Ο φιλόσοφος και ποιητής Νίκος Ψημμένος και η Κοζάνη

του Β. Π. Καραγιάννη

Εν αρχή ην το συνέδριο για τον νεοελληνικό διαφωτισμό στην Κοζάνη το 1996 από το ΙΝΒΑ και τη ΔΒΚ, ήγουν την πόλη του βιβλίου όπως ονομάζαμε κατά πλάσμα επιθυμίας τότε την Κοζάνη. Σ’ αυτό το εντός ενδιαφερόντων του συνέδριο (επιστημονικός υπεύθυνος ήταν ο καθηγητής Γρηγόρης Καραφύλλης) φτασμένος πλέον καθηγητής στην ιστορία της φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ο Ν. Ψημμένος διέπρεψε, με την έννοια της κυρίαρχης προσωπικότητας με τον επιστημονικό τρόπο αλλά και την πνευματώδη διάθεση και παιγνιώδη κάπως διεύθυνση και τακτική, που ελάφρυνε ποσώς το βαρύ του συνεδριακού πράγματος.

Από τότε μπήκε στη σκέψη και την καρδά μου και έκτοτε γνώρισα τον άνθρωπο επιστήμονα και στη συνέχεια αγάπησα τον ποιητή που έκρυβε ένδον του, λάθρα δε και σποραδικά, ιδίοις αναλώμασι, φανέρωνε. Δύο πτυχές ένας Ιανός διφυής (και ιδιοφυής) και δυσυπόστατος δηλ. καθωσπρεπέστατος.

Επειδή οι σημαίνοντες άνθρωποι των γραμμάτων είναι και σημαντικοί στις πράξεις τους, όχι όλοι βέβαια, τω καιρώ εκείνω, έτος 1997 μου έκαμε γνωστό στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κοζάνης της οποίας είχα τη διεύθυνση, αυτός ο λίαν καλός άνθρωπος, πως προτίθεται να χαρίσει – δωρίσει σ’ αυτήν μια σειρά παλιών εγγράφων, κορνιζαρισμένα μάλιστα που βρήκε και στο επιχώριον παλαιοπωλείον του κ. Τ. Βαλταδώρου, όταν έψαχνε στον ευαγή αυτόν και εφ’ όλης της ύλης κι αντιύλης πολυπράγματο οίκο, διάφορα αντικείμενα για τις ποικίλες συλλογές του, μανιώδης των περισυλλογών καθώς ήταν και είναι, «πραγμάτων ουχί παραδεδειγμένης χρησιμότητος» με παπαδιαμαντικά λόγια. Ομως λίαν ενδιαφέροντα για τους λίγους, τους εκλεκτούς κι εκλεπτισμένους κι εν ταυτώ μοναχικούς πολίτες του μικρού τόπου αλλά επιφανείς κατοίκους στην επικράτεια του πολιτισμού, της ιστορίας, της τέχνης, των γραμμάτων.

Ο ίδιος ευγενικός άνθρωπος και εν σοφία ονομαστός, παρέδωσε στη γυναίκα μου που βρέθηκε στο Ιωάννινα σε συνέδριο με θέμα τις ανταλλαγές μαθητών με ξένες χώρες και σχολεία ως πρωτοπόρος αυτών των μαθητικών ταξειδιών, αυτή τη σειρά των εγγράφων σε κορνίζα, όπως είπαμε, έκοψε δηλ. ένα κομμάτι από τον εαυτό του γιατί τα πάθη των συλλεκτών είναι μέχρι και αιματηρά κατά την αναζήτηση, την κατοχή, τη διατήρηση των αντικειμένων του πόθου τους, και με το ΚΤΕΛ ήρθαν στην Κοζάνη και στη Βιβλιοθήκη. Τα έγγραφα αυτά σε μια καταλογάδην καταγραφή τα παρουσίασε η τότε βιβλιοθηκονόμος της ΔΒΚ κ. Γιάννα Στεργιοπούλου στα «Τετράδια του ΙΝΒΑ» τχ. 3, Καλοκαίρι του 1998. Ποιά άραγε να είναι η τύχη τους στη Νέα ΔΒΚ;

Ετσι έχει τα α΄ ημιχρόνιον της γνωριμίας μας. Ενδιάμεσα α΄ και β' ημιχρονίου άρχισε να μου στέλνει, ο εκλεκτός και των μουσών, τις μικρές ποιητικές του συλλογές (κάπου 10 στον αριθμό αυτοεκδόσεις εκ του «οίκου» Δώτιον) και να δημοσιεύει κάποια κείμενα στην «Παρέμβαση». Κείμενα τα οποία εδραίωσαν μια ωραία σχέση, ώσπου μπήκε σφήνα πολύτιμη στην μεταξύ μας γνωριμία, ο ζωγράφος Κ. Ντιός κ.λπ. τον οποίο ο κ. Καθηγητής εκτιμούσε απεριόριστα και για το έργο του .

