Ο Νιάημερος των Σερβίων: Η ιστορία της μεγάλης εμποροπανήγυρης των Σερβίων (video)

Από το cerbiwnfrouros.blogspot.com

Ένας κοινωνικός και εμπορικός θεσμός που έρχεται από τα βάθη της ιστορίας και φτάνει στις μέρες μας. Ο Νιάημερος ή το Νιάημερο πανηγύρι, είναι σημαντικό οικονομικό γεγονός για τον τόπο, που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στα τέλη Σεπτέμβρη.

Καθιερώθηκε από παλιά στη συνείδηση όλων των κατοίκων της τεράστιας Οθωμανικής επαρχίας, που η έδρα της ήταν τα Σέρβια. Πρέπει να ταξιδέψουμε πίσω στο 1500 για να δούμε ότι λειτουργεί από τότε, ενώ για να φτάσουμε στη γέννηση του, θα πρέπει χωρίς ακριβώς να γνωρίζουμε το χρόνο, να ανατρέξουμε στη Βυζαντινή περίοδο.
Ξεκίνησε σαν μια χριστιανική αλλά και εμπορική πανήγυρη μέσα στην περίοδο της τουρκοκρατίας, με τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που μπορεί να έχει μια τέτοια εκδήλωση , εν μέσω θρησκευτικού φανατισμού, όπως επίσης και εν μέσω δυσκολιών που έχουν να κάνουν με την διαδεδομένη ληστεία και τις επιδρομές εναντίον των εμπορικών καραβανιών. Ο χρόνος και ο τόπος τέλεσης ήταν διαφορετικός. Τότε γιορτάζονταν στα Εννιάμερα της Παναγίας τον Αύγουστο, γύρω από την σημερινή θέση Βρύσες, κοντά στο ναό που υπήρχε. Κοινό στοιχείο με την σημερινή πανήγυρη, είναι ότι έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο υπαίθριο ‘παζάρι’ που πωλούνται και αγοράζονται σχεδόν τα πάντα.

Ένας αιώνας και πλέον πέρασε, που το πανηγύρι που ξέρουμε όλοι τελείται στη συγκεκριμένη θέση τοποθεσία βορειοανατολικά των Σερβίων, σε σχέση με την παλιά, στη δυτική είσοδο. Ο 20ος αιώνας, είναι αυτός που το κατατάσσει στην πρώτη των γνωστών ‘πανηγυριών’ της Δυτικής Μακεδονίας. Είναι λοιπόν η λαμπρότερη και μεγαλύτερη Εμποροζωοπανήγυρη της περιφέρειας αυτής και κατοχυρωμένη χρονικά με Βασιλικό Διάταγμα.

Όλα ξεκινούν μετά την Απελευθέρωση της 10ης Οκτωβρίου 1912, όταν ο πρώτος Κοινοτάρχης των Σερβίων, Γεώργιος Παπαπαράσχος, θέτει τις βάσεις για μια οργανωμένη πανήγυρη. Κατασκευάζονται τα πρώτα ξύλινα παραπήγματα και δημιουργούνται έτσι οι προϋποθέσεις αναβάθμισης και υποτυπώδους στέγασης. Στη θέση ‘Πλατάνια’, κάτω από το σημερινό Τεχνικό Λύκειο, πάνω από τον μεγάλο Παιδικό Σταθμό και δίπλα από την Πυροσβεστική υπηρεσία. Τα 40 χρόνια λειτουργίας του σ αυτή τη θέση, μέχρι δηλαδή τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι άκρως επιτυχημένα αφού η Εμποροζωοπανήγυρη συνεχώς βελτιώνεται. Αγκαλιάζεται απ όλη την περιοχή και γιγαντώνεται. Είναι τα χρόνια της περιορισμένης και μη αποτελεσματικής διάθεσης των προϊόντων, της ανεπάρκειας κάποιων αγαθών και της έλλειψης συγκεκριμένων σταθμών αγοράς. Μοιραία ο κόσμος περιμένει ένα τεράστιο ‘παζάρι’ για να καλύψει τις ετήσιες ανάγκες του σε όλα τα είδη και τα βρίσκει άφθονα στην πανήγυρη των Σερβίων. Χιλιάδες ζώα αλλάζουν χέρια, τρόφιμα, φρούτα, γαλακτοκομικά πλημυρίζουν τις παράγκες. Είδη ένδυσης, υπόδησης, πλεκτά, υφαντά, σκεύη και γενικά όλα όσα χρειάζεται και μπορεί να φανταστεί ο κάθε αγοραστής. Οι πωλητές οι εκθέτες και οι επισκέπτες , πολυάριθμοι και από παντού. Λιβάδι, Σαραντάπορο αλλά και από την Ελασσώνα και την Τσαριτσάνη. Όλα τα κοντινά χωριά της Κατερίνης και των Γρεβενών και όλος ο νομός Κοζάνης φυσικά.

