Τα παθήματα και τα μαθήματα

Του Παύλου Τσίμα

Τη σκληρή δοκιμασία των ημερών η Κύπρος η ίδια τη βιώνει, φυσικά, ως δράμα. Η Ελλάδα όμως έζησε το κυπριακό δράμα σαν προσομοίωση, simulation προπαγανδιστικού πολέμου, κάτι σαν βιντεογκέιμ «μνημονιακών» - «αντιμνημονιακών».

Ηταν ένα στοίχημα με προεξοφλημένη έκβαση. Αν το υπερήφανο Οχι της κυπριακής Βουλής απέδιδε μια καλύτερη λύση, αν βελτίωνε τη μοίρα της Κύπρου, αυτό θα ήταν - υποτίθεται - μια ατράνταχτη απόδειξη ότι και η Ελλάδα μπορούσε να έχει πει το μεγάλο Οχι και να βγει κερδισμένη. Και αν δεν το είπε, είναι γιατί οι πολιτικοί της στερούνται του κυπριακού θάρρους. Αν δεν είναι «προδότες», «πουλημένοι», «μερκελιστές» και τα τοιαύτα.

Αν πάλι το κυπριακό Οχι δεν απέδιδε, αν, αντιθέτως, οδηγούσε σε χειρότερα βάσανα το νησί, αυτό θα ήταν - υποτίθεται - η πλήρης απόδειξη ότι και η Ελλάδα δεν είχε άλλη μοίρα από την επιλογή: συμμόρφωση ή έξοδος από το ευρώ. Και ότι τα Οχι οδηγούν σε συμφορές μεγαλύτερες από τα Ναι.

Σέβομαι απολύτως τις ανάγκες ενός εν εξελίξει προπαγανδιστικού πολέμου. Αναγνωρίζω ότι ένας καλός προπαγανδιστής δεν θα επιτρέψει ποτέ στη δυσάρεστη πραγματικότητα να του χαλάσει ένα ωραίο προπαγανδιστικό επιχείρημα. Και γι' αυτό παραγνωρίζω μερικές ενοχλητικές λεπτομέρειες: ότι μπορεί οι Κύπριοι να είναι αδελφοί, αλλά Ελλάδα και Κύπρος είναι διαφορετικές χώρες, με εντελώς διαφορετικές οικονομίες· ότι διαφορετικές αιτίες έχουν πυροδοτήσει την κρίση στην καθεμία· ότι το κυπριακό Οχι ήταν Οχι στη συμμετοχή των μεγάλων καταθετών στο κόστος διάσωσης των τραπεζών, δεν ήταν Οχι στο Μνημόνιο γενικά· ή ότι η Ευρώπη του 2013 δεν είναι ίδια με την Ευρώπη του 2010. Θυμίζω μόνον μερικά κρίσιμα ερωτήματα, που οι δίδυμες αποφάσεις του Eurogroup για την Κύπρο άφησαν πίσω τους.

Αν η πρώτη απόφαση ήταν επικίνδυνη για την τραπεζική πίστη σε όλη την ευρωζώνη και η δεύτερη καταστροφική για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα, γεννιέται ενδιαμέσως το ερώτημα: Υπάρχει σχέδιο στην ευρωζώνη; Ή απόψε αυτοσχεδιάζουμε, σε κάθε Eurogroup, κόβοντας και ράβοντας τους βασικούς κανόνες κατά περίσταση - άλλους για την Ιρλανδία, άλλους για την Ελλάδα, που άλλαξαν δυο-τρεις φορές καθ' οδόν, εντελώς άλλους για την Κύπρο; Και αν οι κανόνες επιβάλλονται, κάθε φορά, δίχως διαβούλευση, με τον νόμο του ισχυροτέρου και το πιστόλι στον κρόταφο του θύματος, τι θα απομείνει στο τέλος από το δημοκρατικό κεκτημένο που θεμελίωσε κάποτε το ευρωπαϊκό όνειρο;

Αν μια αμφιβόλου σοφίας απόφαση του Eurogroup έπρεπε να συνοδευτεί με αναβίωση της ανυπόφορης ηθικολογίας και των σχεδόν ρατσιστικών, οριενταλιστικών στερεοτύπων των Βορείων για τους Νοτίους (που προκαλούν την ανακλαστική αναζωπύρωση των αντίστοιχων στερεοτύπων του Νότου και την επανεμφάνιση των πλακάτ που στολίζουν τη Μέρκελ με χιτλερικό μουστάκι), αναρωτιέται κανείς: Πού οδηγεί την Ευρώπη αυτή η διεύρυνση ενός πολιτιστικού και πολιτικού ρήγματος, στο όνομα της πειθαρχημένης διάσωσης του κοινού νομίσματος;

Και αν η διάσωση μιας χώρας, την οποία απειλεί να την καταπιεί η Χάρυβδις της χρεοκοπίας, γίνεται με τίμημα την παράδοσή της στη Σκύλλα του απόλυτου οικονομικού μαρασμού, συνοδεία κηρυγμάτων περί του πόσο αποτυχημένη ήταν και πώς πρέπει να αλλάξει τον κακό τρόπο ζωής της, τι απομένει από το όνειρο να μετατραπεί η ευρωζώνη από ζώνη κοινού νομίσματος σε ζώνη κοινού σχεδίου, κοινού προορισμού;

Οσοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το κοινό νόμισμα δεν ήταν ένας στόχος καθαυτός αλλά ένα μέσο προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση και όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι ο μόνος τρόπος για να διαφυλαχθεί η δημοκρατική, κοινωνική και πολιτιστική κληρονομιά, που δίνουν νόημα στην Ευρώπη, έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν. Και μικρή παρηγορία στις ανησυχίες τους μπορεί να δώσει το γεγονός ότι η δοκιμασία της Κύπρου απέδειξε - αν χρειαζόταν απόδειξη - πόσο ανεδαφικά και επικίνδυνα είναι τα κηρύγματα των δημαγωγών που υπόσχονται ζωή χαρισάμενη, ανέξοδα, αρκεί να «χτυπήσουμε το χέρι», να «κουνήσουμε το δάχτυλο», να «μπλοφάρουμε», να «τσαμπουκαλευτούμε». Δίχως εναλλακτικό σχέδιο, δίχως οδό διαφυγής.