τραπεζών η Ευρώπη, δημιουργεί προβλήματα σε βάρος των τραπεζών που είτε έχουν οι ίδιες πρόβλημα είτε η οικονομία στην οποία δραστηριοποιούνται.

Δευτερευόντως,  δημιουργεί ένα άλλου είδους προσανατολισμό προς τους αποταμιευτές, όχι πλέον προς το τραπεζικό σύστημα, αλλά προς άλλες επενδυτικές επιλογές, οι οποίες συνήθως προσφέρονται σε χώρες όπου οι κεφαλαιαγορές παίζουν σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Έτσι, θα γίνει ακόμη δυσκολότερη η χρηματοδότηση των μικρών επιχειρήσεων σε χώρες του Νότου όπως η Ελλάδα όπου λειτουργούν κυρίως μικρές επιχειρήσεις που δανείζονται από τράπεζες.

Με την απόφαση αυτή οι χώρες του Νότου θα δυσκολεύονται να συγκεντρώνουν αποταμιεύσεις για να χρηματοδοτούν επενδύσεις. Γιατί οι αποταμιευτές θα προτιμούν να στέλνουν τις αποταμιεύσεις τους στα πιο ασφαλή τραπεζικά συστήματα του Βορρά η εκτός Ε.Ε.

Έτσι, οι τράπεζες του Νότου θα δανείζουν ακριβά τις επιχειρήσεις, άρα θα έχουν λιγότερες επενδύσεις και χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με το Βορρά.  Η ανισότητα στους ρυθμούς ανάπτυξης θα είναι αυτό που θα προκαλέσει την επόμενη κρίση στην Ευρωζώνη.

Η Κύπρος καλείται μέσα σε πολύ μικρό χρόνο, να προχωρήσει σε σμίκρυνση του τραπεζικού της τομέα. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι μπορεί αυτή η πρόταση να έχει κάποια λογική η απαίτηση αυτή σε μία χώρα που εξασφαλίζει ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός της από τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος θα οδηγήσει σε βαθειά ύφεση. Αυτή η ύφεση μπορεί να οδηγήσει σε άλλα είδους προβλήματα στην Κύπρο και να τροφοδοτήσει νέα ερωτήματα για την προοπτική της ευρωζώνης.

Τα ζητήματα που προκύπτουν μετά τις αποφάσεις για την Κύπρο είναι ποιες είναι οι διαδικασίες αξιολόγησης του προβλήματος της Ευρωζώνης και ποιος ο ρόλος των Ευρωπαϊκών θεσμών στη διαδικασία αυτή.

Επιμένω στο ζήτημα αυτό γιατί θεωρώ ότι η αδυναμία της Ευρωζώνης να ξεπεράσει την κρίση της  απορρέει από μια λανθασμένη ανάγνωση του προβλήματος της.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η ανάγνωση καθορίζεται όχι τόσο από τους θεσμικά όργανα αλλά από την πιο ισχυρή χώρα μέλος. Αυτή η λανθασμένη ανάγνωση οδηγεί σε λανθασμένες προτάσεις πολιτικής.

Έτσι, επιχειρείται κάθε φορά να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα που υπάρχει σε μία συγκεκριμένη χώρα. Ενώ το πρόβλημα της Κύπρου είναι κοινό με της Ιρλανδίας η λύση που δόθηκε είναι διαφορετική ούτε έγινε κάποια αναφορά στο ρόλο των εποπτικών αρχών ως προς τις ευθύνες τους στις δυο αυτές χώρες.

Επομένως δεν αντιμετωπίζουν το γενικότερο πρόβλημα της ευρωζώνης που είναι η απουσία μια ομοσπονδιακής δημοσιονομικής πολιτικής και οι καθυστερήσεις στη μεταφορά αρμοδιοτήτων εποπτείας τραπεζών από εθνικό σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης απορρέει από το γεγονός ότι οι ηγέτες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων λογοδοτούν στο εθνικό τους κοινοβούλιο, λογοδοτούν απέναντι στους πολίτες της χώρας τους, αλλά οι αποφάσεις τους αφορούν το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών. Έτσι, οι εκλογές στη Γερμανία φρενάρουν η υπαγορεύουν με βάση την εσωτερική πολιτική συζήτηση το περιεχόμενο των αποφάσεων για την Ευρώπη.

Με τη νίκη των Σοσιαλιστών στη Γαλλία υπήρξε μία εκτίμηση, μεταξύ τουλάχιστον, των χωρών του Νότου ότι ίσως άλλαζε η διαδικασία επίλυσης της ευρωπαϊκής κρίσης στη βάση μιας διαφορετικής προσέγγισης του προβλήματος από τον Πρόεδρο Ολάντ.

Φαίνεται ότι η Γαλλία δεν είναι έτοιμη να ταχθεί υπέρ της μεταβίβασης εθνικών κυριαρχικών αρμοδιοτήτων που αφορούν τη δημοσιονομική πολιτική σε υπερεθνικά όργανα. Προϋπόθεση για το επόμενο βήμα προς μια ομοσπονδιακή δημοσιονομική πολιτική που είναι η απάντηση στην Ευρωπαϊκή κρίση.

Στο βαθμό λοιπόν, που οι χώρες του Νότου δεν έχουν διατυπώσει μία εναλλακτική πρόταση είναι εύκολο για τις χώρες του Βορρά, να περνούν πολύ πιο εύκολα τις δικές τους αποφάσεις. Αποφάσεις που δημιουργούν τις προϋποθέσεις της επόμενης κρίσης και εγείρουν ερωτηματικά για τις προοπτικές της ευρωζώνης.