«Την πρόοδο πρέπει να την τρως και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια».
Οδυσσέας Ελύτης
Στην πορεία της ανθρώπινης ιστορίας οι αλλεπάλληλες βιομηχανικές επαναστάσεις δημιούργησαν κατά κανόνα ελπίδες, μεγάλες προσδοκίες, αλλά και φόβους για κινδύνους και καταστροφές. Η εξέλιξη της τεχνολογίας διαχρονικά, αλλά και σήμερα, στην εποχή της ψηφιακής πραγματικότητας, είναι συνυφασμένη με τη συνολική εξέλιξη των κοινωνιών. Τα μεγάλα τεχνολογικά επιτεύγματα επιτυγχάνονται σε χώρες και πόλεις όπου υπάρχει υψηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και ταυτόχρονα ανάπτυξη της φιλοσοφίας, της επιστήμης, αλλά και των ανθρωπιστικών σπουδών.
Είναι λοιπόν επόμενο, παράλληλα με την εξέλιξη των δικτύων επικοινωνιών, των drones και του IoT, της αυτοματοποίησης των εργασιών και της ραγδαίας εξέλιξης της τεχνητής νοημοσύνης, να εξελίσσεται και μια ευρεία φιλοσοφική και πολιτική συζήτηση για μείζονα ζητήματα, που αφορούν τόσο τα ανθρώπινα δικαιώματα όσο και τη δημοκρατία.
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει στη ζωή μας με διάφορους τρόπους εδώ και περίπου 50 χρόνια, με κορυφαία εξέλιξη το ChatGPT και τις αντίστοιχες εφαρμογές, οι οποίες φαίνεται να αλλάζουν ραγδαία πολλές από τις επαγγελματικές αλλά και ανθρώπινες δραστηριότητες. Ο 21ος αιώνας με τα τεράστια επιτεύγματα και τις απειλές του μπορεί να προοιωνίζει ένα φωτεινό μέλλον, ένα σκοτεινό μέλλον ή πιο σωστά ένα συναρπαστικό μέλλον, με τεράστιες προκλήσεις για τα κράτη και τους πολιτικούς.
Προσωπικά με εκφράζει πολύ ο στίχος του Ελύτη «Την πρόοδο πρέπει να την τρως και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια».
Το εθνικό και το παγκόσμιο
Πιστεύω ότι ο φόβος δεν πρέπει να καθορίζει τις πολιτικές, γιατί απλούστατα καμία απαγόρευση δεν σταματά ποτέ την πρόοδο.
Οι πολιτικοί οφείλουν να εξασφαλίσουν προϋποθέσεις ίσης πρόσβασης σε όλες τις περιοχές και όλους τους πολίτες, και ταυτόχρονα να θεσπίσουν κανόνες, νόμους και θεσμικό πλαίσιο, για να προλάβουν την κακόβουλη και επικίνδυνη χρήση της τεχνολογίας. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε, και που είναι η μεγάλη δυσκολία της εποχής μας, είναι ότι η εξασφάλιση της ίσης πρόσβασης αφορά εθνικές πολιτικές, ενώ το ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως και στο περιβάλλον, απαιτεί διεθνή συνεργασία.
ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ ΜΕ ΠΟΣΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ Η ΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΕΥΡΥΝΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΕΙ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ. ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΣΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΝΑ ΕΠΙΔΡΑΣΟΥΝ ΕΥΘΕΩΣ ΣΤΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥΣ. Η ΑΙ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΕΙ ΤΗ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΝΕΧΗ ΕΛΕΓΧΟ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ.
Η επινόηση της νέας εκπαίδευσης – δημοκρατίας: Αριστοτέλης και ΑΙ
Η ίση πρόσβαση όλων των πολιτών στις ψηφιακές δεξιότητες, και κατ’ επέκταση στο ψηφιακό περιβάλλον, προϋποθέτει την επινόηση του εκπαιδευτικού συστήματος του 21ου αιώνα, με μεταρρυθμίσεις και αλλαγές που απαιτούν βαθιά γνώση και μεγάλη ταχύτητα. Αυτό σημαίνει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει οριζόντια, από το νηπιαγωγείο έως τα τεχνικά επαγγέλματα και τις μεταπτυχιακές σπουδές, να βασίζεται στη θεώρηση «Αριστοτέλης και ΑΙ».
