Ο Κ.Π. Καβάφης για την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. ‘’Μεγάλη Συνοδεία εξ ιερέων και λαϊκών’’.

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα.

Ο Σταυρός του Χριστού άγγιξε πολλούς ποιητές. Ένας από αυτούς είναι και ο Κ.Π. Καβάφης. Το 1926 δημοσιεύτηκε το ποίημά του με τίτλο: ‘’Μεγάλη Συνοδεία εξ ιερέων και λαϊκών’’. Για το ποίημα αυτό του Καβάφη η Καθηγήτρια Diana Haas έχει παρατηρήσει: ‘’Εδώ προφανώς σκηνοθετείται η τελετή της ετήσιας Χριστιανικής εορτής της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού’’. Ιδού το ποίημα:

Μεγάλη Συνοδεία εξ ιερέων και λαϊκών.

Εξ ιερέων και λαϊκών μια συνοδεία,

αντιπροσωπευμένα πάντα τα επαγγέλματα

διέρχεται οδούς, πλατέες, και πύλες

της περιωνύμου πόλεως Aντιοχείας.

Στης επιβλητικής, μεγάλης συνοδείας την αρχή

ωραίος, λευκοντυμένος έφηβος βαστά

με ανυψωμένα χέρια τον Σταυρόν,

την δύναμιν και την ελπίδα μας, τον άγιον Σταυρόν.

Οι εθνικοί, οι πριν τοσούτον υπερφίαλοι,

συνεσταλμένοι τώρα και δειλοί με βίαν

απομακρύνονται από την συνοδείαν.
Μακράν ημών, μακράν ημών να μένουν πάντα
(όσο την πλάνη τους δεν απαρνούνται). Προχωρεί
ο άγιος Σταυρός. Εις κάθε συνοικίαν
όπου εν θεοσεβεία ζουν οι Χριστιανοί
φέρει παρηγορίαν και χαρά:
βγαίνουν, οι ευλαβείς, στες πόρτες των σπιτιών τους
και πλήρεις αγαλλιάσεως τον προσκυνούν —
την δύναμιν, την σωτηρίαν της οικουμένης, τον Σταυρόν.—

Είναι μια ετήσια εορτή Χριστιανική.
Μα σήμερα τελείται, ιδού, πιο επιφανώς.
Λυτρώθηκε το κράτος επί τέλους.
Ο μιαρότατος, ο αποτρόπαιος
Ιουλιανός δεν βασιλεύει πια.
Υπέρ του ευσεβεστάτου Ιοβιανού ευχηθώμεν.

Οι πέντε (5) τελευταίοι στίχοι, μας μεταφέρουν στις 14 Σεπτεμβρίου του 363 μ.Χ., αφού τον Ιούνιο του έτους εκείνου σκοτώθηκε ο Ιουλιανός ο Παραβάτης (στ. Μα σήμερα τελείται, ιδού, πιο επιφανώς. - Λυτρώθηκε το κράτος επί τέλους. – Ο μιαρώτατος, ο αποτρόπαιος – Ιουλιανός δεν βασιλεύει πια) και τον διαδέχτηκε ο Ιοβιανός που πέθανε το Φεβρουάριο του 364. (στ. Υπέρ του ευσεβεστάτου Ιοβιανού ευχηθώμεν).  

Ο στίχος ‘’την δύναμιν, την σωτηρίαν της οικουμένης τον Σταυρόν’’ μας παραπέμπει στην υμνογραφία της Εκκλησίας: ‘’Σταυρός, ο φύλαξ πάσης της οικουμένης’’ και ‘’Σταυρός υψούται σήμερον και κόσμος αγιάζεται’’ (Εξαποστειλάρια του Σταυρού).

Οι πηγές του ποιήματος, σύμφωνα με την άποψη της Diana Haas, εντοπίζονται στην Εκκλησιαστική Ιστορία του Θεοδώρητου και στον ‘’Κατά Ιουλιανού’’ λόγο του αγίου Γρηγορίου του Ναζιανζηνού.

Είναι να απορεί κανείς με το πόσο διάβαζε και το τι ήξερε ο Καβάφης! 

Η παρουσία της λιτανείας προσφέρει στους Χριστιανούς επιπλέον παρηγοριά, λόγω της παρουσίας των ιερέων.

Ο Γ. Π. Σαββίδης (Καθηγητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας) καταγράφει ως προς αυτό ένα σχόλιο του ίδιου του ποιητή: ‘’Κλίνω υπέρ της συχνοτέρας παρουσίας των ιερέων ανάμεσό μας. Σε πολλά ταραγμένα σπίτια η παρουσία των φέρνει κάτι από την παρηγορητικήν Εκκλησία’’. (Καβάφης περ. Γράμματα, Δ΄, 1918). Ο Καβάφης εδώ και έναν αιώνα – τουλάχιστον – είχε επισημάνει την αναγκαιότητα αυτής της ‘’παρηγορητικής Εκκλησίας’’. Πόσο επίκαιρος είναι!  

Αυτήν την ‘’παρηγορητικήν Εκκλησία’’ με τη φιλοκαλία και τη φιλαδελφία πολλοί άνθρωποι σήμερα αναζητούν και τη βρίσκουν (όταν ερευνούν χωρίς προκατάληψη) στο διαχρονικά συλλογικό πρόσωπο της Εκκλησίας της Ελλάδος, στις κατά τόπους Ιερές Μητροπόλεις, στις Ενορίες και στα Μοναστήρια.

Οι όσες (σε πολλαπλά επίπεδα) αρνητικές εξαιρέσεις όταν και όπου υπάρχουν (και θα υπάρχουν ακόμα, ας μην τρέφουμε αυταπάτες) θα επιβεβαιώνουν τον κανόνα της υπαρκτής ‘’παρηγορητικής Εκκλησίας’’.

Επί του παρόντος ενδιαφέρον είναι το πόνημα του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου του Β’: ‘’Η απάντηση της Εκκλησίας στα μυθεύματα του αντικληρικαλιστικού λαϊκισμού’’, (Αθήνα 2016) στο οποίο με απείραχτα ιστορικά στοιχεία και ήρεμη γραφή φαίνεται το παρηγορητικό πρόσωπο της Εκκλησίας στο λαό.

Αλλά, παντού, και σε τοπικό επίπεδο συναντά κανείς την παρηγορητική Εκκλησία. Τη συναντά είτε στον απλό παπά, που ‘’μετέχει στη χαρά όσων χαίρονται και στη λύπη όσων λυπούνται’’ (Ρωμ. 12,15) και βρίσκεται δίπλα στον οιοδήποτε αναγκεμένο συνάνθρωπο-αδελφό είτε στον κοινωνικό-φιλάδελφο τομέα, στο Γηροκομείο Κοζάνης και στα δύο Κοινωνικά Παντοπωλεία (στην Κοζάνη και στα Σέρβια) της Ιερής Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης.

Την παρηγορητική Εκκλησία ας μην την αναζητούμε έξω από μας, στους άλλους. Ας την ενεργοποιήσουμε μέσα μας και ας την προσφέρουμε, εμείς, στους άλλους και στον ελάχιστο πλησίον προσωπικά.         

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας,

παπαδάσκαλος,

19-9-2016