Απόσπασμα ομιλίας Γ. Βλατή στο νομοσχέδιο για τον εξορθολογισμό και τη βελτίωση της ποινικής δίκης

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, σε ολόκληρο τον κόσμο η δικαιοσύνη απεικονίζεται ως τυφλή. Σχεδόν για όλους η συγκεκριμένη εικόνα είναι συμβολική. Συμβολίζει την αμεροληψία της. Για μας, όμως, αυτή η εικόνα τείνει να γίνει κυριολεκτική. Τείνει να δηλώσει την αναπηρία. Γιατί, αυτή η τυφλότητα της δικαιοσύνης αποδεικνύεται στην πράξη ότι την εμποδίζει να διαβάζει εγκαίρως τις δικογραφίες, να βγάλει αποφάσεις και τέλος να τις καθαρογράψει σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα.

Η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην ελληνική δικαιοσύνη, όπως περιγράφεται από νομικούς και δικαστές και όπως την ζούμε εμείς οι πολίτες –εγώ δεν είμαι νομικός- είναι ζοφερή. Οι καθυστερήσεις απονομής δικαιοσύνης έχουν φθάσει πλέον τα όρια της αρνησιδικίας.

Μέσα σε διάστημα ενός μήνα είναι η τρίτη φορά που συζητούμε στη Βουλή τα συσσωρευμένα εδώ και πολλές δεκαετίες προβλήματα της Ελληνικής Δικαιοσύνης. Είναι τυχαίο; Δεν νομίζω. Τα προβλήματα έχουν φτάσει πλέον στο απροχώρητο σε όλα τα δικαστήρια, διοικητικά, πολιτικά και ποινικά. Στα τελευταία, μάλιστα, η κατάσταση είναι για γέλια και για κλάματα μαζί. 

Πριν από δύο περίπου χρόνια ο Δ.Σ.Α. έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία από το Πρωτοδικείο της Αθήνας. Είναι γνωστό σε όλους ότι είναι το μεγαλύτερο δικαστήριο της χώρας που συγκεντρώνει δικαστηριακή ύλη που αντιστοιχεί στη μισή και πλέον Ελλάδα. Τα στοιχεία καταδείκνυαν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο τους βασανιστικούς πλέον ρυθμούς απονομής της δικαιοσύνης στη χώρα μας. Έξι στις δέκα δίκες στα τριμελή πλημμελειοδικεία οδηγούνται καθημερινά σε αναβολή. Δώδεκα έτη κατά μέσο όρο απέχει χρονικά η τέλεση ενός κακουργήματος από την εκδίκασή του, ενώ συχνά η τελεσιδικία μιας απόφασης συμπίπτει με το χρόνο παραγραφής... Γιατί, όμως, παρατηρείται αυτή η βραδύτητα; Oι λόγοι είναι πολλοί. Ο περιορισμένος αριθμός δικαστικών λειτουργών, η αθρόα αύξηση υποθέσεων που φθάνουν καθημερινά στα ποινικά δικαστήρια είναι μόνο δύο από αυτούς τους λόγους. Σημαντικό ρόλο, όμως, παίζει και η ποινική διαδικασία που εφαρμόζεται ως σήμερα.

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, λοιπόν, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα υπάρχοντα στοιχεία και με γνώμονα την επιτακτική ανάγκη να εξασφαλιστεί η προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, προχώρησε στην πρόταση αυτού του σχεδίου νόμου για τον εξορθολογισμό και τη βελτίωση της απονομής της ποινικής δικαιοσύνης. Οι διατάξεις του σχεδίου αυτού αφορούν αναγκαίες τροποποιήσεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Έτσι τροποποιούνται σχετικά άρθρα αναφορικά με μετατροπή ποινής, με αναστολή εκτέλεσης της ποινής, με την υπό όρους απόλυση, με την κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, τον ευεργετικό υπολογισμό της ποινής κ.λπ. Παράλληλα, εισάγονται και νέοι θεσμοί, όπως αυτός της ποινικής συνδιαλλαγής…

Οι χρονικές καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης έχουν δημιουργήσει έντονη ανησυχία σε διεθνές επίπεδο, καθώς μέγιστος αριθμός προσφυγών κατακλύζει καθημερινά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η συντριπτική τους πλειονότητα αφορά παραβιάσεις του δικαιώματος του δικάζεσθαι σε εύλογο χρόνο, το οποίο κατοχυρώνεται με το άρθρο 6 παράγραφος 1 της σύμβασης για την προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Με τη διάταξη αυτή καθιερώνεται η αρχή της δίκαιης δίκης μεταξύ των στοιχείων της οποίας είναι και η εκδίκαση μιας υπόθεσης μέσα σε λογικά χρονικά όρια. Η χώρας μας μαζί με την Ιταλία, την Πολωνία και τη Γαλλία, βρίσκεται στην κόκκινη ζώνη των παραβιάσεων λόγω του υπερβολικά μεγάλου χρονικού διαστήματος που απαιτείται για την εξέταση της ουσίας της υπόθεσης και την έκδοση δικαστικής απόφασης από τα εθνικά δικαστήρια.

Το σημαντικότερο στοιχείο αυτής της κατάστασης, κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, παραμένει η ανασφάλεια που δημιουργείται στους διαδίκους, καθώς στην ελληνική δικαστική πραγματικότητα είναι πλέον συχνό φαινόμενο, λόγω των καθυστερήσεων, μηνυτές και ουσιώδεις μάρτυρες να αποβιώνουν, ζώντες μάρτυρες να ξεχνούν ή να παραποιούν, χωρίς δόλο, αλλά λόγω της παρέλευσης του χρόνου, την πραγματικότητα, στοιχεία να εξαφανίζονται ή να αλλοιώνονται και πολλές φορές, όταν πλέον ο κατηγορούμενος καταδικασθεί αμετάκλητα, έχει ήδη εκτίσει την ποινή του ή δεν έχει πια καμιά σημασία, αφού φαίνεται, εξ αιτίας της χρονικής απόστασης τέλεσης του αδικήματος και απονομής της δικαιοσύνης, περιττή ακόμη και αταίριαστη.

Στόχος μας, λοιπόν είναι να περιορίσουμε στο μέγιστο βαθμό τα προβλήματα στην απονομή της ποινικής δικαιοσύνης, να εξασφαλίσουμε για τον Έλληνα πολίτη μια πιο ποιοτική, πιο άμεση, πιο ουσιαστική δικαστική προστασία. Γι’ αυτό οφείλουμε, όχι μόνο να υπερψηφίσουμε το παρόν νομοσχέδιο, αλλά και να παρακολουθούμε συνεχώς για τα αποτελέσματά του.