Ο δαφνοστεφής ποιητής κι ο γυμνοστεφής βράχος (και το κύμα)

Του Β.Π. Καραγιάννη

 Ο δαφνοστεφής ποιητής είναι ένας θεσμός με τον οποίο ένας ποιητής βραβεύεται με στεφάνι δάφνης (το θέτουν επί κεφαλής του) σε επίσημη τελετή και είναι γνωστός από παλιά. Διετέλεσαν ως τέτοιοι ο Πετράρχης και ο Τουρκουάτο Τάσσο (ετιμήθη μεταθανατίως). Στον μεσαίωνα και στον αγγλοσαξωνικό κόσμο  ο Βασιλιάς της Αυτοκρατορίας των Βρετανών απένεμε σε ζώντα ποιητή τον τίτλο κι αυτός εθεωρείτο (ήταν ούτως η άλλως) ο μεγαλύτερος ποιητής εκείνης της περιόδου. Κάθε τιμώμενος έπαιρνε επίδομα από το Στέμμα. Είχε όμως  την υποχρέωση να παρουσιάζει  δύο ωδές το χρόνο εξυμνώντας σημαντικά γεγονότα στους κόλπους της βασιλικής οικογενείας. 

 

Δαφνοστεφείς ποιητές διετέλεσαν μεταξύ άλλων και οι: Γουερντζγουέρθ, Τέννυσον, Τζων Μάνσφηλντ, Αλφερντ Ωστιν. Στις μέρες μας ο τίτλος δεν συνεπάγεται καμιά υποχρέωση στον φέροντα ποιητή. Ο κεντρικός ήρωας του «γοτθικού» μυθιστορήματος του Τζών Μπαρθ «Ο Βλακοχορτοφάγος» (εκδ. Πόλις) είναι και δαφνοστεφής ποιητής παρακαλώ.

            Στην ελληνική ιστορία συναντάμε κατ’ αναλογίαν, τον ποιητή του κάρου, τις μέρες αποκριάς στην παλιά Αθήνα, δηλαδή τον Παναγιώτη Θεοδοσίου, επιγραφοποιό στο επάγγελμα, όστις εξαπέλυε με τη συνοδεία του, ετοιμόλογα σχόλια και αυτοσχέδιους μύδρους προς κάθε κατεύθυνση. Σατίριζε πολιτικά και επώνυμα πρόσωπα, κοινωνικές ομάδες, θεσμούς και συνήθειες. Δεύτερη κατηγορία έχουμε τον πολεμικό, ποιητικό ανταποκριτή δηλ. τον εθνικό ποιητή (μέχρι και έτσι τον χαρακτήρισαν) Σπύρο Ματσούκα, ο οποίος ακολουθούσε τον ελληνικό στρατό κατά τους Βαλκανικούς πολέμους κι εμψύχωνε στιχηδόν τους στρατιώτες, ως άλλος Τυρταίος (αλλά μη χωλός), να παν μπροστά και να νικήσουν εντελώς τους Τούρκους, οι οποίοι υποχωρούσαν σχεδόν άτακτα κι αμαχητί όταν δεν συνθηκολογούσαν.

            Ο δαφνοστεφής ποιητής ως όρος και συνήθεια στην Ελλάδα δεν ευδοκίμησε. Ετσι δεν έχουμε  ούτε έναν στην ιστορία της Νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ούτε έναν;

