Πανηγυρίζει ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Νικολάου Κοζάνης, το μεταβυζαντινό μνημείο της πόλης

Τον πολιούχο και προστάτη της Άγιο Νικόλαο θα τιμήσει με τη δέουσα λαμπρότητα και θρησκευτική κατάνυξη η Κοζάνη το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου, στον ομώνυμο Ιερό Μητροπολιτικό και Καθεδρικό της Ναό.

Το πρόγραμμα των ιερών ακολουθιών του εορτασμού έχει ως εξής:

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ  5  ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ

6.00 μ.μ.: Μέγας Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας, στον οποίο θα χοροστατήσει και θα κηρύξει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού κ. Κύριλος, συγχοροστατούντος του οικείου Ποιμενάρχου κ. Παύλου.

ΣΑΒΒΑΤΟ  6  ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ

7.00 π.μ. – 11.00 π.μ.: Όρθρος και Πανηγυρική πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Σεβασμ. Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ, ο οποίος θα εκφωνήσει τον πανηγυρικό θείο Λόγο.

11.00 π.μ.: Πάνδημη λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας του Αγίου Νικολάου, μέσω των οδών: Αφων Βαλταδώρων – Κων/νου Δρίζη – Ξενοφ. Τριανταφυλλίδη.

Από την Ιερά Μητρόπολη

Τον πολιούχο και προστάτη της Άγιο Νικόλαο τιμά με τη δέουσα λαμπρότητα και θρησκευτική κατάνυξη η Κοζάνη και σύμπασα η Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης την Παρασκευή 6 Δεκεμβρίου, στον ομώνυμο Ιερό Μητροπολιτικό και Καθεδρικό Ναό της πόλης.

Την Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου, στις 6.00 μ.μ., θα τελεστεί ο Μέγας Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας, στον οποίο θα χοροστατήσει και θα κηρύξει ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού κ. Κύριλος, συγχοροστατούντος του οικείου Ποιμενάρχου κ. Παύλου.

Το Σάββατο 6 Δεκεμβρίου, στις 7.00 π.μ., θα τελεστεί ο Όρθρος και η Πανηγυρική πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας κ. Ιωήλ, ο οποίος θα εκφωνήσει τον πανηγυρικό θείο Λόγο. Στη συνέχεια (11.00 π.μ.) θα πραγματοποιηθεί η πάνδημη λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας του Αγίου Νικολάου.

Ο Ιερός Μητροπολιτικός και Καθεδρικός Ναός του Αγίου Νικολάου με το κωδωνοστάσιό του αποτελούν το σήμα κατατεθέν της πόλης της Κοζάνης και σημείο αναφοράς και συνάντησης κατοίκων και επισκεπτών της. Είναι ο τρίτος σε αρχαιότητα Ναός της πόλης αλλά πρωτεύον κέντρο λατρείας των Κοζανιτών και μνημείο με μεγάλη ιστορική και εθνική αξία.

Πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική καμαροσκέπαστη με δάπεδο μαρμαρόστρωτο και δίριχτη στέγη, σκεπασμένη με πλάκες σχιστόλιθου πρώτα και με κεραμίδια αργότερα. Η (πρώτη) ανέγερση του Ναού έγινε στα 1664 και για να μην προκαλεί τους μουσουλμάνους κατασκευάστηκε κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Η χωρητικότητά του ανταποκρινόταν στην πληθυσμιακή κατάσταση της πόλης που είχε τότε περί τις δύο χιλιάδες κατοίκους.

Η μεγάλη ανάπτυξη της Κοζάνης στις αρχές του 18^ου αιώνα προέβαλε επιτακτική την ανάγκη για ανέγερση νέου, μεγαλύτερου και ευπρεπέστερου ναού. Έτσι το 1721 με νέο φιρμάνι που εξασφαλίστηκε από την Υψηλή Πύλη για δήθεν επισκευές από σεισμό, ο Ναός ανακαινίστηκε εκ βάθρων (κατεδαφίστηκε και χτίστηκε εξ’ αρχής, σε μεγαλύτερες αυτή τη φορά, στις σημερινές του διαστάσεις). Το έργο εκτελέστηκε επί επισκόπου Ζαχαρία στα 1721, η δε ιστόρηση των τοιχογραφιών έγινε στα 1730. Ο γυναικωνίτης προστέθηκε στον κεντρικό Ναό κάποια χρόνια αργότερα, όπως φανερώνουν και οι διαφορές στην αρχιτεκτονική, την τοιχοποιία και τις τοιχογραφίες. Μεταγενέστερη είναι και η ανέγερση του παρεκκλησίου του τιμίου Προδρόμου στη δυτική πλευρά του Ναού, με την οποία ο Ναός πήρε την οριστική του μορφή.

Στα 1916 ο Μητροπολίτης Φώτιος (Μανιάτης) έκανε κάποιες επεμβάσεις στο κτίσμα, με κυριώτερη τη διάνοιξη δύο τρούλων στην οροφή του μεσαίου κλίτους, οι οποίοι αφαιρέθηκαν το 1974.

Με το Προεδρικό Διάταγμα της 27^ης Όκτωβρίου / 6^ης Νοεμβρίου 1926 «Περί ανακηρύξεως ιστορικών και αρχαιολογικών μνημείων» ο Ναός του Αγίου Νικολάου Κοζάνης ανακηρύχτηκε «προέχον ιστορικόν και αρχαιολογικόν μνημείον διατηρητέον».

