O αέναος φαύλος κύκλος των δημοσίων συμβάσεων στη χώρα μας

Του Γιάννη Μητλιάγκα

Οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν για όλον το προηγμένο κόσμο σημαντικό εργαλείο άσκησης πολιτικής, που, αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην επανεκκίνηση της οικονομίας, τη δημοσιονομική σταθεροποίηση και την αύξηση της απασχόλησης. Στις χώρες μέλη του Ο.Ο.Σ.Α., οι δαπάνες που συνδέονται με τις δημόσιες συμβάσεις ανέρχονται σε πολύ υψηλά επίπεδα και φθάνουν ακόμη και το 20% του Α.Ε.Π. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης οι δαπάνες αυτές ανήλθαν στο 19% του κοινοτικού ΑΕΠ.

Αντίθετα, στη χώρα μας δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιτρέπουν μια ασφαλή προσέγγιση του ύψους των δαπανών για δημόσιες συμβάσεις (εκτιμάται περίπου στο 14% του ΑΕΠ σήμερα).

Η ύπαρξη ενός πολύ μεγάλου αριθμού αναθετουσών αρχών, που ανέρχεται σε περισσότερες από 5.000 καταδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος αλλά και τις παθογένειες που σχετίζονται με ολόκληρο το πλαίσιο λειτουργίας και διοίκησης του τομέα των δημοσίων συμβάσεων και αφορούν το θεσμικό πλαίσιο, την οργάνωση, το συντονισμό, την εποπτεία και τον έλεγχο.

Υπάρχει λοιπόν άμεση ανάγκη εξορθολογισμού σε κάθε ένα από τα παραπάνω επίπεδα.

Απαιτείται άρση της πολυνομίας και του κατακερματισμού στο θεσμικό πλαίσιο, με τη θέσπιση απλών και ενιαίων κανόνων για όλες τις δημόσιες συμβάσεις και όλες τις αναθέτουσες αρχές, αλλά και με την προτυποποίηση διαδικασιών και τεχνικών προδιαγραφών, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό και τη διαφάνεια, προς απογοήτευση μικρών και μεγάλων συμφερόντων τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Καθίσταται αναγκαία η θεσμοθέτηση ενός ενιαίου κέντρου διοίκησης που θα διασφαλίζει το συνολικό συντονισμό και τον έλεγχο του συστήματος και η εκπόνηση ενός ρεαλιστικού στρατηγικού σχεδίου με ιεραρχημένους στόχους, που αποτελεί το κλειδί για την αξιοποίηση των δαπανών του δημοσίου τομέα προς όφελος των πολιτών, των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Η υιοθέτηση νέων πολιτικών όπως η χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων για τις προμήθειες (e-procurement) καθώς και η χρήση νέων τεχνικών αλλά και νέων μορφών δημοσίων συμβάσεων όπως οι συμφωνίες-πλαίσια, τα δυναμικά συστήματα αγορών, ο ανταγωνιστικός διάλογος κλπ. μπορούν να επιφέρουν σημαντικό δημοσιονομικό όφελος της τάξης των 4 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση.

Για να γίνει εφικτή η εφαρμογή αυτής της νέας εθνικής σημασίας προσπάθειας, πρέπει να εξασφαλιστεί η λειτουργικότητα της πλατφόρμας που έχει ξεκινήσει από το 2010 με τον πλήρη ανασχεδιασμό της και να επανεξεταστεί πλήρως το πλαίσιο κατάρτισης  των στελεχών που ασχολούνται με τις δημόσιες συμβάσεις, με έμφαση στην πιστοποίηση αλλά και τις πολιτικές κινήτρων, οικονομικών ή άλλων.

Πρέπει να υπάρξει επίσης πλήρης οργανωτική και λειτουργική αναδιάρθρωση των κεντρικών και ενδιάμεσων αναθετουσών αρχών με τη δημιουργία μιας κεντρικής Αναθέτουσας Αρχής σε κάθε Υπουργείο καθώς και σε κάθε Περιφέρεια με στόχο τη  σταδιακή αύξηση του μεριδίου των προμηθειών και υπηρεσιών που θα δημοπρατούνται μέσω αυτών, μετουσιώνοντας σε πράξη μια από τις πλέον σημαντικές πτυχές της αναδιοργάνωσης του συστήματος διοίκησης.

Τέλος κομβικής σημασίας είναι η θωράκιση του συστήματος εποπτείας και ελέγχου, με την εφαρμογή ενιαίου μηχανισμού καταγραφής, αξιολόγησης και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων των ελέγχων καθώς εκεί εστιάζεται και το μεγαλύτερο κενό μέχρι σήμερα με την απλοποίηση και ενοποίηση των ελεγκτικών διαδικασιών και αρχών, τη δημιουργία βάσης ελεγκτικών ευρημάτων καθώς και κοινού οδηγού ελεγκτικών διαδικασιών με τη δημιουργία Εθνικής Βάσης Δεδομένων των Δημοσίων Συμβάσεων που θα περιλαμβάνει στοιχεία για 

- το είδος και τον προϋπολογισμό κάθε διαγωνισμού,
- την τιμή μονάδας για κάθε προμήθεια,
- τη διαδικασία που ακολουθήθηκε,
- τον αριθμό και την επωνυμία των συμμετεχόντων σε κάθε διαγωνισμό,
- τις ενστάσεις και την αντιμετώπισή τους,
- το μητρώο προμηθευτών,
- το εύρος και το ιστορικό της αγοράς για κάθε προϊόν. 

Πρόκειται για μία Εθνική Βάση, που, όταν υλοποιηθεί, θα αποτελέσει το σημείο αναφοράς και την πηγή πληροφόρησης των στελεχών, καθώς και πηγή άντλησης στοιχείων για την άσκηση της κατάλληλης πολιτικής στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων.

Οι μέχρι σήμερα πρακτικές, "δεξιές και αριστερές", αποδεικνύουν το μέγεθος της ασέβειας του  σημερινού πολιτικού συστήματος για τα χρήματα των φορολογουμένων και δηλητηριάζουν το δημόσιο διάλογο σε ένα κλίμα ανούσιας αντιπαράθεσης και επιλεκτικής παραπληροφόρησης. Ευθύνη δική μας είναι η αλλαγή του κλίματος αυτού με βάση την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και τη συνείδηση που πρέπει να διέπει την άσκηση πολιτικής. Αυτές είναι και οι αρχές πάνω στις οποίες δομήθηκε η Δημοκρατική Ευθύνη, που ήρθε για να μείνει στη συνείδηση του μέσου πολίτη, με διαπιστευτήριό της το θεματικό σε πέντε σημαντικούς τομείς πρόγραμμά της, στο οποίο περιλαμβάνονται πυρηνικού χαρακτήρα αλλαγές και όχι μικροδιευθετήσεις. Είναι μάλιστα το μοναδικό στο οποίο περιλαμβάνεται ειδικό κεφάλαιο με συνεκτικές προτάσεις για τις δημόσιες συμβάσεις.

* Ο κ. Μητλιάγκας Γιάννης είναι ελεύθερος επαγγελματίας, μέλος της προσωρινής συντονιστικής επιτροπής της Δημοκρατικής Ευθύνης