            Στην Κοζάνη την περίοδο του ύστερου Νεοελληνικού Διαφωτισμού (οι παντελώς ημιμαθείς της τοπικής αρχής ονομάζουν αυτήν ...πατρίδα τού νεοελληνικού διαφωτισμού!) λίγο πριν την επανάσταση του 1821 άνθισε ο ποιητής Γεώργιος Σακελλάριος με τα «Ποιημάτιά» (Βιέννη 1817) εν τω άμα δε και ιατρός με τα στηθοσκόπια (της εποχής) και τις βδέλλες τού πάντοτε. Διετέλεσε ιατρός του Αλή Πασά απ’ τα Γιάννινα (εκεί συναντήθηκε και με τον Λόρδο Μπάυρον ως διερμηνέας του) των υιών του αλλά και άλλων πασάδων της παρακάτω Ελλάδος δηλαδή της Οθωμανίας. Η Κοζάνη τότε ανήκε στη δικαιοδοσία του Αλή και ο τοπικός  εμφύλιος (1795-1797) μεταξύ των οπαδών του Γ. Αυλιώτη, τον οποίο υποστήριζε η Σουλτάνα μητέρα,προστάτιδα «αγία» της πόλεως (ηττηθείς και κρεμασθείς η πόλη τονμνημονεύει με οδόν ονόματι  Πλατεία –ανύπαρκτη πλέον - Αυλιώτη) και των Αληφρόνων οπαδών του Ρούση Κοντορούση (νικητής αλλά μη αξιωθείς τιμητικής οδού) είχε ως διακύβευμα (που λένε κι οι σημερινοί πολιτικοί της πεντάρας, ούτε της δεκάρας καν) το ποιά τοπική μερίδα θα είχε το πάνω χέρι, ότι αυτό συνεπαγόταν την είσπραξη και διαχείριση των φόρων των κοζανιτών. Σχηματικές κάπως οι ερμηνείες της τοπικής ιστορίας αλλά πιό κοντά στα τότε πράγματα.

Τον Γ. Σακελλάριο η τοπική πατρίς ευγνωμονούσα για τον ιατρικό του ρόλο την περίοδο της επανάστασης του 1821 δίπλα στον Αλή (όχι την ποιητική του εκδοχή) του σήκωσε προτομή στην κεντρική πλατεία της. Εκεί παρέα με τον Γεώργιο Λασσάνη μοιράζονται σε κάθε εθνική εορτή ή επέτειο, ακόμα και σ’ αυτή της ίδρυσης του ΟΗΕ (!) τα παρά πόδας τους δάφνινα στεφάνια των εκπροσώπων (σε στάση κλαρίνου πάντα) του κράτους, της πόλης, της περιφέρειας, του στρατού και άλλων υπαρκτών ή ανύπαρκτων σωματείων. Εδώ νομίζω πως πρέπει να έχουν λόγο κατάθεσης και η συλλογικότητα του κινήματος δεν πληρώνω διόδια κ.λπ. αφού είναι οι μόνοι αγωνιζόμενοι σήμερα κατά της νέας υποδούλωσης του γένους των απογόνων του ’21, και φυσικά το ΠΑΜΕ πάσης διαδηλώσεως. Στις επιμνημόσυνες διαδικασίες μόλις παρέκει τους

            «Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα, και κλαίει:

            Έρμο τουφέκι σκοτεινό, τι σ' έχω 'γω στο χέρι;

            Οπού συ μου ‘γινες βαρύ κι ο Αγαρηνός το ξέρει." (Δ.Σλμς)

παγονοφορούσα η νόμο επικρατούσα εκκλησία και κλαυθμυρίζει δεήσεις υπέρ εαυτής το πρώτον, ότι ως φέρουσα γένια ποταμηδόν πρώτα τα δικά της ευλογεί  και μετά των λοιπών άλλων. Έναντί τους οι επικράτειες των περιπτέρων απλώνονται και καταλαμβάνουν την πλατεία ως η έρημος τις οάσεις και τα εγγύς τους κατοικημένα μέρη ή όπως διαχέονται οι ρυπογόνες κηλίδες αργού πετρελαίου χυμένου στον ωκεανό από ασυνείδητο καραβοκύρη, με τα λικνιζόμενα αλογάκια, αυτοκινητάκια κι έναν ελέφαντα. Αυτά τα παίγνια είδη των μικρών συμπολιτών καβαλικεύουν για μια εορταστική βόλτα κατά την τάξη του πρωτοκόλλου, όλοι επίσημοι μετά το πέρας της τελετής και ύστερα εύχαρεις κατευθύνονται στην εξέδρα της παρελάσεως.

