Το πανεπιστήμιο καθρέπτης της κοινωνίας

Του Νικου Mαραντζιδη*

Στις τελευταίες πρυτανικές εκλογές του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας υποστήριξα τον νυν πρύτανη. Δεν είχα ακούσει κάτι σημαντικό για το επιστημονικό του έργο, ούτε γνώριζα δημόσιες παρεμβάσεις του σε εκπαιδευτικά θέματα. Τον ψήφισα επειδή πίστευα πως ήταν ένας καλών προθέσεων, αξιοπρεπής και έντιμος άνθρωπος, πράγμα που εξακολουθώ να πιστεύω. Η πολιτεία του όμως με έκανε να αλλάξω άποψη για το αν αυτά επαρκούν για να επιτελέσει το λειτούργημά του.

Ο προβληματισμός για τις αλλαγές στα ελληνικά ΑΕΙ βρήκε απροετοίμαστη την ηγεσία του πανεπιστημίου.

Η πρυτανεία δεν κατάφερε να αρθρώσει ούτε μία δική της πρόταση στη συζήτηση, ακολουθώντας, με τον εφησυχασμό που δημιουργεί η υπαγωγή στη γνώμη της πλειοψηφίας, την πεπατημένη. Καταδίκασε τον νέο νόμο για την Ανώτατη Παιδεία, με περισσότερη ελαφρότητα από όση αρμόζει σε πνευματικούς ταγούς. Αν το πράγμα σταματούσε εκεί, θα ήταν απλώς αποθαρρυντικό. Αλλά δυστυχώς συνέχισε.

Μόλις ψηφίστηκε ο νόμος, ο φοιτητικός σύλλογος αποφάσισε την κατάληψη του πανεπιστημίου, αφού όμως μια εβδομάδα νωρίτερα ο πρύτανης είχε συγκαλέσει επειγόντως τη σύγκλητο του ιδρύματος, με ένα μόνο θέμα στην ημερήσια διάταξη: αναβολή της έναρξης των εξετάσεων! (Για τους μη εξοικειωμένους, αυτό σημαίνει διευκόλυνση, για να μην πω παρότρυνση, για κατάληψη). Ομως, η άρνηση πολλών μελών της συγκλήτου να αποδεχθούν τη μεθόδευση ακύρωσε τα σχέδια του πρύτανη. Η συνειδητή αποχή της τεράστιας πλειοψηφίας οδήγησε σε έλλειψη απαρτίας, και έτσι η σύγκλητος δεν πραγματοποιήθηκε και η εξεταστική δεν αναβλήθηκε. Ηταν αναμφίβολα μια μικρή νίκη της νομιμότητας, υπέρ της ομαλής λειτουργίας.

Παρ’ όλα αυτά, η επιχείρηση εξυπηρέτησης «των παιδιών», δηλαδή των επίδοξων καταληψιών, συνεχίστηκε. Ο πρύτανης ζήτησε από όλους τους διδάσκοντες να μη διεξάγουν εξετάσεις την ημέρα της γενικής συνέλευσης των φοιτητών, με το εκπληκτικό επιχείρημα ότι το ζήτησαν οι φοιτητές και δεν πρέπει να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά. Η φωτιά όμως φούντωσε και πήρε διαστάσεις πυρκαγιάς. Η κατάληψη κράτησε δύο εβδομάδες και ακολουθήθηκε από μια «μίνι» κατάληψη της πρυτανείας.