Εξ αυτού του λόγου και η εμπεριστατωμένη μονογραφία - ανάλυσή του: «Προσεγγίσεις στο έργο του Κώστα Ντιο (εκδ. Δώτιον Ιωάννινα 2010).

...

Το β’ ημιχρόνιον γνωριμίας μας που διαρκεί κινείται στο εντελώς προσωπικό και λίγο ενδιαφέρει άλλους. Εχει σχέση με τη Χώρα της νήσου Σιάτιστας όπως τη ζωγράφισε ο Κ. Ντιος, τον μήνα Αύγουστο, κάθε Αύγουστο εδώ και χρόνια, πόσα δε θυμάμαι, και την επίσκεψη μας στον ωραίο, παλιό αισθαντικό οίκο στον οποίο περνούσε και περνά τα καλοκαίρια το πολύτιμον ζεύγος Νικολάου Ψημμένου και Μαλαματής.

Θα ονόμαζα αυτές τις επισκέψεις μας με τον Κ. Ντιό, φιλολογικά μεσημεριανά που έχουν όλα εκείνα τα ωραία και θελκτικά πνευματικά και υλικά στοιχεία με τα οποία ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος στην κατά μέτρον κι οικονομία βίωση, θέλει να έχει για να νιώθει αυτάρκης ψυχικά ίσως και οιονεί ευτυχής αν και αυτό φαντάζει σαν «στιγμιαίον αδίκημα» για την εποχή της ευρύτερης δυσανεξίας που ζούμε.

Πηγαίνεις στο σπίτι του φιλοσόφου κι αυτός σε υποδέχεται ως άνθρωπος και ποιητής. Ολα εκεί αποπνέουν την μεστότητα της σκέψης, την καθαρότητα του λόγου, την ανιδιοτέλεια της προσφοράς, το πηγαίο των αισθημάτων, το αυθεντικό των πραγμάτων.

Αφηγήσεις από την φιλοσοφική του περιπλάνηση στην Κεντρική Ευρώπη (πόλεις, πρόσωπα, ιδέες) και για σπουδές, τις συλλεκτικές περιπέτειες και πάθη, φιλοσοφικά ενσταντανέ, ζωγραφικές παρεμβάσεις, πολιτικούς σχολιασμούς, λογοτεχνικές σημάνσεις, ποιητικές στίξεις κ.α. Φυσικά και η φιλοξενία επί τραπέζης της κ. Μαλάμως (άλλοτε φιλόλογος) που αποτελεί και την κορύφωση της ωραιότητας.

Κοιτώ με νοσταλγία σχεδόν, αφού οι συναντήσεις μας είναι ενιαύσιες, μια ωραία του φωτ. - εικόνα του φιλοσόφου και ποιητή πάνω από ένα παλιό βιβλίο και με μια σελίδα γραφομηχανής σε ετοιμότητα· άρθρο επιστημονικό, λογοτεχνικό, εικαστικό σχόλιο, ποίηση ό, τι προκύψει ή έχει σχεδιάσει με ακρίβεια και μέτρο ο «Δημιουργός» κατά τον Χ. Λ. Μπόρχες.

Φεύγοντας παίρνω πάντα από τη βιβλιοθήκη του 1-2 βιβλία εις ανάμνησιν της επίσκεψης. Με τον καιρό διαμορφώθηκε στο σπίτι μου μια γωνιά, μια μικρή θημωνιά απ’ αυτά. Ελπίζω και εύχομαι αυτή να γίνει μεγάλη δηλ. για πολλά χρόνια ακόμα, θεού θέλοντος, να συνεχίζουμε αυτές τις αισθαντικές επισκέψεις τους Αυγούστου. Για την ενιαύσια πολλαπλή παρτίδα ωραιότητας στο περιβάλλον του Νίκου φιλοσόφου Ψημμένου και ποιητή Ποταμίτη ου μην αλλά και Σιατιστέως κατά τι μπορεί και κατά πολύ.

ΥΓ. Η Δημόσια Βιβλιοθήκη Σιάτιστας τίμησε τον Ν. Ψ σε δημόσια εκδήλωσή της την Κυριακή 13 Μαίου 2018. Μίλησαν γι αυτόν και το έργο του οι: Παναγιώτης Μάνιος, πρόεδρος του Δ.Σ. της βιβλιοθήκης Σιάτιστας, Γιώργος Κουζιώνης Διευθυντής Δημοτικής Κοινωφελούς Επιχείρησης Βοϊου, Δήμητρα Β. Καραγιάννη, Φιλόλογος – συγγραφέας και Ανδρομάχη Μπουσταντζή Διευθύντρια Βιβλιοθήκης.