Οι φθορές του χρόνου οδήγησαν το 1986 σε εργασίες επισκευής, αναπαλαίωσης και αποκατάστασης του Ναού εξωτερικά και εσωτερικά, χάρη στις οποίες το μνημείο αναδεικνύει ακόμη περισσότερο την κατανυκτικότητά του. Ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου απέκτησε έτσι μορφή αντάξια της ιστορίας του και της ιερής αποστολής του. Έγινε οίκος Κυρίου με ευπρέπεια και «τόπος σκηνώματος δόξης» του Θεού.

Εξωτερικά ο Ναός, όπως και όλες σχεδόν οι μεταβυζαντινές εκκλησίες της βόρειας Ελλάδας, δεν παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εκείνο, όμως, που ιδιαίτερα εντυπωσιάζει και συναρπάζει είναι ο εσωτερικός διάκοσμος στο σύνολο του, ακίνητος και φορητός. Ιδιαίτερα αναφέρουμε:

-                    Τις τοιχογραφίες, με ολόκληρη την εσωτερική επιφάνεια του Ναού να είναι καλυμμένη με ζωγραφική διακόσμηση, πλούσια και εντυπωσιακή, φιλοτεχνημένη το 1730 από τους αδελφούς Θεόδωρο και Νικόλαο εξ Ιωαννίνων. Για το μεταγενέστερο γυναικωνίτη εικάζεται λαϊκός αγιογράφος από τη Σαμαρίνα.

-                    Το τέμπλο, τον επισκοπικό θρόνο, τον βασιλικό θρόνο, τον άμβωνα και το κιβώριο (κουβούκλιο) της Αγίας Τράπεζας, ξυλόγλυπτα με ορισμένα σαφή τεχνικά γνωρίσματα, που τα κατατάσσουν στην τεχνοτροπία του 17^ου και 18^ου αιώνα. Έχουν συνεχή εναλλαγή μορφών και θεμάτων που παρέχουν θέαμα γοητευτικό με σύμμεικτα στοιχεία της αστικής και της ποιμενικής ξυλογλυπτικής.

Το συγκρότημα συμπληρώνει το επιβλητικό κωδωνοστάσιο, ύψους 26 μέτρων, στη βόρειο - ανατολική πλευρά το Ναού, πλησίον και του Δημαρχείου της πόλης. Το πρώτο μέρος του κωδωνοστασίου χτίστηκε το 1855. Ο έβδομος όροφος προστέθηκε το 1939, οπότε και τοποθετήθηκε το νέο ρολόι τεσσάρων όψεων, ενώ το 1954 επανεγκαταστάθηκε ο τρούλος.

Η επιλογή του Αγίου Νικολάου, του Αγίου των ναυτικών, ως προστάτη του νέου Ναού της Κοζάνης ήτανε επιλογή του τοπικού προύχοντα Χαρισίου Τράντα, ο οποίος είχε την πρωτοβουλία και τη φροντίδα της ανεγέρσεως του Ναού το 1664. Ζώντας για χρόνια στη Ρωσία, όπου ευλαβούνται ιδιαίτερα τον Άγιο Νικόλαο, ο Τράντας ακολούθησε πιθανώς αυτήν την παράδοση επιστρέφοντας στην γενέτειρά του και τον επέλεξε ως προστάτη του νέου Ναού, παρ’ όλο που η πόλη δεν σχετίζεται με τη ναυτοσύνη.

Με Βασιλικό Διάταγμα της 9^ης Απριλίου 1953 ο Άγιος Νικόλαος καθιερώθηκε ως πολιούχος και προστάτης της Κοζάνης και η μνήμη του εορτάζεται την 6^η Δεκεμβρίου με κάθε μεγαλοπρέπεια κι επισημότητα και πάνδημη την συμμετοχή των Κοζανιτών. Εκείνη η ημέρα, γενική αργία για την πόλη, λαμπρύνεται ακόμη περισσότερο με την περιφορά της εικόνας του Αγίου στους κεντρικούς δρόμους, περιφορά που πραγματοποιείται πάντοτε, παρά τις δύσκολες καιρικές συνθήκες που επικρατούν συνήθως.

Για αιώνες ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου αποτελεί τον πυρήνα του εθνικού βίου των Κοζανιτών και δέθηκε με όλα τα γεγονότα πού συνθέτουν τη νεότερη ιστορία της πόλης. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τότε που χτίστηκε και μέχρι σήμερα δεν πέρασε μια μέρα χωρίς να λειτουργηθεί. Εκεί οι Κοζανίτες γιόρταζαν την Ανάσταση του Χριστού και συγχρόνως προσεύχονταν για την ανάσταση του Γένους και εκεί πανηγύρισαν την απελευθέρωσή τους με τη συγκινητική Δοξολογία της 12^ης Οκτωβρίου 1912.

Στον ιερό αυτό χώρο η ευσέβεια των ανθρώπων θεωρεί παρούσα, ζωντανή και προστατευτική τη χάρη του πολιούχου τους «παππού», όπως με σεμνή οικειότητα αποκαλούν τον Άγιο Νικόλαο οι Κοζανίτες. Και είναι συγκινητικό το φαινόμενο που άνθρωποι κάθε τάξης και κάθε ηλικίας διέρχονται κάθε μέρα από το Ναό για ένα κερί στη χάρη του προστάτη τους και για μια μικρή ή μεγάλη επικοινωνία με τον Άγιό τους. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι την περίοδο της εορτής του Αγίου, που ρίχνει συνήθως το πρώτο χιόνι του χειμώνα, οι Κοζανίτες αναφέρουν πως χιονίζει γιατί «ο Αϊ-Νικόλας χτενίζει τα γένια του».

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε στην ιστοσελίδα του Ι. Ναού: agiosnikolaoskozanis.gr .

Από την Ιερά Μητρόπολη