Η καταστροφή του 1943 θα σβήσει τη ζωή στα Σέρβια, με αποτέλεσμα η Εμποροζωοπανήγυρη να επανέλθει, αφού αρχίσει να συνέρχεται η άλλοτε κραταιά και ανθούσα κωμόπολη. Αρχές της δεκαετίας του 50’ το ΄πανηγύρι’ αλλάζει χώρο, λόγω της κατασκευής του στρατοπέδου στη θέση αυτή. Πηγαίνει να απλωθεί βόρεια του σημερινού Γενικού Λυκείου και του Δημοτικού Σταδίου. Εκεί θα γνωρίσει ξανά ημέρες δόξας και επιτυχίας. Όλοι οι σημερινοί κάτοικοι της περιοχής Σερβίων έχουν κάτι να θυμηθούν από αυτή τη ρομαντική περίοδο, έως την εποχή που άλλαξε πάλι τη θέση του και πήρε την οριστική σημερινή. Αρχίζει να γίνεται σιγά σιγά, καθαρά εμπορική πανήγυρη και τα ζώα που εκτίθενται και κατακλύζουν τον κάμπο λιγοστεύουν χρόνο με το χρόνο. Αυξάνεται όμως ένας τομέας και αναβαθμίζεται αισθητά. Είναι ο τομέας διασκέδαση και ψυχαγωγία. Κάνουν την εμφάνιση τα οργανωμένα λούνα παρκ και τα υπαίθρια κέντρα διασκέδασης, ταβέρνες δηλαδή με μουσική ορχήστρας και τις φημισμένες ‘ντιζέζ’. Ποιός γονιός και ποιο παιδί δεν ξόδεψε χρήματα και ώρες ολόκληρες, στις παλάντζες, στις βάρκες και αργότερα στα συγκρουόμενα κουρσάκια. Ποιος δεν δοκίμασε την τύχη του στις ατέλειωτες λοταρίες, ‘η δεν μπήκε στο τσίρκο με την ασώματο κεφαλή και τα σπάνια ζώα. Για τον μαθητή της εποχής που αναφερόμαστε, το πανηγύρι ήταν μια ανάπαυλα απ το σχολείο, μια μαγική απόδραση και ήταν κάτι που περίμενε με λαχτάρα και ανυπομονησία.

Οι καιροί όμως αλλάζουν, μαζί και οι συνήθειες των ανθρώπων. Η τελευταία 30ετής περίοδος της Εμποροπανήγυρης που ξεκινά την δεκαετία του 90’, στον νέο περιφραγμένο και οργανωμένο πλήρως χώρο, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, σαν της απόλυτης αφθονίας σε όλα τα προϊόντα ,αγαθά και υπηρεσίες , του τυποποιημένου καταναλωτισμού και της ετικέτας. Αργοσβήνει ο μικρός πάγκος με την οικογενειακή πραμάτεια. Έρχονται σχεδόν στο σύνολο τους και μαζικά συγκεκριμένα προϊόντα από τρίτες χώρες. Στροφή υπάρχει και στη διάθεση του κόσμου, στις γαστρονομικές απολαύσεις. Μεγάλοι χώροι για να απολαύσει ο επισκέπτης, καταπληκτικά ψητά κρέατα στη σούβλα, και να πιεί την ρετσίνα του. Υπερτερεί αισθητά και φημίζεται το Νιάημερο των Σερβίων στο υπέροχο φαγοπότι, έναντι των άλλων κοντινών πανηγυριών.

Συνεχίζει απτόητο και ακούραστο το ΄Πανηγύρι μας’ και ο κόσμος που το στηρίζει, την μεγάλη του πορεία στο χρόνο, σαν να μην θέλει να πάψει ποτέ. Κάτι που το επιθυμούμε όλοι, μια και το αγαπήσαμε και το θέλουμε για πάντα. Πρόσφατα γειτονικοί μεγαλύτεροι Δήμοι, βλέποντας το οικονομικό όφελος που προκύπτει για τα ταμεία του Δήμου τους, δημιουργούν, τα δικά τους πανηγύρια. Φυσικά δεν μπορεί και δεν πρέπει να εμποδιστεί κάτι τέτοιο. Όμως οι υπεύθυνοι και οι εμπλεκόμενοι στη λειτουργία του δικού μας, θα πρέπει να διασφαλίσουν την απρόσκοπτη συνέχεια του και την νομική του προστασία, από πιθανές χρονικές παραβάσεις και οτιδήποτε άλλο που θα το φθείρει και θα το απομονώσει.