Facebook: Ψευδαίσθηση επαφής ή κραυγή επικοινωνίας;

της Αφροδίτης Αχ Σάλεχ από το aixmi.gr

Μέρες προσπαθώ να γράψω ένα κείμενο, να συγκεντρώσω τα συναισθήματα της χρονιάς που μόλις παρήλθε- να καταγράψω τους φόβους, ώστε να τους ξορκίσω, και να θυμηθώ τις καλές στιγμές με την ελπίδα της αναπαραγωγής τους… Δεν τα καταφέρνω.

Κι ενώ συνεχίζω να χάνω τις καθημερινές μάχες με τη λευκή σελίδα, άξαφνα συνειδητοποίησα πως κάθε φορά που σχεδιάζω μια πρόταση την εγκαταλείπω ως πρόταση που συνιστά ζωτικό μέρος ενός ολοκληρωμένου κειμένου και άρα σκέψης, και τη μετατρέπω σε αυτόνομη πρόταση μιας ελλιπούς σκέψης που την «ποστάρω» στο Facebook. Και αυτό ακριβώς έκανα ασυνείδητα μόλις τώρα.

Και, κάπως έτσι, άρχισα να αναζητώ τί είναι αυτό το εργαλείο που εισέβαλε στη ζωή μας και τείνει να την ορίζει. Ποιοί είναι οι λόγοι που κι εγώ επιθυμώ αρκετές φορές της ημέρας να προστρέχω στη «σελίδα μου», να γράφω, να διαβάζω, και σε γενικές γραμμές να είμαι καλά με αυτή την ιδιαίτερη επαφή, και κάποιες φορές πολύ καλύτερα από ότι με τις «πραγματικές» επαφές.

Και, κάπως έτσι, αποφάσισα να γράψω για αυτόν το νέο τρόπο επικοινωνίας, μήπως και τον αντιληφθώ. Σε τελική ανάλυση είναι και το σημαίνον χαρακτηριστικό της χρονιάς που πέρασε και κατά πως φαίνεται θα επηρεάσει τη νέα χρονιά… γιατί ας το παραδεχτούμε… Όσοι χρησιμοποιούν το Facebook με κάποια συνέπεια, μικροί τε και μεγάλοι, ακόμα κι αν δεν το ομολογούν δημοσίως, η αλήθεια είναι ότι κάπου εκεί, στο βάθος των μύχιων σκέψεων τους αναρωτιούνται με τρόμο… «και τί θα γίνει αν ποτέ ο Mark Zuckerberg αποφασίσει να κλείσει το Facebook»;

Ζήτησα από τους διαδικτυακούς μου φίλους να σχολιάσουν το Facebook και οι απαντήσεις που έλαβα είναι αρκετά ενδεικτικές.
Σχεδόν όλοι το χαρακτήρισαν ως το εναλλακτικό καφενείο, αλλά και την αλάνα για τους νεαρούς μας φίλους. Πράγματι, διαμέσου του F/B μπορείς να είσαι σε επαφή και να μοιράζεσαι σκέψεις, ιδέες, χαρές και λύπες, αλλά και πληροφορίες με πλήθος ανθρώπων- γνωστών αλλά και άγνωστων, πραγματικών ή εικονικών. Κάποιοι επικριτές του μιλάνε για ψευδαίσθηση επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένου και εμού. Είναι όμως έτσι; Το  F/B κατοπτρίζει την ανικανότητά μας να έχουμε πραγματικούς φίλους και σχέσεις ή μήπως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο, μήπως δηλαδή τονίζει την πραγματική μας ανάγκη -μια ανάγκη που τείνει να γίνει κραυγή- για επικοινωνία, η οποία ολοένα και μειώνεται λόγω του τρόπου ζωής, της απόστασης και ενός μοντέλου κοινωνίας που καθόλου δεν θελήσαμε να έχουμε αλλά μας επιβλήθηκε, δίχως να νιώσουμε πώς; 

