Αναζητούν τις ρίζες τους μέσω DNA

Η Γιώτα Τουρλή με τη φωτογραφία της βιολογικής της μητέρας, την οποία ανακάλυψε με τη βοήθεια του DNA. (Φωτογραφία: Αλεξία Τσαγκάρη)

Ολα ξεκίνησαν τυχαία, σε μια μετακόμιση το 1994. Ανοίγοντας τις κούτες, η έφηβη τότε Γιώτα Τουρλή βρήκε έναν φάκελο που της κίνησε την περιέργεια. Μέσα του έκρυβε τα χαρτιά της υιοθεσίας της. Είχε γεννηθεί στο Λας Βέγκας και ήταν βρέφος όταν δόθηκε στους θετούς γονείς της, ένα ζευγάρι Ελλήνων μεταναστών. Πορεύτηκε με αυτή την ανακάλυψη για χρόνια, χωρίς να αναζητήσει τη βιολογική της οικογένεια. Με τον καιρό όμως τα ερωτήματα πλήθαιναν. Ηθελε να μάθει περισσότερα για τις ρίζες της.
Η αφορμή για να ξεκινήσει την αναζήτηση ήταν η γέννηση του γιου της. «Επρεπε να ξέρω τι μπορεί να αντιμετωπίσει το παιδί μου στο μέλλον. Δεν είχα εικόνα του ιατρικού μας ιστορικού», λέει. Οι θετοί γονείς της είπαν ότι την είχαν βρει στην εξώπορτά τους, σε ένα καλαθάκι, με ένα σημείωμα που έγραφε ότι οι βιολογικοί της γονείς είχαν σκοτωθεί σε τροχαίο. Με τη βοήθεια της Αννας Λαούδη,
Ελληνίδας των ΗΠΑ, την οποία γνώρισε διαδικτυακά, προσπάθησε να δει εάν ευσταθεί αυτή η πληροφορία. Η έρευνά τους όμως σε αρχεία εφημερίδων της εποχής δεν απέδωσε καρπούς. Πουθενά δεν υπήρχαν στοιχεία για παρόμοιο δυστύχημα.
Απευθύνθηκε στις αμερικανικές αρχές. Εμαθε ότι ο πατέρας της και η μητέρα της προέρχονταν από οικογένειες με πολλά αδέλφια. Απέκτησε πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό της, αλλά δεν της δόθηκαν περισσότερα στοιχεία. Ούτε ονόματα ούτε διευθύνσεις. Στράφηκε ξανά στο Διαδίκτυο, επικοινώνησε με συλλόγους πολυτέκνων στις ΗΠΑ, έβαλε αγγελία σε ειδικές ιστοσελίδες για υιοθετημένα παιδιά. Χωρίς αποτέλεσμα. Ωσπου το 2016 έπαιξε το τελευταίο της χαρτί. Εδωσε σάλιο σε μια εταιρεία ανάλυσης δειγμάτων DNA.
Εναν μήνα αργότερα έμαθε τα απροσδόκητα νέα. Είχε βρεθεί η βιολογική γιαγιά της.

«Είναι 83 ετών και ασχολείται με τη γενεαλογία. Είχε φτιάξει το οικογενειακό της δέντρο συλλέγοντας πληροφορίες εκατοντάδων προγόνων της. Είχε δώσει και εκείνη DNA στην ίδια εταιρεία παλαιότερα. Ηταν θέμα τύχης», λέει η κ. Τουρλή στην «Κ» από το διαμέρισμά της στη Μεταμόρφωση Αττικής. «Νιώθεις ολοκληρωμένος όταν μαθαίνεις την αλήθεια, όταν ξέρεις ποιος είσαι».

 

Η Γιώτα Τουρλή προσπαθεί πλέον να συνθέσει όλο το γενεαλογικό της δέντρο (Φωτογραφία: Αλεξία Τσαγκάρη).