            Εν τω μεταξύ  ο ανδριάντας του Νικολάου Κασομούλη επί της πλατείας Γ. Τιάλιου, του αδιαμφισβήτητου κοζανίτη και γενναίου ήρωος του ‘21, ο οποίος πολέμησε διασχίζοντας όλη την ξεσηκωμένη Ελλάδα (διασώθηκε στην Εξοδο του Μεσολογγίου, υπασπιστής του στρατηγού Στορνάρη) κανένα στεφάνι δεν δέχεται ποτέ ο τάλας και μένει διαρκώς θλιμμένος. Αρκείται στα περίφημα, μοναδικά για την ιστορία του Αγώνα «Ενθυμήματα  Στρατιωτικά» του και όπως αυτά σε δύο τρίτομες πολυσέλιδες σειρές, παραμένουν αδιάθετα, ομοίως θλιμμένα, στο ράφι του Συνεταιριστικού βιβλιοπωλείου, δημοτική γαρ γι’ αυτό και λησμονημένη η παραγγελία επί τετράμηνον.

            Για την στεφανοθεσία του Γ.Σ. την εθνική εορτή της Επαναστάσεώς μας κατά των μακρινών προγόνων του Ντ. Ερτογάν, τα πνευματικά και δημοτικά σανΐα σκέφτηκαν, πως αφού ο Αλής με την εξέγερσή του κατά του Σουλτάνου βοήθησε εξ αντικειμένου την Επανάσταση, άρα αποδείχτηκε εθνικός ευεργέτης και δεύτερον άρα, κι ο ιατρός του που τον φρόντιζε να είναι υγιής κ.λπ. είναι, το ίδιο ευεργέτης κι ήρωας της μητέρας πατρίδος. Οπερ έδει δείξαι και τα στεφάνια ρίξε.

            Ομως κάποιοι ατίθασοι νεαροί της πόλεως, αναρχικοί προφανώς αλλά αισθαντικοί, φέτος εστεφάνωσαν τον Γεώργιο Σακελλάριο (δόξη και τιμή) με ένα από τα δάφνινα στεφάνια μιας αρχής ή υπηρεσίας, τα οποία χαμαί εμαδούσαν. Ετσι επί διήμερον ο Γεώργιος Σακελλάριος διετέλεσαι «Δαφνοστεφής» ποιητής όχι μόνον της Δυτικής Μακεδονίας αλλά ολόκληρης της χώρας των Νεοελλήνων αγωνιστών κατά του Μνημονίου, των διοδίων, των Γάλλων ιμπεριαλιστών κ.α. που βομβαρδίζουν τον Καντάφι και των αγωνιζόμενων κατά των συγχωνεύσεων των σχολείων. Γιατί όχι;

            Σημ. Εν όψει αναθεώρησης της πλατείας να γίνει αμοιβαία μετάθεση των αγαλμάτων (ακόμα και χωρίς τη θέλησή τους) των Γ. Σακ. και Νικ. Κασ. έτσι ώστε να ισορροπούν στο χώρο της ιστορίας αλλά και της εορταστικής πρακτικής.