Επιμένω στην ανάγκη οι ανθρωπιστικές σπουδές και η εκλαϊκευμένη φιλοσοφία να συμβαδίζουν σε όλα τα προγράμματα σπουδών με τις ψηφιακές δεξιότητες. Οι ψηφιακές δεξιότητες δεν είναι απλά η χρήση του υπολογιστή, των εφαρμογών, ή η δημιουργία κώδικα, αλλά και η δυνατότητα κριτικής ανίχνευσης και επεξεργασίας της κάθε είδους πληροφορίας. Μόνον αυτός ο συνδυασμός θα μπορέσει να δώσει στις νέες γενιές πολιτών την ικανότητα ελέγχου της νέας γενιάς υπολογιστών.
Οι μηχανές-υπολογιστές θα είναι πάντοτε πιο γρήγορες, πιο ακριβείς και θα διαθέτουν ασύγκριτα μεγαλύτερη ποσότητα δεδομένων απ’ ό,τι ο άνθρωπος. Την ίδια στιγμή όμως είναι αδύνατον να δημιουργήσουν οι ίδιες χωρίς την παρέμβαση και την εντολή του ανθρώπινου εγκεφάλου. Αυτός λοιπόν ο ανθρώπινος εγκέφαλος θα πρέπει να διατηρεί και να επαυξάνει τις ανθρώπινες λειτουργίες, δηλαδή τα συναισθήματα, τη δημιουργικότητα, τη φαντασία, και να λειτουργεί με βάση αρχές και αξίες που εμφυτεύονται μέσα του από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.
Η ισότητα στην πρόσβαση των ψηφιακών εργαλείων και διαδικασιών, και ταυτόχρονα οι ανθρωπιστικές σπουδές και η τέχνη, μπορούν ως σύνολο να επιμορφώσουν μια πλειοψηφία πολιτών η οποία: θα χρησιμοποιεί και ταυτόχρονα θα αντιστέκεται, θα μαθαίνει και ταυτόχρονα θα δημιουργεί, θα εξελίσσεται συνεχώς και ταυτόχρονα θα διατηρεί τις αρχές και τις αξίες της. Η εκπαίδευση είναι το λίπασμα και ταυτόχρονα η ασπίδα απέναντι στην τεχνητή νοημοσύνη όσον αφορά τη δημοκρατία και την αξιοπρέπεια του ατόμου.
Ας σκεφτούμε με πόσους τρόπους η ΑΙ μπορεί να διευρύνει και να διευκολύνει τη συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες της δημοκρατίας. Μπορεί να δώσει στους πολίτες τη δυνατότητα να επιδράσουν ευθέως στις κυβερνητικές αποφάσεις με τις προτάσεις και τις απόψεις τους. Η ΑΙ μπορεί να εξασφαλίσει τη διαφάνεια λειτουργίας δημοσίων φορέων μέσα από τον συνεχή έλεγχο των πολιτών. Από την αίθουσα του Κοινοβουλίου, την επικοινωνία των βουλευτών με τους πολίτες, τη χρήση άπειρων δεδομένων για το νομοθετικό έργο, ακόμα και για τη γρήγορη και σωστή χρήση των πρακτικών δεκάδων συνεδριάσεων στις οποίες μετέχουν οι βουλευτές, η ζωή των νομοθετών αλλάζει ουσιαστικά.
Η αναπτυξιακή προοπτική λόγω αύξησης της παραγωγικότητας και της προώθησης της καινοτομίας, της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και της μείωσης του χρόνου εργασίας, μπορεί να βοηθήσει τη συλλογική και ατομική εξέλιξη.
Οι αλλαγές στην υγεία, από την πανδημία μέχρι τον καρκίνο και τη δημιουργία με 3D ανθρωπίνων μελών, ταυτόχρονα με την ψηφιακή οργάνωση των νοσοκομείων και τη χρήση ρομπότ στα χειρουργεία και στις απομονωμένες περιοχές, μπορούν να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για όλους τους πολίτες. Μήπως αυτό δεν είναι στοιχείο του ορισμού της δημοκρατίας;
Η ενσωμάτωση λοιπόν της ΑΙ σε μια δημοκρατία μπορεί να τη βελτιώσει, να την ενισχύσει δίνοντας στους πολίτες καλύτερες και περισσότερες ευκαιρίες.
Η δημοκρατία απέναντι στη δυστοπία
Ας αφήσουμε τώρα τον φωτεινό ήλιο της αισιοδοξίας και ας περιπλανηθούμε στα επιχειρήματα που μαίνονται στα κοινωνικά δίκτυα, στα πανεπιστήμια, στα κόμματα, στις μεγάλες επιχειρήσεις για το πόσο αρνητικά μπορεί να λειτουργήσει η ΑΙ για τη δημοκρατία.