Μια νέα αγορά

Η ιστορία της δεν είναι μοναδική. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι, διεθνώς, απευθύνονται σε ιδιωτικές εταιρείες που «χτίζουν» τράπεζες DNA (αντλώντας στοιχεία από ήδη διαθέσιμες βάσεις δεδομένων, όπως το 1.000 Genomes Project, ή κυρίως από δείγματα πελατών τους), ελπίζοντας ότι με τη βοήθειά τους θα αλιεύσουν περισσότερα στοιχεία για την καταγωγή τους ή θα εντοπίσουν άγνωστους συγγενείς. Οι πρώτες εταιρείες αυτού του είδους εμφανίστηκαν στις αρχές του 2000 και κάποια περίοδο ξεπερνούσαν τις 30 σε αριθμό. Οι περισσότερες έχουν τη βάση τους στις ΗΠΑ, λειτούργησαν κι άλλες όμως στη Βρετανία, στην Ισλανδία, στον Καναδά και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Το 2007 η εταιρεία 23andMe κοστολογούσε το τεστ στα 999 δολάρια. Ο ανταγωνισμός έριξε τις τιμές και πλέον αρκούν 99 δολάρια (ή και λιγότερα, ανάλογα με την εταιρεία και τις περιόδους προσφορών). Κομβικό ρόλο έπαιξε η είσοδος της εταιρείας Ancestry, το 2012, σε αυτή την αναπτυσσόμενη αγορά. Σήμερα υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 12 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν δώσει γενετικό υλικό σε αντίστοιχες εταιρείες. Τουλάχιστον οι μισοί εξ αυτών είναι πελάτες της Ancestry.
Η τάση έχει διαδοθεί ευρύτατα στα μέλη της ελληνικής Διασποράς. Μετανάστες δεύτερης ή τρίτης γενιάς χρησιμοποιούν αυτές τις υπηρεσίες. Κάποιοι παρακινούνται από την επιθυμία του νόστου για την πατρίδα των προγόνων τους, άλλοι από την ανάγκη να ανασυνθέσουν την προσωπική τους ιστορία.
Ο Ηλίας Βλάντον, συνταξιούχος καθηγητής Iστορίας σε σχολεία της Ουάσιγκτον, γνώριζε ήδη αρκετά για το ελληνικό παρελθόν του. Ηθελε όμως να μάθει περισσότερα. Εκανε δύο τεστ DNA σε διαφορετικές εταιρείες, έπεισε την αδελφή του, αλλά και τη μητέρα του, δύο εβδομάδες προτού αυτή πεθάνει στο νοσοκομείο, να πράξουν το ίδιο. Αυτές τις ημέρες, στις διακοπές του στα Κύθηρα, κουβαλάει τα ειδικά πλαστικά μπουκαλάκια συλλογής σάλιου που χρησιμοποιούν οι εταιρείες και παίρνει δείγματα από ξαδέλφια του για να τα στείλει στο εξωτερικό.

«DNA ξαδέλφια»

Ο Ηλίας Βλάντον εξηγεί στην ξαδέρφη του Μαίρη Παναγιωτοπούλου πώς να δώσει δείγμα για ανάλυση DNA.