                                                ***

            Στην κοινότητα της Λευκοπηγής που βρίσκεται στο μέσον του οδικού άξονα της πρωτεύουσας πόλεως της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας και της ιστορικής έδρας του Δήμου Κοζανιτών (Αιανής κατά το αρχαιοελληνικόν Κάλλιανης κατά το σλαβικόν ) στήθηκε πριν χρόνια, προεδρεύοντος του κ. Σωκράτη Δουγαλή τη επιμελεία του ζωγράφου Μανώλη Δραγώγια (αργυρό μετάλλιο της πόλεως Κοζάνης) μνημείο για τους άγνωστους ήρωες από γνήσια πέτρα, ατόφιο κομμάτι βράχου, από τον αργούν λατομείο Ι. Παρτώνα και Νικολάου Νταμακίδη -εσχάτως ετελεύτησεν στην ξένην. Ολη άλλωστε η πλατεία είναι μια καλλιτεχνική δημιουργία αυτού του ζεστού, γηγενούς υλικού που εξάγεται άνευ διακρίσεως και έως καταχρήσεως από την περιοχή Μεσοράχια απέναντι από τα Ρόγγια και την Στράτνα με τα ερείπια του αρχαίου κάστρου Καϊλιά και ένδυσε όλες τις πλατείες και τις ξένες αυλές της περιοχής. Με τον καιρό αφαιρέθηκαν τα ιστορικά διαπιστευτήρια του πράγματος, που ήταν στη βάση της κατασκευής, διότι έτσι πρέπει να γίνεται· οι επόμενοι οφείλουν να διαγράφουν τους προηγούμενους και σε ό,τι αυτοί υπήρξαν ή διέπραξαν.

            Στην κάθετα υψωμένη πέτρα κολλούσαν ή κάρφωναν  πλαστικές πινακίδες με παραστάσεις και σύμβολα θυσίας (ο προαναφερθείς ζωγράφος είχε κάνει τη μήτρα σε χαρτί και στη ρίζα τους οι επιγραφοποιοί την αναπαρήγαγαν με τον παντογράφο) και κατέθεταν τα στεφάνια μνήμης οι χωρικοί αρμόδιοι προς τούτο. Ενα φεγγάρι μάλιστα, (την πινακίδα είχαν ήδη καταστρέψει οι αγυόπαιδες του χωριού), πετροκόλλησαν, όπως θυροκολλά ο δικαστικός επιμελητής τα κατασχετήρια έγγραφα, πινακίδα με στίχους του ...Ελύτη. Ετσι και σε στίχους, όχι μόνον σε σχέδια ζωγραφικής, κατέθεταν στεφάνια εν Λευκοπηγή κι αυτό δείχνει τον ανώτερο ποιητικό κι εθνικό πολιτισμό που τους εδερνε. Εκείνους τους καιρούς η κοινότητα διέθετε ως άρχοντα έναν ποιητήν του Λάκκου –κι έτσι δεν έχει μόνον η πόλη τον αποκριάτικο ποιητή της  από τον Λάκκο τ’ Μάγγανι. Ο κεντρικός λάκκος της τη διασχίζει στη μέση και θυμίζει πρωτεύουσα δυτικοευρωπαϊκού κράτους σε αντίθεση με τον Κονιάρκο πού τη χωρίζει από το γειτονικό Πρωτοχώρι, κι αυτός ταξιδεύει τα λύματά του χωριού προς την λίμνη. Τον λυμαμοφόρο λάκκο ύμνησε και τον πέρασε έτσι στην αθανασία ο προαναφερθείς λακκοποιητής.

            Στην τελευταία  εθνική εορτή η πέτρα (βράχος) της Λευκοπηγής ήταν εντελώς γυμνή από σύμβολα. Ετσι παρά πόδας της δέχτηκε, με την ωραιότητα της γυμνότητάς της, ως εντελώς παρθένο της φύσης υλικό, της τιμής και φιλοπατρίας τα δάφνινα στεφάνια της χωρικής πατριώτητος.

                                                            ....