   
Αλλοι φίλοι το χαρακτήρισαν ως το πλέον διαδραστικό forum ιδεών. Στο F/B συναντάς δύο είδη forum: τα πραγματικά και τα πλασματικά. Το πρώτο είδος αφορά τους «ιδιοκτήτες» σελίδας που επιλέγουν να έχουν ει δυνατόν περισσότερους φίλους και με τα post τους προκαλούν συζητήσεις στις οποίες συμμετέχει μεγάλος αριθμός συνομιλητών. 
Στο δεύτερο είδος, αυτό που αποκαλώ πλασματικό, ο «ιδιοκτήτης» της σελίδας είναι συνήθως κάποιος πολιτικός που χρησιμοποιεί την πλατφόρμα για να είναι κοντά στην «κοινωνία των πολιτών». Στην περίπτωση όμως αυτή, αν και δεν το παραδέχονται ποτέ, ο «χειριστής» της σελίδας δεν είναι ο ίδιος ο πολιτικός αλλά κάποιος άλλος, ενδεχομένως και έμμισθος, είναι ο λεγόμενος administrator. Φυσικά, οι φίλοι της σελίδας του πολιτικού το γνωρίζουν, αλλά αυτό δεν τους πτοεί ώστε να συμμετέχουν στις συζητήσεις και αυτό σημαίνει πολλά.
Το  Facebook και ως Forum, πραγματικό ή πλασματικό, για άλλη μια φορά καταδεικνύει με τον πιο εύγλωττο τρόπο την ανάγκη των ανθρώπων για συμμετοχή στα κοινά- να μιλήσουν, να συμμετέχουν, να επηρεάσουν. Και καθώς όλα τα συμβατά μέσα επικοινωνίας με την εξουσία (κόμματα, συνδικάτα, ΜΜΕ) έχουν φραγμένες τις εισόδους και η περίφημη διαδραστικότητα  είναι μόνο κατ’ όνομα, το F/B μοιάζει πολύ πιο χρηστικό και συνήθως είναι.
Βέβαια. η ανάγκη για διάλογο δεν συνεπάγεται αυτομάτως την ικανότητα διαλόγου … και αυτό είναι μια από τις εξαιρετικά ορατές παθογένειες στο F/B. Δυστυχώς, ολοένα και λιγότερο μπορούμε να διατηρήσουμε μια συζήτηση εντός θέματος, να ακούσουμε και να απαντήσουμε στο συγκεκριμένο λόγο. Το θετικό είναι ότι ενώ το πρόβλημα των παράλληλων μονολόγων δεν δημιουργήθηκε τα τελευταία χρόνια, εντούτοις με το F/B τίθεται ως ζήτημα. Κι όπως λένε, όταν μπορέσεις να αρθρώσεις το πρόβλημα … είσαι πολύ κοντά στη αντιμετώπισή του.
Ενα επίσης σημαντικό χαρακτηριστικό του F/B είναι ότι συνιστά ένα ιδιότυπο club, το οποίο προστατεύει τα μέλη του. Διόλου λίγες φορές ο χώρος αυτός προσέφερε το δίχτυ ασφαλείας ή έστω μια ψυχολογική υποστήριξη σε πρόσωπα που είχαν να αντιμετωπίσουν την (άδικη) κατακραυγή των συμβατών ΜΜΕ αλλά και των ψηφιακών (blogs). Τα δε blogs, κυρίως τα δημοφιλή, δυστυχώς χρησιμοποιούνται ολοένα και περισσότερο από οργανωμένες ομάδες συμφερόντων που επιδίδονται στη λασπολογία αλλά, φευ, δεν μπορούν να ξεπεράσουν τη δύναμη του F/B γιατί ακριβώς το τελευταίο προϋποθέτει συνεχή παρουσία και επικοινωνία. 
Από κει μια πέρα, φίλοι τόνισαν διάφορα προβλήματα που έχει το F/B αλλά και που δημιουργεί όπως το ζήτημα των ψευτοπροφίλ, καθώς διάφοροι συμμετέχουν σε συζητήσεις συνειδητά για να τις διασπούν. Ενίοτε αυτό έχει τη μορφή κανονικής επίθεσης αλλά και αντεπίθεσης … το περίφημο stroll !
Ένα άλλο θέμα είναι η έμμεση χειραγώγηση τω χρηστών. Ο χρήστης του F/B, επιθυμώντας να αποκτήσει περισσότερους φίλους στη σελίδα του ή να εισπράξει τα εύσημα (like ή LoL) συχνά θα μπει στον πειρασμό να γράψει κάτι που θα ικανοποιεί ή θα προκαλεί πολλούς.
Σε κάθε περίπτωση, στο F/B δεν συναντάς παρά συμπεριφορές που ενυπάρχουν και στην «κανονική» ζωή, με τη μόνη διαφορά ότι στο F/B είναι περισσότερο εύγλωττες, έντονες και συμπυκνωμένες.
Κατά τη γνώμη μου, ένα είναι το βασικό μήνυμα που στέλνει το Facebook: την ανάγκη για επικοινωνία, την ανάγκη για συμμετοχή σε μια παρέα, σε ένα κόμμα, σε ένα πολιτικό σύστημα. Κι αυτή την κραυγή εάν δεν τη λάβουν υπόψη τα συμβατά μέσα διαδραστικότητας- τα κόμματα, οι εφημερίδες, τα πολιτικά πρόσωπα… δεν θα καταφέρουν ποτέ να συγχρονιστούν με τις απαιτήσεις της εποχής. Θα περιθωριοποιηθούν, και το χάσμα μεταξύ πολιτών και συντεταγμένης πολιτείας απλώς θα μεγαλώνει επικινδύνως.
Νέα χρονιά και το  F/B στέλνει αυτό το μήνυμα ως κατευόδιο… πως παρά τις συστηματικές προσπάθειες, όχι ακόμα δεν έχουμε αλλοτριωθεί, όχι ακόμα δεν έχουμε συνηθίσει τη σιωπή μήτε δεχόμαστε να αποφασίζουν άλλοι για εμάς… είμαστε ακόμα παρόντες και ενεργοί.   

Καλή χρονιά!