Ποιοι και γιατί φοβούνται τη ΔΙΑΔΥΜΑ;

Του Πάρι Κουκουλόπουλου    

Το τελευταίο διάστημα η ΔΙΑΔΥΜΑ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας έντονης αντιπαράθεσης, με αποκορύφωμα τα όσα πρωτοφανή και επιεικώς απαράδεκτα έλαβαν χώρα στη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Δυτικής Μακεδονίας την Τετάρτη 24/6/2015 .

Με το εγχείρημα της ΔΙΑΔΥΜΑ έχω βιωματική σχέση αφού είναι γνωστό ότι υπήρξε πρωτοβουλία του Δήμου Κοζάνης στα πλαίσια του οποίου κυοφορήθηκε ως ιδέα, μελετήθηκε, σχεδιάστηκε και έκανε τα πρώτα καθοριστικά της βήματα (1994-2001).

Σήμερα η ΔΙΑΔΥΜΑ αποτελεί πρότυπο διαχείρισης αστικών στέρεων απορριμμάτων (ΑΣΑ) για όλη την Ελλάδα και δικαιολογημένα.

Η προστασία του περιβάλλοντος, η ορθολογική διαχείριση, η εναρμόνιση με την Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία, η βέλτιστη χρήση δημοσίων και κοινοτικών πόρων και το τελικό κόστος για τον πολίτη είναι τα συγκεκριμένα κριτήρια με τα οποία αξιολογούνται ανάλογα συστήματα και ο βαθμός ανταπόκρισης της ΔΙΑΔΥΜΑ σε αυτά καθιστά τη Δυτική Μακεδονία και την Αυτοδιοίκηση της πρωτοπόρο, με Ευρωπαϊκή μάλιστα αναγνώριση.

Η ποιότητα των αυτοδιοικητικών θεσμών στη Δ.Μ. διαχρονικά, το εξαίρετο  ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας και η στήριξη της από όλους υπήρξαν σημαντικοί παράγοντες για τα επιτεύγματα της ΔΙΑΔΥΜΑ.

Αυτό όμως που την έκανε να ξεχωρίσει είναι συγκεκριμένες αρχές που υπηρέτησε σε όλη τη διαδρομή της.

1.    Συνέργια  Στην εταιρεία συμμετέχουν όλοι οι ΟΤΑ Α΄ βαθμού της Περιφέρειας και αυτό είναι από μόνο του σημαντικό γιατί συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία περιφερειακής συνείδησης στον τόπο μας.

Η επιλογή του περιφερειακού χαρακτήρα δεν έγινε ωστόσο για λόγους ηθικοπλαστικούς αλλά υπήρξε αποτέλεσμα στενής παρακολούθησης των τεκταινομένων, τότε, στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης από την Ε.Ε. και το δεδομένο ότι το τελικό κόστος επιβαρύνει τον πολίτη ήταν οι κινητήριες  δυνάμεις του εγχειρήματος.

Ήταν και είναι καθαρό ότι το μέγεθος κάνει τη διαφορά και η επιλογή δικαιώνεται από τότε μέχρι σήμερα.

Το κόστος των υπηρεσιών της ΔΙΑΔΥΜΑ με το οποίο επιβαρύνονται οι πολίτες είναι πολύ χαμηλό για τα Ελληνικά δεδομένα, χωρίς να υπολογίζουμε το κόστος των προστίμων που επιβάλλονται ανά την Ελλάδα, κάτι που δεν ισχύει βέβαια για τη Δυτική Μακεδονία, στην οποία δεν επιβάλλονται πλέον πρόστιμα!

Υπάρχει όμως και άλλη μια μεγάλη αλήθεια που πρέπει να γνωρίζουμε. Στη Δυτική Μακεδονία δαπανήθηκαν μέχρι σήμερα τα λιγότερα χρήματα ανά κάτοικο από οποιαδήποτε άλλη Περιφέρεια της Χώρας για υποδομές και εξοπλισμό ΑΣΑ και όσοι με αβάσταχτη ελαφρότητα ομιλούν περί Φαραωνικών έργων κ.τ.λ. ας μπουν στον κόπο να μάθουν τι ποσά έχουν δαπανηθεί ανά την Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια στη διαχείριση απορριμμάτων και κυρίως με τι αποτελέσματα όταν τα πρόστιμα πέφτουν σαν το χαλάζι.

2.    Περιβάλλον Ο απόλυτος σεβασμός στο περιβάλλον αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για έναν τόπο που πλήρωσε και πληρώνει τεράστιο τίμημα για να κρατήσει όρθια ενεργειακά τη Χώρα.

Δεν αναφέρομαι μόνο στην πρότυπη περιβαλλοντική διαχείριση και λειτουργία όλων των έργων και των εγκαταστάσεων της ΔΙΑΔΥΜΑ αλλά και σε μια μεγάλη ανατροπή στα δεδομένα που επικρατούσαν και επικρατούν, δυστυχώς μέχρι σήμερα, στην πατρίδα μας.