Υπάρχουν πλέον σοβαρές αμφιβολίες για το αν η δημοκρατία μπορεί να σταθεί απέναντι σε επίθεση της τεχνολογίας όταν αυτή χρησιμοποιείται από τους εχθρούς της. Σε πρόσφατη έρευνα της «διάσκεψης για την ασφάλεια του Μονάχου» που έγινε σε 11 χώρες (G7 και BRICS χώρες με εξαίρεση τη Ρωσία) προέκυψε η χρήση των fake news ως ένας από τους τρεις μεγαλύτερους φόβους των λαών. Και αυτό δεν είναι τυχαίο.
Η κομβική πρόκληση για την Τεχνητή Νοημοσύνη, το κρίσιμο ερώτημα και το πιθανό, αλλά όχι…
Το 2016 το μεγάλο σκάνδαλο της Cambridge Analytica απέδειξε πως μια οργανωμένη επίθεση από fake news σε πολίτες, των οποίων τα δεδομένα είχαν καταγραφεί και αναλυθεί παράνομα, τους μετέτρεψε σε «θύματα ψεύδους», οπότε ψήφισαν με βάση μια εικονική πραγματικότητα. Αυτή η ιστορία αφορούσε δύο από τις πλέον προηγμένες χώρες στον πλανήτη, τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία. Τα δε αποτελέσματα, η εκλογή του Τράμπ και το Brexit, άλλαξαν την πορεία της Δύσης και του κόσμου.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αντιμετωπίστηκε μερικώς, αλλά σήμερα φαίνεται πως, ενόψει και των δεκάδων εκλογών που θα γίνουν το 2024 στον πλανήτη, νέα εργαλεία και εφαρμογές απειλούν να χακάρουν τα μυαλά των πολιτών.
Παραπλανητικές χρήσεις της τεχνολογίας για διάδοση ψευδών μηνυμάτων, δυστοπικά βίντεο για να δυσφημήσουν πολιτικές και κόμματα, αλλά και εφαρμογές που δημιουργούν προβλήματα στις εκλογικές διαδικασίες (ήδη υπάρχει μεγάλο ζήτημα με την εταιρεία Eagle ΑI στις ΗΠΑ) αποτελούν σήμερα πρόκληση για δημοκρατικές κυβερνήσεις και κόμματα ενόψει των εκλογών. Ταυτόχρονα είναι εργαλεία στα χέρια αντιδημοκρατικών και αυταρχικών ηγετών και κομμάτων.
Ο άνθρωπος δεν είναι γεννημένος άγγελος. Η σε βάρος των πολλών χρήση της ΑΙ είναι επόμενο ότι και θα επιχειρηθεί και θα επιβληθεί πολλές φορές. Η μεγάλη πρόκληση αφορά την εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ των πλεονεκτημάτων της τεχνολογίας και την ταυτόχρονη άμβλυνση των κινδύνων της.
Δυστυχώς αυτό δεν αφορά απλά την προσπάθεια μιας μεμονωμένης κυβέρνησης ή έστω ενός συνόλου κυβερνήσεων, αφορά στην ανάγκη μια παγκόσμιας διακυβέρνησης. Κυβερνήσεις, οργανισμοί αλλά και οι μεγάλοι γίγαντες της τεχνολογίας φαίνεται να κατανοούν την ανάγκη συνεργασίας για ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που θα αφορά την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τον −με κανόνες− έλεγχο κάθε ιδιωτικής και δημόσιας εξουσίας. Μια παγκόσμια συμφωνία θα έχει προφανώς και τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις γι’ αυτούς που δεν θα την σεβαστούν.
Η λειτουργία του παγκοσμίου εμπορίου με νέους κανόνες, που ανταποκρίνονται στις βασικές προκλήσεις της εποχής, που είναι το περιβάλλον και η ΑΙ, είναι το κίνητρο και ο τρόπος να επιβληθούν κανόνες στις ανεξέλεγκτες τεράστιες ψηφιακές εταιρείες, αλλά και να ενταχθούν σ’ αυτή χώρες με καθεστώτα διαφορετικά από αυτά του δυτικού κόσμου.
Προτού οι λίγοι και ισχυροί χακάρουν τη Δημοκρατία, η Δημοκρατία οφείλει, και ας ελπίσουμε ότι μπορεί, να επινοήσει και να επιβάλει τους νέους κανόνες της.
*Η Άννα Διαμαντοπούλου είναι πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρ. επίτροπος ΕΕ, πρ. υπουργός.
https://www.economia.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου