Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Αγ. Αντωνίου Σιάπκας

Από την ομάδα cerviwnfrouros.blogspot.com

Η Ιερά Μονή του Άγιου Αντώνη, βρίσκεται σε έναν ήσυχο, ευλογημένο τόπο, μακριά από σύγχρονες κυκλοφοριακές οδούς και σε μέρος όπου η ανθρώπινη παρέμβαση στο περιβάλλον, είναι απόλυτα ήπια και χαρακτηρίζεται από πρωτογενείς μόνο ασχολίες. 

 Σε καταπράσινη βαθειά ρεματιά της Σιάπκας (Τιτάριο όρος) και στις πίσω πλαγιές της, προς τα ημιπεδινά χωριά του Ολύμπου.

Απέχει από τα Σέρβια 18χλμ και από την Παλιά Καστανιά 11χλμ . Η διαδρομή αυτή, από την Παλιά Καστανιά γίνεται μεν σε χωματόδρομο με δύσκολα σημεία, αλλά σε αποζημιώνει η οπτική απόλαυση της πορείας, αφού διασχίζουμε πανέμορφα πυκνά δάση με έλατα, πεύκα και φτέρη , για να φτάσουμε, λίγο μετά τη θέση του παλιού εγκαταλελειμμένου χωριού Νιχώρι, στο μοναστήρι. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ευρύτερη περιοχή κατασκευάστηκαν και λειτούργησαν, στις πρώτες δεκαετίες του 20ουαιώνα,κατασκηνώσεις από φορείς των Σερβίων, λόγω του φυσικού κάλλους και του ιδανικού κλίματος. Η ιστορία και η ύπαρξη της μονής ξεκινά αρκετά πριν το 1750, έτος που εγκαταλείφτηκε λόγω καταστροφής, για πρώτη φορά απ τους μοναχούς. Η ίδρυση της παραπέμπει στην ύστερη βυζαντινή περίοδο χωρίς να ξέρουμε ακριβώς το πότε. Ήταν Σταυροπηγιακό ίδρυμα, ανήκε δηλαδή στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

 Προσωρινά μετά το 1750 οι μοναχοί διαμένουν στο μετόχι της μονής, τους Ντεμιράδες(σημερινό χωριό Κοκκινόη), αλλά ξεκινούν την νέα κατασκευή και ανέγερση το 1766, σύμφωνα και με σωζόμενη λίθινη επιγραφή, που υπάρχει στο Νότιο τμήμα της εξωτερικής τοιχοποιίας. Η περίοδος 1800-1850 είναι αυτή που άκμασε. Κατείχε τεράστιες κτηματικές εκτάσεις και δασολίβαδα με πολύ αναπτυγμένη την κτηνοτροφία και μεγάλη περιουσία με τσιφλίκια της επαρχίας Ελασσόνας. Έφτασε τότε και τον μεγαλύτερο αριθμό μοναχών και υπαλλήλων, με 15 κελιά όπως μαρτυρείται και πάρα πολλά βοηθητικά κτίσματα. Το 1854 γίνεται μια σφοδρή μάχη στις κορυφές της Σιάπκας ανάμεσα σε επαναστατικά Ελληνικά τμήματα και πολυάριθμα Τουρκικά, που έστειλε ο Διοικητής των Σερβίων για να καταπνίξει την ορεινή αυτή εξέγερση. Οι επαναστατημένοι Έλληνες με οπλαρχηγό αγωνιστή ανάμεσα τους τον Σερβιώτη Ζήση Σωτηρίου κατατροπώνουν το Τουρκικό απόσπασμα, κάτι που θα αποφέρει σαν αντίποινα την εκ νέου καταστροφή και λεηλασία της μονής. Λειτούργησε αυτή την ιστορική περίοδο σαν κρησφύγετο προστασίας των Ελληνικών στρατιωτικών κινημάτων και είχε τότε και στη συνέχεια, ενεργό ρόλο στις επαναστατικές δραστηριότητες. Μέχρι το 1898, θα περάσει από μια διαταραγμένη και παρακμιακή περίοδο. Τότε θα έρθει στην δικαιοδοσία και εποπτεία της Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης. Το 1901 η Αθωνική Πολιτεία θα δωρίσει στη μονή 4 εξαίσιες εικόνες, του αγιορείτη αγιογράφου Παισίου. Θέλει να αναζωογονήσει τη λειτουργία της και να δώσει κίνητρο σε πιστούς και μοναχούς. Οι 4 αυτές εικόνες παριστάνουν τον Παντοκράτορα, την Παναγία την Οδηγήτρια, τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και τον Άγιο Αντώνιο και αποτελούν τον θρησκευτικό πλούτο μέχρι και σήμερα της μονής, αφού δυστυχώς δεν σώζεται καμία τοιχογραφία. Το μοναστήρι θα ξανανθίσει για 4 δεκαετίες(1904-1943), με άξιο ηγούμενο, τον δραστήριο Άνθιμο από την Τσαριτσάνη, ο οποίος απεβίωσε το 1938. 