Λέει ότι έχει επικοινωνήσει με περισσότερα από 80 τέταρτα και πέμπτα ξαδέλφια του, με τα οποία μοιράζεται γενετικές αλληλουχίες. «Ολοι τους έχουν εντοπίσει προγόνους σε κοντινά χωριά και πόλεις όπου έζησαν δικοί μου πρόγονοι. Τουλάχιστον 15 ξαδέλφια μου είχαν προγόνους που γεννήθηκαν σε γειτονικά μέρη με τους Ανω Γιανναίους Αρκαδίας, το χωριό του πατέρα μου», λέει στην «Κ». Μιλάει για τις ανακαλύψεις του με πάθος και μάγουλα που ροδίζουν από ενθουσιασμό. Απαριθμεί τους 40 «DNA cousins» του, όπως τους αποκαλεί, στα Κύθηρα. Λέει για τον προπάππου του και την προγιαγιά του από τη Σμύρνη και τους άλλους 30 «DNA ξαδέλφους» οι οποίοι είχαν συγγενείς στην ίδια πόλη και στο Τσεσμέ. «Στόχος μου είναι να επικοινωνήσω και με άλλα τέταρτα και πέμπτα ξαδέλφια μου και να βρω ποιοι ήταν οι κοινοί μας πρόγονοι», τονίζει.
Παρόμοιες έρευνες κάνουν και Ελληνες που υιοθετήθηκαν –νόμιμα ή παράνομα– μετά τη λήξη του Εμφυλίου και μεγάλωσαν στις ΗΠΑ γνωρίζοντας ελάχιστα για το παρελθόν τους. Η Νικόλ Γκουλέτζ, Ελληνοαμερικανίδα δεύτερης γενιάς, έχει βοηθήσει αρκετούς εξ αυτών. Ανήκει στους εθελοντές της γενεαλογίας που δημιουργούν σχετικά γκρουπ στο Facebook και αφιλοκερδώς συνδράμουν σε αναζητήσεις. Ερμηνεύουν αποτελέσματα εταιρειών και ψάχνουν σε ληξιαρχεία, εκκλησίες και κρατικά ιστορικά αρχεία. Η κ. Γκουλέτζ αναφέρει ότι κάποιες οικογένειες μπορεί να μην επιθυμούν επανασύνδεση, φοβούμενες ότι ο νέος συγγενής θα έχει κληρονομικές αξιώσεις. «Αυτό που ενδιαφέρει όμως τους συγκεκριμένους ανθρώπους είναι μόνο να βρουν τις ρίζες τους, να μάθουν πού ανήκουν», λέει.
Προκύπτουν πάντως και ορισμένα ηθικά ζητήματα. Οπως εξηγεί στην «Κ» η Ντέμπι Κένετ, επίτιμη επιστημονική συνεργάτις στο Τμήμα Γενετικής του Πανεπιστημίου UCL, με τις αναλύσεις DNA μέσω κάποιου κοινού συγγενή που έχει δώσει δείγμα, θα μπορούσε να παρακαμφθεί ακόμη και η ανωνυμία δωρητών σπέρματος ή να αποκαλυφθούν καλά κρυμμένα οικογενειακά μυστικά.

«Είναι μια περιπέτεια ζωής, έμαθα αλήθειες»

Οταν η Αμερικανίδα Ελεν Γουαϊτχάουζ έστηνε το δικό της γενεαλογικό δέντρο, θεωρούσε ότι κανείς δεν της είχε στερήσει την πρόσβαση στην αλήθεια. Γνώριζε αρκετά για την καταγωγή της μητέρας της από την ινδιάνικη φυλή των Τσερόκι. Στο παρελθόν του πατέρα της όμως υπήρχαν κενά. Δεν είχε κάποια ληξιαρχική πράξη γέννησής του, παρά μόνο ένα πιστοποιητικό βάπτισης που όριζε ως έτος γέννησης το 1929. Σε αυτό αναγράφονταν ως γονείς του η Ρόζα Πάνο (Σικελή που είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ το 1909) και ο επίσης Σικελός Ντομένικο Γκουτίλο, ο οποίος όμως σκοτώθηκε τον Αύγουστο του 1921 στο Σικάγο σε συμπλοκή της μαφίας.

Ο Τζόζεφ Γκουτίλο με την εγγονή του στην Οκλαχόμα. Μεγάλωσε θεωρώντας ότι είναι Σικελός. Είναι πιθανό όμως ο πατέρας του να ήταν Ελληνας.

Πώς γινόταν ο παππούς της να είχε πεθάνει οκτώ χρόνια πριν από τη γέννηση του πατέρα της; Η Γουαϊτχάουζ ταξίδεψε μέχρι τη Σικελία προσπαθώντας να λύσει τον γρίφο. Επέστρεψε όμως στις ΗΠΑ άπραγη. Ο πατέρας της, Τζόζεφ Γκουτίλο, πέθανε το 2006 θεωρώντας λανθασμένα μια ζωή ότι ήταν Σικελός. «Με πονάει που δεν γνώρισε ποτέ τους βιολογικούς του γονείς», λέει στην «Κ» η Γουαϊτχάουζ. Πέρυσι έκανε τεστ DNA σε μια από τις μεγάλες εταιρείες του χώρου. Εκπληκτη έμαθε ότι έχει κοντινά ξαδέρφια στην Καλαμάτα. Ο Ελληνας που θεωρεί ότι ήταν ο βιολογικός της παππούς φαίνεται ότι το 1929 ζούσε στο Σικάγο.
«Πρέπει να ταξιδέψω στην Ελλάδα για περισσότερα στοιχεία», λέει. «Το DNA μου αποκάλυψε έναν καινούργιο κόσμο. Είναι ευθύνη μου να λύσω το μυστήριο της καταγωγής του πατέρα μου».


