Πεντάλοφος Κοζάνης: Στο χωριό των «πελεκάνων» Το μεγαλύτερο μαστοροχώρι της Μακεδονίας

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Το μεγαλύτερο μαστοροχώρι της Μακεδονίας βρίσκεται στο νότιο τμήμα του Βοΐου, κτισμένο αμφιθεατρικά ανάμεσα στις κορφές Γκραντίσκα και Ρουμάνι και πολύ κοντά στο σημείο όπου συναντιούνται οι νομοί Κοζάνης, Καστοριάς και Γρεβενών. Βρίσκεται στη δυτική άκρη του νομού Κοζάνης και όλη η περιοχή διαθέτει απίστευτο φυσικό κάλλος. Επειδή ενδέχεται να γίνει κάποιο λάθος, να ξέρετε πως υπάρχουν άλλοι 3 Πεντάλοφοι (τόσους ξέρω εγώ): Πεντάλοφος (Ποδολοβίτσα) στην Ακαρνανία, Πεντάλοφος (Πέτγα) στον Λαγκαδά Θεσσ/νίκης και Πεντάλοφος στην Ορεστιάδα του Εβρου. Η Μεγ. Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια αναφέρει ότι επρόκειτο για μεγάλο χωριό και το 1928 αριθμούσε 1.708 κατοίκους. «Χωρίον της επαρχίας Βοΐου (πρώην Ανασελίτσης) του νομού Κοζάνης, έδρα ομωνύμου κοινότητος.

Εχει αστυνομικόν σταθμόν, ταχυδρομείον και τηλεφωνικόν γραφείον, ημιγυμνάσιον και δημοτικόν σχολείον. Λέγεται και Πετρόβουνον, πρότερον δε εκαλείτο Ζουπάνιον». Ζουπάνι ή Ζιουπάνι πιθανόν προέρχεται από τη «ζιούνα», λέξη μάλλον σλάβικη, που σημαίνει το κάστανο με το αγκαθωτό του περίβλημα. Η περιοχή είναι κατάφυτη από καστανιές, ενώ κάθε Νοέμβριο γίνεται η γιορτή του κάστανου, που την αποκαλούν «Καστανοπάζαρο». 

Παρόλο που η περιοχή κατοικείτο από τα αρχαία χρόνια, ο Πεντάλοφος δημιουργήθηκε στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου. Κατά την τουρκοκρατία, ήταν ένα κεφαλοχώρι της ΒΑ Πίνδου, με αμιγώς ελληνικό πληθυσμό που κατέφευγε στα δασωμένα και απομονωμένα μέρη του Βοΐου για καταφύγιο. Εγινε ιδιαίτερα γνωστό για τους μαστόρους του και ιδίως τους λιθοξόους (πελεκάνους), που δημιουργίες τους θα δείτε στο χωριό και στη γύρω περιοχή, αλλά και στο Πήλιο! Εκτός από τα περίπου 500 καλοδιατηρημένα διώροφα και τριώροφα πετρόκτιστα του χωριού, θα δείτε την τέχνη των μαστόρων στις εκκλησιές, στα καμπαναριά, στις βρύσες και στα γεφύρια. Και βέβαια τη Λότζια, την όμορφη κεντρική πλατεία. 

Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο ο Πεντάλοφος αποτέλεσε το ορμητήριο του ελληνικού στρατού. Από εδώ πέρασε ο συντ/χης Δαβάκης, και ξεκινούσαν οι γυναίκες της Πίνδου φορτωμένες με πυρομαχικά στην ανηφόρα για το μέτωπο, μεταφέροντας και τους τραυματίες κατά την επιστροφή τους. Το χωριό ήταν κοινότητα από την απελευθέρωση μέχρι τον περασμένο μήνα, οπότε υπήχθη στον Δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα, που απέχει 75 χλμ. Αξιοθέατα: Στην κοινότητα πλην του Πενταλόφου υπάγονται και άλλα 3 υπέροχα και ιδιαίτερα χωριά. Βυθός ή Ντόλος. Κτισμένος στο βάθος μιας απότομης κοιλάδας στη βάση θεόρατων βράχων, μέσα σε πολλή βλάστηση, με ελάχιστους πια κατοίκους. Αγ. Σωτήρα ή Σβόλιανη. 