ΥΓ. 1

 Καταργηθέντος του ευαγούς σώματος των αγροφυλάκων («Η εαρινή σύναξη των αγροφυλάκων») κι αφημένης της υπαίθρου χώρας σε κατάσταση «σαλμά», το ίδιο δηλαδή που συμβαίνει στην ποιητική επικράτεια, αναλάβαμε αυτοβούλως αγροφύλακες της τοπικής ποιήσεως! Πριν χρόνια χωρίς να έχουμε ακόμα αυτοανακηρυχτεί δραγάτες της («Δίπλα στ' αμπέλια ο πιστικός αγρύπναε κι ο δραγάτης...»Α. Σκλνς.) συλλάβαμε επίδοξον ποιήτρια, η οποία μετείχε σε τοπικό λογοτεχνικό διαγωνισμό εφημερίδας και του Λαογραφικού Μουσείου, να κλέπτει τας ποιητικάς οπώρας του Λ. Μάβιλη και της «Λήθης» του. Την απειλήσαμε μέσω του αείμνηστου Χρήστου Μπέσα (τι έγινε άραγε η ψυχή αυτή εκεί στο τίποτα που υπάρχει;) ο οποίος το διασκέδαζε αρκούντως, με ...ποιητική δίωξη και κάπως τα έπαιξε η κυρία κλέπτρια! Τούτων δοθέντων  ως δραγάτης αλλά και «επίσημος αντιπρόσωπος της ποίησης εν τη παρ’ ημίν επαρχία», δηλώνουμε πως: επιτρέπομεν στους μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων της ιστορικής μας πόλεως και θεοσώστου μητροπόλεως (η οποία έφερε ήδη τεμάχιον Τιμίου Ξύλου προς λαϊκό, εισπρακτικό προσκύνημα τα έσοδα του οποίου θα διατεθούν εξ ολοκλήρου στο κοινωνικό παντοπωλείο που συστήθηκε στην πόλη από την εκκλησία στο μέσον των φανών Κεραμαριό και Σκρ’κας) κάθε 21^ην του μηνός Μαρτίου, που τιμάται η παγκόσμιος ημέρα ποίησης και ύπνου, να προσέρχονται ασύντακτα κι ελευθέρια, όπως στις άλλοτε πορείες του Δεκεμβρίου μαζί με τους δασκάλους, καθηγητάς (κυρίως φιλολόγους ως  ειδικούς στη σχολική ποίηση) και με τους γονείς και κηδεμόνες τους εννοείται στην πλατεία και να στεφανώνουν την προτομή του ποιητού Γεωργίου Σακελλάριου. Περιπλέον δε να επιδίδονται απερίσπαστοι στις σχολικές μουσικοποιητικές και γελιοποιητικές τους δράσεις (αφού κάποιες θα φέρουν γέλιο στο κοινό όπως η διασχολική παράσταση με το «Πλούτο» του Αριστοφάνη και τα ποιήματα Γεωργίου Σουρή) επ’ αγαθώ της ποιήσεως και ωφέλεια ημών ως ανωφελών κωνώπων και υμών ως αφελών ποικιλότροπων.

ΥΓ. 2 Με αφορμή το θάνατο του Ιάκωβου Καμπανέλλη θυμάμαι την προσβολή που του επιφύλαξε η άσχετη και επί των γονάτων αποφασίζουσα τότε πόλη (η ίδια -τι κωμικοτραγικόν;- συνεχίζεται και σήμερα). Αφού θέλησαν να τον τιμήσουν ας του έδιναν ό,τι του άξιζε. Πως τον αξιολόγησαν δεύτερης κλάσεως με την κυρά Δόμνα Σαμίου σε υψηλότερη θέση. Αλλά είπαμε, οι μικρές και οι τρανές αποκριές (που ανάβουν τις φωτιές) στην Κοζάνη είναι το ανώτατο στάδιον του πολιτισμού της.

ΥΓ. 3 Ρητορική ερώτηση.

            Αναρωτηθήκαμε αν πότε άλλοτε (στη διαδρομή της ιστορίας του) βρέθηκε αυτός ο τόπος με τόσον ασήμαντη εκλεγμένη αρχή κι έμμισθη πνευματική κι «εγγράματη» μηδαμινότητα, πρόσωπα τόσο χαμηλών επιδόσεων και προδιαγραφών για τους ρόλους τους;

            Απάντηση.

            - Οχι, δεν το διερωτηθήκαμε αλλά είναι καιρός να το κάνουμε.

                                                                                                                                                                                                            iparemvasi.blogspot.com