Η συνεργαζόμενη με το UCL ερευνήτρια Ντέμπι Κένετ εξηγεί ότι τα τεστ είναι αρκετά αξιόπιστα εάν κάποιος καταφέρει να ταυτοποιήσει πρώτα ή δεύτερα ξαδέρφια του. Προσθέτει ότι ειδικά πιο μακρινές συγγένειες, όπως τέταρτα ή πέμπτα ξαδέρφια, πρέπει να συνοδεύονται και με παράλληλη γενεαλογική έρευνα σε αρχεία για να συνθέσει κάποιος το οικογενειακό του δέντρο με ακρίβεια. Δεν αποκλείεται μακρινά ξαδέρφια να μη μοιράζονται καν κοινές γενετικές αλληλουχίες που να υποδεικνύουν οικογενειακή σχέση.

Οι «παγίδες»

Κάποιες εταιρείες του χώρου πάντως πέρα από αυτή την υπηρεσία λένε ότι παρέχουν και «εθνοτική εκτίμηση», η οποία υποστηρίζουν ότι δείχνει την πιθανή καταγωγή των προγόνων μεταξύ δεκάδων εθνοτήτων. «Αυτό το κομμάτι των τεστ είναι το λιγότερο αξιόπιστο», τονίζει η Κένετ.
Σε τεστ που είχε κάνει η ίδια σε τρεις διαφορετικές εταιρείες τα αποτελέσματα αυτού του είδους εμφάνιζαν σημαντικές αποκλίσεις. «Η χρήση του όρου “εθνοτικός” είναι αρκετά παραπλανητική καθώς αυτό δεν σχετίζεται με το DNA», προσθέτει η ερευνήτρια και εξηγεί ότι τα διαφορετικά αποτελέσματα σε αυτό το κομμάτι οφείλονται στις ξεχωριστές βάσεις δεδομένων που χρησιμοποιεί κάθε εταιρεία.
Για να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες ανακάλυψης κάποιου συγγενούς αρκετοί επιλέγουν να δώσουν δείγμα DNA σε διαφορετικές εταιρείες. Αλλοι ανεβάζουν τα γενεαλογικά τους στοιχεία στη δημόσια βάση δεδομένων GEDmatch προσδοκώντας σε κάποια ταύτιση. Αυτή τη βάση αξιοποίησαν οι αμερικανικές αρχές τον περασμένο Απρίλιο και μέσω κοντινών συγγενών του που είχαν κάνει τεστ DNA εντόπισαν έναν κατά συρροή δολοφόνο και βιαστή (τον αποκαλούμενο ως «Golden State Killer») που διέφευγε επί 40 χρόνια τη σύλληψη.


Κατάφεραν να φτάσουν στα ίχνη του συγκρίνοντας DNA που είχαν κρατήσει από σκηνή εγκλήματος με αυτά που είχαν ανέβει στη δημόσια βάδη δεδομένων. Οπως αποδείχτηκε, ένας μακρινός συγγενής του καταζητούμενου είχε χρησιμοποιήσει το GEDmatch και μέσω του δικού του δείγματος η αστυνομία βρήκε τον ένοχο.
 Προτού ανακαλύψει τη βιολογική της γιαγιά και έπειτα τη μητέρα της, η Γιώτα Τουρλή είχε δώσει δείγμα DNA και σε άλλη, μικρότερη εταιρεία χωρίς ικανοποιητικά αποτελέσματα. Επικοινωνεί πλέον τακτικά με τους βιολογικούς συγγενείς της και αδημονεί για τη στιγμή που θα καταφέρουν να συναντηθούν. «Είναι περιπέτεια ζωής. Εμαθα αλήθειες», λέει.

Πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