Κτισμένη σε ύψος 920 μέτρων είναι ένα γραφικότατο χωριό, που έχει διατηρήσει σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή του όψη, με τα διώροφα πέτρινα σπίτια του. Το πράσινο σας συνοδεύει μέχρι την είσοδο του οικισμού. Σήμερα λίγα σπίτια κατοικούνται, κρίνοντας από τις καμινάδες που καπνίζουν! Κάτω από το χωριό κυλάει ο Πραμόριτσας (παραπόταμος του Αλιάκμονα). Εκεί θα δείτε το ωραιότατο γεφύρι της Σβόλιανης, που κτίστηκε το 1850. Δίλοφο ή Λιμπόχοβο. Ακόμα ένα πανέμορφο χωριό, που κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι. Οι κάτοικοι του χειμώνα μετριούνται στα δάχτυλα των χεριών! Το καλοκαίρι βέβαια ο αριθμός δεκαπλασιάζεται και θα δείτε πως τα περισσότερα οικήματα είναι συντηρημένα ή αναπαλαιωμένα.

Το Μοναστήρι της Αγ. Τριάδας, κτισμένο μέσα σε μια κλειστή ορεινή κοιλάδα του Βοΐου, κοντά στον Βυθό, εν έτει σωτηρίω 1792. Ενα «κινούμενο» μοναστήρι που για περίπου 150 χρόνια περιπλανιόταν λόγω των διωγμών και άλλαζε θέση!

Επισκεφθείτε την πανέμορφη τεχνητή λίμνη του Πραμόριτσα και «περιπλανηθείτε» στο Βόιο και στα πλούσια οικοσυστήματά του, που περιλαμβάνουν πολλά μεικτά δάση με βελανιδιές, καστανιές, οξιές, μαύρη πεύκη, ρόμπολα και βέβαια έλατα. Από εκεί πηγάζει ο Σαραντάπορος καθώς και ο μεγαλύτερος ποταμός της Ελλάδας, ο Αλιάκμονας, με τους κύριους παραποτάμους του, Βενέτικο και Πραμόριτσα.

Πώς θα πάτε: Η πιο σύντομη διαδρομή από Αθήνα είναι μέσω Λαμίας-Τρικάλων-Γρεβενών κι από εκεί μέσω Εγνατίας για Κοζάνη. Τέλος, από εκεί παίρνετε τον παλιό δρόμο για Γιάννενα που παρεμπιπτόντως είναι μια εξαιρετική διαδρομή πάνω από ποτάμια και μέσα από δάση. Πού θα μείνετε: «Σαμαράς», στο Δίλοφο, τηλ. 24680-63433. Ξενοδοχείο «Πίνδος» στον Πεντάλοφο, τηλ. 24680-41057-8. Κοινοτικός Ξενώνας Πενταλόφου, τηλ. 6999-957700. Ξενώνας «Κυρά Βασιλική» στον Πεντάλοφο, τηλ. 24680-41296 & 6939-724162. Παραδοσιακός Ξενώνας «Τζαβέλα», Αγία Σωτήρα, τηλ. 24680-63163 & 6978333748 Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo: www.booking.com Πού θα φάτε: Σε όλες τις ταβέρνες και ψησταριές της περιοχής το φαγητό είναι πολύ καλό. Εξάλλου και οι ντόπιοι εκεί τρώνε.

* Σημείωση: Οι τιμές διαμονής, ναύλων κτλ. που αναφέρονται στον εκάστοτε προορισμό, είναι αυτές που ίσχυαν κατά την χρονική περίοδο συγγραφής και δημοσίευσης του άρθρου και ενδέχεται να έχουν αλλάξει.