Τα πρόστιμα που επιβάλλει η Εγνατία Οδός για τα διόδια προσβάλλουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. (Με αφορμή την υπόθεση του Γιώργου Θεοφάνου).

του Δημήτρη Σιανίδη, δικηγόρου

 Οι συμβάσεις παραχώρησης του μεγαλύτερου μέρους του εθνικού δικτύου από το Κράτος σε ιδιώτες, έδωσαν τη δυνατότητα στους έλληνες και ξένους μεγαλοεργολάβους να εγκαταστήσουν νέους μετωπικούς και πλευρικούς σταθμούς διοδίων όπου αυτοί ήθελαν  και να διαμορφώσουν τέτοιες τιμές που χαρακτηρίσθηκαν ως ληστρικές. Το γεγονός αυτό οδήγησε στη δημιουργία από το έτος 2008 και μετά του  αυτόνομου κοινωνικοπολιτικού  κινήματος «Δεν πληρώνω»,

το οποίο είχε  σαφή ιδεολογική βάση και παλεύει μέχρι σήμερα για την ανατροπή ή την αναθεώρηση έστω των συμβάσεων παραχώρησης. Για τα διόδια της Εγνατίας οδού, που εκμεταλλεύεται η ομώνυμη εταιρία,  δεν υπήρξε συντονισμένη αντίδραση, δεδομένου ότι και οι τιμές των διοδίων είναι  χαμηλότερες και οι σταθμοί διοδίων είναι αισθητά λιγότεροι  σε σχέση πάντα με αυτούς που εκμεταλλεύονται οι εργολάβοι στην ΠΑΘΕ και στις εθνικές οδούς της Πελοποννήσου.

Όμως η  οικονομική κρίση, που συνέπεσε με την επιβολή διοδίων και στην Εγνατία οδό,  οδηγούσε και συνεχίζει να οδηγεί αρκετούς πολίτες,  που είναι αναγκασμένοι να κινούνται συχνά στην Εγνατία οδό. στην  αποφυγή πληρωμής διοδίων.  Πρόκειται για άτομα που  πραγματικά  δεν έχουν να πληρώσουν. Κάποιοι από αυτούς, προσεγγίζουν το ζήτημα της μη πληρωμής και ιδεολογικά. Υποστηρίζουν δίκαια, ότι η Εγνατία οδός κατασκευάσθηκε και συντηρείται με χρήματα του Ελληνικού λαού και συγκεκριμένα με άμεσους ή έμμεσους φόρους, όπως π.χ στα καύσιμα, στα ασφάλιστρα των αυτοκινήτων, στα τέλη κυκλοφορίας.

Παράλληλα η «Εγνατία», όπως και όλοι οι δρόμοι, αποτελούν ουσιαστικά κοινωνικό αγαθό αλλά και αναγκαίο  μέσο με το πραγματώνεται η ελευθερία κίνησης και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να συμμετέχει ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς στην  οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου.  Συνεπώς ο πυρήνας  αυτού του κοινωνικού αγαθού αναιρείται στην πράξη όταν το Κράτος επιβάλλει για την απόλαυσή του, δυσανάλογους όρους και περιορισμούς, δηλαδή την καταβολή διοδίων.

  Οι συνέπειες  της μη πληρωμής διοδίων στην Εγνατία οδό,  είναι δραματικές. Διότι, σύμφωνα με το ισχύον νομικό καθεστώς, η μη πληρωμή κάθε διέλευσης, για οποιοδήποτε λόγο, ενεργοποιεί αυτομάτως   το δικαίωμα της  εταιρίας να αξιώσει, όχι μόνο τη αξία των τελών αλλά και το 20πλάσιό τους.  Και μάλιστα, το συνολικό ποσό που δημιουργείται, πρέπει να πληρωθεί  σε αποκλειστική προθεσμία μόλις 20 ημερών, εφάπαξ, χωρίς δηλαδή να προβλέπεται από το νόμο η καταβολή του  σε  δόσεις.  Ακόμα επομένως και εκείνος που θα επικαλεσθεί προσωρινή αδυναμία πληρωμής, είναι υποχρεωμένος να πληρώσει το 20πλάσιο διόδιο, ως πρόστιμο.

Αν περάσει  η 20ήμερη προθεσμία, η εταιρία «Εγνατία Οδός», προβαίνει στη βεβαίωση του οφειλομένου τέλους και στο 50πλάσιο αυτού, στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. του ιδιοκτήτη του οχήματος. Έτσι π.χ.  για μια οφειλή  10,00 ευρώ από διόδια, βεβαιώνεται  στην Εφορία το ποσό των 510,00 ευρώ, το οποίο αποτελεί πλέον δημόσιο έσοδο. 

Η εταιρία Εγνατία Οδός Α.Ε., αποτελεί επιχείρηση κοινής ωφέλειας και λειτουργεί για χάρη του δημοσίου συμφέροντος. Δεν υπάγεται στην κατηγορία των οργανισμών και επιχειρήσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα  ούτε στις διατάξεις που διέπουν εταιρίες που ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο Δημόσιο αλλά αντίθετα, διέπεται από τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας (άρθρο 4 παρ. 6 Ν. 2229/1994).

Επομένως είναι ανήκουστο να της δίνεται το δικαίωμα από το Κράτος να βεβαιώνει πρόστιμα και μάλιστα στο 50πλάσιο της αξίας των διοδίων. Κατ’ εμέ  το άρθρο 6 παρ. 1 περ. β΄  του Μνημονιακού νόμου 4250/2014  που της παρέχει τέτοιο δικαίωμα, ελέγχεται ως αντισυνταγματικό και  αποτελεί υπέρβαση εξουσίας, αφού η πιο πάνω  αρμοδιότητα ανήκει και ασκείται αποκλειστικά και μόνο  από το Δημόσιο και τις δημόσιες  Αρχές. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε καμιά άλλη επιχείρηση κοινής ωφέλειας, δεν παραχωρήθηκε μέχρι σήμερα είτε από το Κράτος είτε από Ν.Π.Δ.Δ. είτε από τους Ο.Τ.Α. παρόμοιο δικαίωμα επιβολής  προστίμου, για μη καταβολή ανταποδοτικών τελών. Αντίστοιχα  και για την μη εμπρόθεσμη καταβολή φόρων, προβλέπεται σήμερα προσαύξηση με βάση ένα επιτόκιο υπερημερίας, σε καμιά περίπτωση όμως δεν προβλέπεται πρόστιμο ίσο με το 20πλάσιο ή το 50πλάσιο του οφειλομένου φόρου. Ακόμα και για την μη καταβολή του Φ.Π.Α., προβλέπεται η βεβαίωση μόλις του τριπλασίου του οφειλόμενου ποσού το οποίο δεν αποδόθηκε ή παρακρατήθηκε παράνομα.

Η εταιρία Εγνατία οδός Α.Ε. αποτελεί, όπως ειπώθηκε, επιχείρηση κοινής ωφελείας που λειτουργεί για χάρη του δημοσίου συμφέροντος ενώ παράλληλα όλοι οι δρόμοι αποτελούν κοινωνικό αγαθό. Η επιβολή των πιο πάνω εξοντωτικών προστίμων, δεν συνάδει με το σκοπό που υπηρετεί και γενικότερα με το δημόσιο συμφέρον. Διότι με αυτά τα πρόστιμα  ουσιαστικά το ίδιο το Κράτος ενεργεί ουσιαστικά σαν ασύστολος κερδοσκόπος - «τοκογλύφος», ο οποίος, κάνοντας χρήση της εξουσίας του,  αποσκοπεί αφενός να  τιμωρήσει οικτρά, αφετέρου να  αφαιμάξει οικονομικά τον κάθε πολίτη, αδιαφορώντας  εάν αυτός είχε ή έχει να πληρώσει διόδια  και για τις πραγματικές συνθήκες διαβίωσής του.

Κατά  την   αρχή της αναλογικότητας, που έχει περιληφθεί στο άρθρο 25 του Συντάγματος και σύμφωνα με την ερμηνεία της από τα Ανώτατα Δικαστήρια της χώρας:  Οι νόμιμα επιβαλλόμενοι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων, πρέπει  να είναι: α) κατάλληλοι, δηλαδή πρόσφοροι για την πραγμάτωση του επιδιωκόμενου σκοπού β) αναγκαίοι, δηλαδή να συνιστούν μέτρο το οποίο, σε σχέση με άλλα δυνάμενα να ληφθούν μέτρα, επάγονται τον ελάχιστο περιορισμό για τον ιδιώτη ή το κοινό και γ) «εν στενή εννοία» αναλογικοί, δηλαδή να τελούν σε εύλογη σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ώστε η αναμενόμενη ωφέλεια, να μην υπολείπεται της βλάβης που προκαλούν.

Είναι επομένως συνταγματικό, με βάση την αρχή αυτή,  ο Γιώργος Θεοφάνου να υποχρεώνεται να πληρώσει πρόστιμο 22.000 ευρώ (!!!) για μια οφειλή διοδίων μόλις 427,00 ευρώ; Είναι ηθικό   να κινδυνεύει κάποιος να χάσει το σπίτι  του εξαιτίας  μιας   οφειλής διοδίων, επειδή  ο  «ανήθικος» νόμος απαγορεύει το διακανονισμό της;

Επομένως οι Κοινές Υπουργικές αποφάσεις του 2012 και 2014 που προβλέπουν τα πιο πάνω πρόστιμα (20πλάσιο και 50πλάσιο), είναι αναγκαίο άμεσα να καταργηθούν, διότι είναι κατάφωρα αντισυνταγματικές και προσβάλλουν ευθέως τον πυρήνα των ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών και ειδικά αυτό που ονομάζεται ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Η δημοσιοποίηση της υπόθεσης - «περιπέτειας» του Γιώργου Θεοφάνου, ας   αποτελέσει την αφορμή για την αντίστοιχη νομοθετική ρύθμιση. Ειδικά μάλιστα για μια Κυβέρνηση της Αριστεράς, η οποία υποτίθεται ότι θέτει τον άνθρωπο και τις πανανθρώπινες  αξίες ως βάση της πολιτικής της κοσμοθεωρίας και πράξης, η άμεση κατάργηση των πιο πάνω νόμων είναι  επιταγή και ζήτημα «εκ των ων ουκ άνευ».

Δημήτρης Γ. Σιανίδης

Δικηγόρος