Μια από τις βασικότερες αιτίες της κακοδαιμονίας στη διαχείριση ΑΣΑ στην Ελλάδα είναι η πλήρης διαστροφή της αρχής ¨ο ρυπαίνων πληρώνει¨ που στην ελληνική της εκδοχή μετατράπηκε στο ¨σε πληρώνω για να ρυπαίνω¨.

Η αρχή ¨ο ρυπαίνων πληρώνει¨ σημαίνει πολύ απλά ότι αυτός που έχει την ευθύνη μιας δραστηριότητας επιβαρύνεται εξολοκλήρου με το κόστος της δραστικής μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Η Ελληνική εκδοχή είναι η εξαγορά της ανοχής με τα περιβόητα ανταποδοτικά εκεί όπου φιλοξενούνται εγκαταστάσεις ¨ ύποπτες περιβαλλοντικά¨.

Ένα απλό παράδειγμα της μιας και της άλλης πρακτικής είναι η περίπτωση όπου ο δρόμος που οδηγεί σε ένα ΧΥΤΑ διέρχεται από ένα οικισμό με συνέπεια την όχληση των κατοίκων από τη διέλευση δεκάδων ή και εκατοντάδων φορτηγών.

Η Ευρωπαϊκή εκδοχή λέει ότι κατασκευάζουμε παρακαμπτήριο δρόμο και η Ελληνική ότι πληρώνουμε ένα ανταποδοτικό Τέλος στους κατοίκους του οικισμού μέσω του Δήμου τους … και όλα καλά.

Εδώ ακριβώς έγινε η ανατροπή από τη ΔΙΑΔΥΜΑ και το Δήμο Κοζάνης αφού ο ΧΥΤΑ βρίσκεται στα διοικητικά όρια του Δήμου Κοζάνης ο οποίος φυσικά και δε ζήτησε ποτέ ανταποδοτικά τέλη παρά μόνο με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου απαίτησε το έργο να πληροί όλες τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές της νομοθεσίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΧΥΤΑ ήταν αρχικά χωροθετημένος στα διοικητικά όρια άλλου Δήμου ο οποίος ζήτησε ανταποδοτικά τέλη, γεγονός που μας ανάγκασε να μεταφέρουμε τον ΧΥΤΑ στο Δήμο Κοζάνης με αποτέλεσμα καθυστέρηση 2 ετών για την εκ νέου χωροθέτηση, αδειοδότηση κ.ο.κ.

Η επιλογή δικαιώθηκε γιατί όταν η ΔΙΑΔΥΜΑ ξεκίνησε την κατασκευή του δικτύου  των Σταθμών Μεταφόρτωσης (ΣΜΑ) ξεπέρασε ευκολότερα τα εμπόδια που προκαλούσαν οι απαιτήσεις πολλών ΟΤΑ για ανταποδοτικά κατά τα ειωθότα. 

Όπως δικαιώθηκαν και οι εργαζόμενοι στα λιγνιτορυχεία που έδειξαν εμπιστοσύνη από την αρχή στη ΔΙΑΔΥΜΑ και στήριξαν το έργο της.

3.    Σύγκλιση Η αρχή της σύγκλισης και η δίκαιη κατανομή των βαρών είναι πάντα μια δύσκολη άσκηση στις δημόσιες υποθέσεις.

Η λογιστική προσέγγιση στην κατανομή του κόστους διαχείρισης είχε δημιουργήσει το 2004, κυριολεκτικά, ένα γόρδιο δεσμό.

Με πρωτοβουλία του Δήμου Κοζάνης προτάθηκε και έγινε ομόφωνα δεκτό το ενιαίο τέλος ανά τόνο σε όλη τη Δυτική Μακεδονία αρχή που ακολούθησαν μετέπειτα και άλλοι όπως π.χ. η Κύπρος.

Το ενιαίο τέλος πέραν του ότι είναι μια πράξη που υπηρετεί τη σύγκλιση γιατί δεν επιβαρύνει τους ασθενέστερους ΟΤΑ, επιτρέπει από τότε στο Δ.Σ. και στη Γενική Συνέλευση της ΔΙΑΔΥΜΑ να εξετάζει πως διαμορφώνεται το κόστος διαχείρισης κάθε φορά και να αποφασίζει με ενιαίο κριτήριο και όχι αποσπασματικά.

4.    Επικουρικότητα  Η πιο σημαντική, ίσως, επιλογή που οδήγησε σε επιτυχία τη ΔΙΑΔΥΜΑ ήταν ο απόλυτος σεβασμός της αρχής της επικουρικότητας.

Αποφασίζει ο πλησιέστερος θεσμός στον πολίτη και οι άλλοι επικουρούν.

Η πρωτοβουλία ήταν και είναι των Δήμων και τα άλλα επίπεδα Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης βοηθούν και στηρίζουν.