Οταν τελείωσε η κατάληψη αρχίσαμε τα μαθήματα κανονικά ενώ όμως βοούσε η φήμη που διακινούσαν οι φοιτητές: «μας υποσχέθηκαν πως δεν θα χαθεί η εξεταστική». Λίγες μέρες αργότερα, ο πρύτανης τις επιβεβαίωσε, ρίχνοντας μια ακόμη «πυροσβεστική» πρόταση στο τραπέζι: να αποφασίσουμε τη διακοπή των μαθημάτων προκειμένου να αναπληρωθούν οι χαμένες εξετάσεις. Πανεπιστήμιο να διακόπτει τα μαθήματα για να κάνει εξετάσεις; Πρόκειται, φοβάμαι, για μια αξιοθρήνητη πρωτιά του ιδρύματος μας. Δυστυχώς, η πυρκαγιά που νόμισε ο πρύτανης πως θα έσβηνε, με τη βαλκανική του μεθοδολογία, έγινε ανεξέλεγκτη. Οι επαναστατικές παρατάξεις δεν ικανοποιούνται από τέτοια. Ο σύντροφος συνδικαλιστής-φοιτητής που εισέβαλε με καμιά 60αριά άλλους στην αίθουσα της Συγκλήτου, ενώ αυτή συνεδρίαζε, την περασμένη Πέμπτη, άρχισε να ωρύεται ότι «λέγατε πως ο νόμος Διαμαντοπούλου δεν θα εφαρμοστεί», και άλλα παρόμοια, απαιτώντας να μην εφαρμοστεί καμιά διάταξη του νόμου. Το βλέμμα περιφρόνησης των εισβολέων στα παρακάλια και τις εκκλήσεις του πρύτανη, τρυπούσε την αίθουσα. Η σύγκλητος τελικά διαλύθηκε χωρίς να βρεθεί η «συμβιβαστική φόρμουλα» που απεγνωσμένα αναζητούσαν μερικοί, και για να βγω από την αίθουσα χρειάστηκε να βάλω τις φωνές, προκειμένου ο μπράβος-φοιτητής που έφραζε την πόρτα, απαγορεύοντας την έξοδο (!) να παραμερίσει. Την επόμενη φορά, φοβάμαι, οι φωνές δεν θα αρκέσουν.

Την επομένη μέρα επανελήφθη μια παρόμοια εξευτελιστική συνεδρίαση της Συγκλήτου, όπου οι εισβολείς συνέχισαν το λαϊκο-δημοκρατικό τους παραλήρημα ενώ οι συγκλητικοί άκουγαν σιωπηλοί με τα κεφάλια κάτω, όπως περίπου οι όμηροι τους απαγωγείς τους. Μπροστά μου είδα έναν φοβισμένο και αμήχανο πρύτανη να πασχίζει να καλοπιάσει τη φοιτητική ομήγυρη, που τον αντιμετώπιζε με πλήρη απαξίωση. Προσπαθούσε για άλλη μια φορά, να μη ρίξει λάδι στη φωτιά, ενώ καιγόταν πλέον και ο ίδιος και το ίδρυμα μαζί του.

Οι σκηνές αυτές δείχνουν σε μικρογραφία τι συμβαίνει στη σημερινή Ελλάδα. Οι θεσμοί γελοιοποιούνται και εξευτελίζονται γιατί αυτοί που αναλαμβάνουν να τους προασπίσουν δεν καταλαβαίνουν πως η υπεράσπιση αυτή έχει κόστος. Ο όρκος που δίνουμε, ως δημόσιοι λειτουργοί, για την προάσπιση των νόμων της δημοκρατίας δεν είναι αέρας κοπανιστός αλλά στάση ζωής, που κάποιες φορές μπορεί να ενέχει κινδύνους. Ο,τι συμβαίνει στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, συμβαίνει και αλλού. Βλέπουμε παντού πνευματικές ηγεσίες αδύναμες να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις που επιβάλλουν οι συνθήκες, ανίκανες να συγκροτήσουν και να υποστηρίξουν ένα ρεαλιστικό όραμα, χωρίς επικοινωνιακές μπουρμπουλήθρες, ηγεσίες που τρομοκρατούνται από τις δυσκολίες της διαχείρισης κρίσεων, που συνυπάρχουν και συναλλάσσονται με ιδεοληπτικούς οπαδούς του ολοκληρωτισμού, με λαϊκιστές νεοσσούς πολιτικάντηδες και με κοινούς τυχοδιώκτες μωροφιλόδοξους.

Είναι προφανές πως αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί χωρίς τον κίνδυνο να διαλυθούν εντελώς τα πανεπιστήμιά μας. Οσο οι δυνάμεις της αδράνειας εμποδίζουν κάθε αντίδραση στη λαίλαπα της ιδεοληψίας, τα πανεπιστήμιά μας θα παραμένουν σε καθεστώς αιχμαλωσίας, που τα καταδικάζει σε ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής και πρόεδρος του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.