Το λάθος στ’ αστέρια;

Του Πάσχου Μανδραβέλη  

Το 2008 το ελληνικό κράτος είχε πρωτογενές έλλειμμα 4,5% του ΑΕΠ. Δηλαδή το κράτος, πέρα από τόκους και εξυπηρέτηση χρέους, ξόδεψε περί τα 10 δισ. περισσότερα απ’ όσα εισέπραξε. Η ελληνική οικονομία είχε ύφεση 0,8%. Το 2009, το κράτος ξόδεψε πολύ περισσότερα απ’ όσα εισέπραξε: το πρωτογενές έλλειμμα έφτασε το 10,1% του ΑΕΠ, ήτοι τα 24 δισ.
ευρώ. Η ύφεση της ελληνικής οικονομίας έφτασε το 3,2%. Υπάρχει κανείς από τους κεϊνσιανούς να μετρήσει τι σόι δημοσιονομικοί πολλαπλασιαστές υπήρχαν τότε; Διότι, αν ισχύει η θεωρία ότι μόνο οι περικοπές ευθύνονται για τη σημερινή ύφεση, το 2009 που διπλασιάσαμε το πρωτογενές έλλειμμα (κι έπεσαν σε μισθούς και επιδοτήσεις ή έμειναν διά των χαμηλών φορολογικών εσόδων 24 δισ. δανεικά λεφτά στην αγορά) θα έπρεπε να είχαμε ρυθμούς ανάπτυξης μεγαλύτερους από την Κίνα. Και όμως είχαμε ύφεση 3,2%.

Δυστυχώς, οι αγορές δεν μας επέτρεψαν να συνεχίσουμε το πείραμα του αέναου διπλασιασμού του πρωτογενούς ελλείμματος. Δεν ξέρουμε, δηλαδή, πού θα έφτανε η ύφεση αν το 2010 δανειζόμασταν επιπλέον 48 δισεκατομμύρια για να τα ξοδέψουμε σε προσλήψεις. Συνεχίζοντας γραμμικά τα προηγούμενα στοιχεία, μάλλον θα έπρεπε να είχαμε διπλασιασμό της ύφεσης, δηλαδή 6,4%. Σύμφωνοι: αυτό είναι αυθαίρετο· η οικονομία δεν λειτουργεί με γραμμικά και είναι αδύνατον να βγάλει κάποιος συμπεράσματα από δύο μόνο χρονιές. Αλλά σάμπως δεν είναι αυθαίρετη η καθολική συσχέτιση των περικοπών με την ύφεση;
Φυσικά, τα παραπάνω δεν υπονοούν ότι οι περικοπές είναι άσχετες με το βάθος της ύφεσης. Οταν μειώνεται η ρευστότητα στην αγορά (ακόμη κι αν αυτή προέρχεται από δανεικά), βραχυπρόθεσμα μειώνεται η οικονομική δραστηριότητα. Το συμπέρασμα είναι ότι η ύφεση ήταν προδιαγεγραμμένη. Την είχαμε ακόμη κι όταν σκορπίζαμε λεφτά. Φυσικά, θα την είχαμε και σε φάση περιορισμού των δαπανών.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι με αύξηση των πρωτογενών ελλειμμάτων είτε με περιορισμό τους έχουμε ύφεση, πρέπει να μας προβληματίσει. Παραφράζοντας τον Σαίξπηρ, θα λέγαμε: «Το λάθος, αγαπητέ μου Βρούτε, δεν είναι στ’ αστέρια ούτε στους πολλαπλασιαστές, αλλά μέσα μας, στις δομές της ελληνικής οικονομίας».
Το βασικό μας πρόβλημα είναι ότι, πέντε χρόνια τώρα, από τότε που η ύφεση χτύπησε την πόρτα μας, συζητάμε διαρκώς για το «λάθος στα αστέρια» αντί να διορθώνουμε τις παθογένειες της οικονομίας. Επειδή δεν θέλουμε να ζυμώσουμε όλη μέρα κοσκινίζουμε τους πολλαπλασιαστές, τη διαπραγμάτευση, την επαναδιαπραγμάτευση, αν έπρεπε να δεχθούμε το ΔΝΤ· λες και περίμεναν στην ουρά οι δανειστές για να μας καλύπτουν τα ελλείμματα. Ετσι, με το διαρκές κουβεντολόι αποφεύγουμε τα ουσιαστικά, αυτά που θα καταπολεμήσουν την ύφεση. Με μέτρα λειψά, που καταλήγουν να είναι άδικα, αναπαράγουμε διαρκώς το ίδιο μοντέλο σε πιο χαμηλά επίπεδα. Δεν απελευθερώνουμε την οικονομία για να παραχθεί νέος πλούτος, απλώς μειώνουμε τις μερίδες μιας συρρικνούμενης πίτας. Κι αν τα 580 ευρώ βασικός μισθός μάς φαίνονται λίγα, ας κάνουμε υπομονή. Υπάρχουν και λιγότερα, διότι το πρόβλημα π.χ. της Λευκορωσίας δεν είναι οι άσχημοι πολλαπλασιαστές. Είναι το γεγονός ότι το ΑΕΠ της είναι περίπου το ένα τέταρτο του ελληνικού.