Δεν υπήρξε αιρετός Νομάρχης, μετακλητός και αιρετός Περιφερειάρχης, πολιτική ηγεσία στο Υπουργείο Περιβάλλοντος που να μη στήριξε με θέρμη το εγχείρημα της ΔΙΑΔΥΜΑ.

Όλοι υπήρξαν πολύτιμοι αρωγοί.

Το ζήτημα εδώ δεν είναι και πάλι ηθικοπλαστικό παρότι αξίζει έπαινος στους προαναφερθέντες.

Σε ένα κράτος όπου κατά την έκφραση του συρμού το blame game, η μετάθεση δηλ. ευθυνών, αποτελεί μόνιμη πρακτική που συσκοτίζει την αλήθεια, η διάκριση των ευθυνών παρήγαγε εντυπωσιακά αποτελέσματα.

Όσο γι΄ αυτούς που έχουν αμφιβολία για το σε ποιόν ανήκει η ευθύνη και η πρωτοβουλία η απάντηση είναι απλή. Ανήκει σε αυτούς που στο τέλος στέλνουν το λογαριασμό στους πολίτες, δηλαδή, στους αιρετούς του Α΄ βαθμού.

Όλα τα άλλα θυμίζουν την παροιμία με τα συμπαθή τετράποδα και τον ξένο αχυρώνα.

5.    Ευελιξία  Η επιλογή της μορφής της Α.Ε. για τη ΔΙΑΔΥΜΑ υπήρξε καθοριστική γιατί την όπλισε με ευελιξία, αποτελεσματικότητα και διαφάνεια.

Η πεπατημένη των συνδέσμων έχει αποδειχθεί εδώ και 10ετίες συνώνυμη του πύργου της Βαβέλ.

Όσοι έχουν αλλεργία με τις Α.Ε. καλό είναι να αναλογιστούν δύο πράγματα.

Πρώτον ότι, μέτοχοι, δηλαδή αφεντικά, στην εταιρεία είναι οι Δήμοι και μόνον αυτοί και μέσω αυτών όλοι οι πολίτες της Δυτικής Μακεδονίας.

Δεύτερον, ο νόμος περί ανώνυμων εταιρειών 2190/20 ισχύει στις βασικές του αρχές 95 ολόκληρα χρόνια! Η αντοχή του στο χρόνο και μόνο σε μια χώρα που πάσχει από ακράτεια πολυνομίας είναι απόδειξη της αξίας του και για την Αυτοδιοίκηση δεν είναι απαγορευμένος καρπός η αποτελεσματικότητα, αλλά μόνιμη και σταθερή της επιδίωξη.

Με όλα τα πιο πάνω πιστεύω ότι κάθε καλόπιστος μπορεί να καταλάβει ότι πρέπει να αφήσουμε τη ΔΙΑΔΥΜΑ να κάνει τη δουλειά της και καθήκον όλων μας είναι να τη στηρίξουμε και όχι να την πετροβολούμε στην ανημποριά μας και για τις επικοινωνιακές μας ανάγκες.

Δεν θα σχολιάσω όσα ακούστηκαν και γράφτηκαν τελευταία, ιδιαίτερα στο Περιφερειακό Συμβούλιο, κάποια εξάλλου είναι αρμοδιότητας Εισαγγελέα και δεν έχω τέτοια φιλοδοξία .

Αξίζει όμως κλείνοντας να πω κάτι για τις συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) που θα αξιολογηθεί, εκτός απροόπτου, τις αμέσως επόμενες μέρες.

Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιουγκέρ έκανε τις προηγούμενες μέρες πολλές αναφορές σε αναπτυξιακό πακέτο 35 δισ. Ευρώ για την Ελλάδα.

Ο κ. Γιουγκέρ αναφέρεται αφ’ ενός στα γνωστά προγράμματα και αφ’ ετέρου στο πακέτο που φέρει το όνομα του και το οποίο ανέρχεται σε 315 δισ. Ευρώ για όλα τα Κράτη- Μέλη και προωθεί έργα ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ με τη μέθοδο ΣΔΙΤ.

Μπορεί μερικοί στον τόπο μας καθώς και κάποιοι Υφυπουργοί να ψάχνουν και να μην το βρίσκουν αλλά το πακέτο Γιουγκέρ σε πολλές χώρες ήδη ξεκίνησε κι αν δεν το ξέρουν σε λίγες μέρες θα το μάθουν. Το ερώτημα κατά συνέπεια είναι: Η Δυτική Μακεδονία θα αποκλειστεί από ένα χρηματοδοτικό πρόγραμμα που αφορά όλη τη χώρα και την Ευρώπη;

Η απάντηση είναι προφανής όπως και το γεγονός ότι οι ηρωϊκές διακηρύξεις θα αποδειχθούν σε λίγες ώρες καμώματα κάποιων που παριστάνουν τις μωρές παρθένες.

Και τότε θα έχουν όλοι μαζί να απαντήσουν σε ένα και μοναδικό ερώτημα:

Ποιοι και γιατί φοβούνται τη ΔΙΑΔΥΜΑ;