 Ο ενεργός ρόλος της μονής όπως είπαμε, στους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους, θα γίνει η αιτία για την νέα καταστροφή του από τους Ιταλούς το 1943. Μετατρεπόταν συχνά σε χώρο φιλοξενίας ανταρτών και έγινε στόχος απο τις δυνάμεις κατοχής. Θα μπει ξανά σε εποπτεία της Ι.Μ. Ελασσόνας , μέχρι το 1955, όταν πλέον θα γυρίσει μόνιμα στην Ι.Μ. Σερβίων και Κοζάνης. Το 1962 είναι η χρονιά που αποχωρεί ο τελευταίος μοναχός. 

Η μονή ερημώνει ξανά και καταρρέουν οι περισσότεροι χώροι της. Έκτοτε ο εκάστοτε εφημέριος της Καστανιάς Σερβίων είναι αυτός που επιμελείται το ιστορικό μοναστήρι. Η μονή έχει φρουριακή αρχιτεκτονική κατασκευή και συμβαίνει κάτι ασυνήθιστο που αφορά τη θέση που βρίσκεται στον καστρικό περίβολο, ο ναός του Αγίου. Ενώ σχεδόν πάντα τοποθετείται στο κέντρο, στο συγκεκριμένο μοναστήρι βρίσκεται στην μια πλευρά, την νότια. Είναι μικρός ο ναός του Άγι Αντώνη, μια μονόκλιτη βασιλική με νάρθηκα και λιθόκτιστο δάπεδο και το εσωτερικό του επισκευάζεται και αναστηλώνεται, για όποιον το επισκεφτεί στις μέρες μας, λόγω της μεγάλης φθοράς που έχει υποστεί. Δίπλα από το μικρό ναό υπάρχει το δωμάτιο με τις αλυσίδες, με τις οποίες δένονταν στο παρελθόν οι ψυχικά άρρωστοι και ζητούσαν με τον τρόπο αυτό την βοήθεια του Αγίου για να θεραπευτούν. 

Η λαϊκή παράδοση θέλει τον Άγιο να έχει περάσει κατά τη διαμονή του στην τοποθεσία αυτή, από τέτοια δοκιμασία, με δαιμονικούς πειρασμούς, τους οποίους νίκησε και έζησε ήσυχα μέχρι τα βαθειά του γεράματα. Οι κάτοικοι προς τιμήν του έκτισαν το μοναστήρι και για αιώνες ο Άγιος φρόντιζε αυτούς που δαιμονίζονταν και έχαναν τα λογικά τους. Μια άλλη εκδοχή της παράδοσης αναφέρει ότι η μονή χτίστηκε από Αγιορείτες στους οποίους εμφανίστηκε ο Άγιος και τους ζήτησε να ταξιδέψουν στα σύνορα Δυτ. Μακεδονίας και Θεσσαλίας όπου θα εμφανιζόταν ο ίδιος ξανά. Στο σημείο αυτό θέλησε να κτιστεί η μονή. Κάτι επίσης που είναι άξιο προσοχής και θαυμασμού στο εσωτερικό της μονής, η σπάνια κατασκευή της βρύσης(κρήνης) που υπάρχει και είναι κτίσμα με σκεπή από πέτρα σε σχήμα κώνου. Έχει σωθεί και η πολύ παλιά ξύλινη δίφυλλη πόρτα τη ς εισόδου. Στις μέρες μας η μονή διατηρείται, με ενεργό μέλος τον μοναχό Ευσέβιο, που από το 2008 κατοικεί εκεί και τη φροντίζει, και στηρίζεται σε δωρεές πιστών από την Καστανιά και το Λιβάδι ως επί το πλείστον. Τα σοβαρά προβλήματα που παρουσιάζει είναι η έλλειψη νερού και ενός δρόμου ικανού για άνετη πρόσβαση. Την 1η του Σεπτέμβρη τελείται προς τιμήν του Αγίου πανηγύρι, που συγκεντρώνει πλήθος κόσμου από την περιοχή μας, με πρωτοστάτη στην οργάνωση και τις προετοιμασίες τον Μορφωτικό Σύλλογο Καστανιάς

.