Η διάσωση της Αιανής στις 25 Ιανουαρίου του 1943 και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος νέων επιστημόνων – ερευνητών.

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

Η διάσωση της Αιανής την 25^η Ιανουαρίου 1943 (με την απροσδόκητη ματαίωση της ομαδικής εκτέλεσης όλων των ανδρών της από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής) βρίσκεται πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος νέων επιστημόνων-ερευνητών.

Την επίσκεψη δύο νέων επιστημόνων – ερευνητών, του Νικολάου Μανώλα προπτυχιακού φοιτητή του
τμήματος Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. και του Κώστα Παυλού ιστορικού, δέχτηκα (21-9-2017) στο αρχονταρίκι του Ιερού Ναού Αγίου Διονυσίου εν Ολύμπω Βελβεντού.

Ζήτησαν να με δουν για να κάνουν μαζί μου μια ερευνητική συνέντευξη με θέμα: Το μπλοκ των γερμανικών Κατοχικών Ες-Ες στην Αιανή στις 25 Ιανουαρίου του 1943. Το αποτέλεσμα της εργασίας - έρευνάς τους θα το παρουσιάσουν στο Συνέδριο του Πανεπιστημίου της Δυτικής Μακεδονίας με θέμα: Η Δυτική Μακεδονία στη δεκαετία του ’40. Στα έγγραφά τους είχαν μαζί τους σε φωτοτυπία την ‘’Ομιλία του παπα-Κωνσταντίνου Κώστα, Εφημερίου Αιανής, που εκφωνήθηκε στον Άγιο Γεώργιο την 25-1-1980 μετά τη Δοξολογία για τη διάσωση της Αιανής από βέβαιο θάνατο την 25^η Ιανουαρίου 1943’’. (Εφημερίδα Αιανή, φύλλο 10, Φλεβάρης 1980, σ.1).  

Όταν το Φεβρουάριο του 1977 (ερχόμενος στην Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης από την Ιερά Μητρόπολη Γαλλίας) ανέλαβα στην Αιανή την εφημεριακή μου διακονία, μέσα από τις πρώτες γνωριμίες, επαφές, συζητήσεις των ανθρώπων της Αιανής εντόπισα μια διήγηση – μια ισχυρή ανάμνηση στους παλαιότερους (που με εντυπωσίαζε κάθε φορά που την άκουγα ως κοινό βίωμα απ’ όλους) που ήταν κοινή, ίδια, απαράλλαχτη, που έτεινε όμως χρόνο με το χρόνο να ξεθωριάζει, με την πιθανότητα να μείνει άγνωστη στους νεώτερους της Αιανής και ακόμα πιο πολύ, άγνωστη εντελώς, σ’ όλους τους άλλους πληθυσμούς έξω από αυτήν.

Η αφήγηση των εγκλείστων στο προαύλιο του Αη-Γιώργη Αιανής: ‘’Το πρωί στις 25 του Γενάρη του 1943, γιορτή του αγίου Γρηγορίου, μας μάζεψαν οι Γερμανοί από τα σπίτια όλους τους άντρες του χωριού μέσα στο προαύλιο του Αη-Γιώργη. Στον τοίχο γύρω του προαυλίου έστησαν τα πολυβόλα τους με τις κάνες στραμμένες προς εμάς. Ήταν τα Ες-Ες. Φορούσαν τη στολή τους. Και στα παπούτσια τους είχαν κάτι σαν σπιρούνια. Μας είχαν όλους για εκτέλεση. Είχαμε στεγνώσει από το φόβο. Περιμέναμε το τέλος, που ήταν μπροστά μας. Κι από μακριά ακούγαμε γυναικεία τσιριχτά. Οι εκτελεστές περίμεναν τη διαταγή από τον ανώτερο για να πατήσουν τη σκανδάλη. Οι ώρες της μέρας περνούσαν κι ήταν ατελείωτες, η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από την αγωνία, σκεφτόμασταν τα κορίτσια μας, τις μάνες μας, τις γυναίκες μας, και τελευταίους σκεφτόμασταν εμάς και το θάνατό μας, που έφτανε λεπτό το λεπτό. Ήρθε το απόγευμα, πήγε να σουρουπώσει και είδαμε τα Ες-Ες να σηκώνουν τα όπλα τους και να τα μαζεύουν. Αυτό μας ανακούφισε. Ήμασταν όμως ακόμα φοβισμένοι. Τότε κάποιος από αυτούς μας είπε ότι είμαστε ελεύθεροι να γυρίσουμε στα σπίτια μας, δεν θα μας πειράξουν. Έτσι, παπα-Κώστα, γλυτώσαμε εμείς και οι οικογένειές μας, γλύτωσε η Αιανή από το κακό που θα μας εύρισκε. Είχαμε, δυστυχώς, και ένα θύμα. Οι Γερμανοί πυροβόλησαν και σκότωσαν τον Γιαννάκη που έφευγε προς το βουνό. Μακάρι, να μη γινόταν ούτε αυτό το κακό. Καλό παράδεισο στον συγχωριανό μας’’. (Η αφήγησή τους, όπως τα θυμάμαι όλα αυτά μετά από τόσα χρόνια).

Τον Ιανουάριο του 1980 (πριν ακόμα η Βουλή των Ελλήνων αναγνωρίσει την ‘’επική και ενωμένη πάνω από ιδεολογίες και πολιτικές τοποθετήσεις Εθνική Αντίσταση’’) ενημέρωσα τον Επίσκοπο και Μητροπολίτη μου Διονύσιο Ψαριανό, πήρα την ευχή του και στις 25-1-1980, μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, μέσα στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Αιανής και στη Θεία Λειτουργία με την παρουσία όλων των πιστών, τέλεσα ‘’την πρώτη εκκλησιαστική ευχαριστιακή δοξολογία για τη διάσωση από το θάνατο’’ των εγκλείστων ανδρών από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής στο προαύλιο του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου Αιανής την 25^η Ιανουαρίου 1943. Εν τέλει τη διάσωση της Αιανής. Και μακάρι, όπως εύχονταν και οι αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος, να μην είχε συμβεί ο θάνατος του Αιανιώτη Γιάννη Γιαννάκη, αιωνία του η μνήμη.   

Με συγκίνησε, μετά από τόσα χρόνια, η επίσκεψη των δυο νέων επιστημόνων του Νίκου Μανώλα και του Κώστα Παυλού για το παραπάνω θέμα. Και με ικανοποίηση παρακολουθώ την ανάληψη του συγκεκριμένου θέματος από τους νεότερους και την, με επιστημονικούς όρους, ανάδειξή του και εισαγωγή του στο Πανεπιστήμιο. Είναι μια δικαίωση γι’ αυτόν το λαό, που τρομοκρατήθηκε, διώχτηκε, εξορίστηκε, θρήνησε θύματα. Οι έγκλειστοι άνδρες της Αιανής του ‘43, οι γυναίκες της εποχής και άλλοι τότε, όσοι που είδαν και άκουσαν, είναι (όσοι που ζουν) οι πρωτογενείς και αυθεντικές πηγές μαρτυρίας του γεγονότος.

Το μαρτυρημένο από τους ανθρώπους της Αιανής γεγονός της διάσωσης στις 25-1-1943 και το Ολοκαύτωμα του Παλαιογρατσάνου, Καταφυγίου και Αγίας Κυριακής από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής το Δεκέμβριο του 1943, συνθέτουν την εικόνα της Δυτικής Μακεδονίας στη δεκαετία του ‘40. Και (πρέπει να) συμβάλλουν στη γνώση παιδαγωγικά μέσα στα σχολεία μας, στην κατανόηση της ψυχής μας και της ταυτότητάς μας. Και ενισχύουν το ηθικό οπλοστάσιο του ελληνικού κράτους διά τα κατ’ αυτό.

Η φωνή του Θεού με το στόμα του Προφήτη: ‘’Δικαιοσύνην μάθετε, οι ενοικούντες επί της γης’’, (Ησ. 26,9) είναι εφαρμόσιμη και περιμένει την αποδοχή της και την έμπρακτη εφαρμογή της από τους λαούς και τα έθνη. Στον αποψινό Εσπερινό της οσίας Ευφροσύνης και Παφνουτίου του πατρός αυτής παρακαλέσαμε το Χριστό ‘’δωρηθήναι τη οικουμένη, ομόνοιαν, ειρήνην, και μέγα έλεος’’.   

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας

παπαδάσκαλος

24-9-2017