• Ο καλύτερος χρόνος για να σκέφτεσαι, είναι όταν ταξιδεύεις. Γι’ αυτό και δεν μπορώ το ταξίδι με ανθρώπους που δεν γνωρίζω.
• Ανάμεσα στην κραυγή που βγάζεις όταν γεννιέσαι και στο ρόγχο όταν πεθαίνεις, το καλύτερο σημείο είναι η παιδική ηλικία. Δεν είναι τυχαίο ότι πριν από το τέλος γυρίζεις πάλι εκεί. Στην ξενοιασιά της και την αθωότητά της.
• Η συνάντηση των συγγενών τον Δεκαπενταύγουστο στο τραπέζι της οικογένειας, αποτελεί μια εικόνα, που χαράσσεται στην παιδική μνήμη και σε συνδέει με τη «σκυταλοδρομία» της ζωής. Το να βλέπεις να συναθροίζονται 3 με 4 γενιές ανθρώπων -που σημαίνει ότι η διάρκεια των παραστάσεών τους εκτείνεται δύο αιώνες πριν και δύο αιώνες μετά- είναι μια αναφορά που συνδέεται με τα γονίδιά σου και σε ενώνει με το σύνολο.
• ΕΧΩ ΔΕΙ ΤΟΝ «ΠΟΛΙΤΗ ΚΕΪΝ» 15 ΦΟΡΕΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΚΑΛΥΨΩ ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ «ROSEBUD» ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΣΟΝ ΟΥΕΛΣ. ΚΑΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΠΩ ΜΕ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΟΤΙ Η ΣΚΗΝΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΘΡΕΦΤΕΣ ΠΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟ ΕΙΔΩΛΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΤΥΧΕΣΤΕΡΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ.
• Όταν εμφανίζονται οι σύμβουλοι, χάνεται η πολιτική. Στη Γερμανία, για να δώσει ένας πολιτικός συνέντευξη, πρέπει το κείμενο να περάσει από συμβούλους, παρασυμβούλους, επικοινωνιολόγους, διαφημιστές. Και τελικά καταλήγει σε κενές λέξεις άνευ νοήματος. Θυμάμαι όταν ήμουν στο υπουργείο Τύπου, το 1989, κάθε μέρα το press room ήταν ένας ζωντανός χώρος σαν «αμφιθέατρο» με πληροφορίες, με θέσεις και αντιθέσεις, με ιδεολογικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις, ακόμα και με φιλοσοφικές αναζητήσεις. Αυτό είναι πολιτική, όχι στημένες ερωτήσεις για προκατασκευασμένες απαντήσεις.
• Η ζωή των ανθρώπων ορίζεται από πράγματα και λέξεις που ξεκινούν από το γράμμα «Χ»: Χρόνος, Χώρος, Χαρά, Χάρος, Χρήμα και Χάος. Το Χρήμα δεν είναι συνώνυμο με το νόημα της ζωής και με την ευτυχία.
• Η φιλία διατηρείται όταν το «δούναι» και το «λαβείν» έχουν ισοζύγιο θετικό. Και όταν το περίσσευμα από τα δύο θετικά ισοζύγια διαχέεται στους γύρω μας.
• Στην πολιτική το συναίσθημα είναι κυρίαρχο στοιχείο, όσο κι αν δεν ακούγεται πιστευτό. Για να είσαι δημιουργικός πρέπει να σκέφτεσαι διαρκώς, να φιλοσοφείς. Να είσαι σε μια διαρκή αναζήτηση. Αλλιώς η πολιτική μπορεί πολύ εύκολα να γίνει συνώνυμο της εξουσίας, με όλα τα αρνητικά που ακολουθούν. Υπάρχουν φορές που η εξουσία ακυρώνει το νόημα, όχι μόνο της πολιτικής αλλά και της ίδιας της ζωής. Όταν γίνεται αυτοσκοπός.
• Το μεγαλύτερο νόημα το έχει το ταξίδι. Αφενός, για το τι έχεις δει και αφετέρου, για το τι έχεις κάνει. Και για το τι ίχνη άφησες σε μια τοπική κοινωνία, σε μια χώρα, σε έναν πολιτισμό, σε μια επιστήμη, στην πολιτική, σε μια παράταξη.
• Οι πολίτες και η κοινή γνώμη μπορεί να έχουν αλάνθαστο κριτήριο, τελικά.
• Η ένταξη του καθενός μας σε μια «κοινότητα», σε μια «φυλή», σε μια «οικογένεια», σε μια «ιδεολογία» δεν γίνεται επειδή αναζητούμε ισχύ, αλλά επειδή αναζητούμε ταυτότητα.
• Δεν έχω ασχοληθεί με την επικοινωνία. Έχω ασχοληθεί με την πολιτική. Μέρος της πολιτικής είναι και η δυνατότητα να επικοινωνείς. Δηλαδή να μπορείς να πείθεις και να πείθεσαι.
• Στον κύκλο της ζωής κανείς δεν αδικείται. Σε μια συγκυρία αδικείται. Οι πολίτες και η κοινή γνώμη μπορεί να έχουν και λάθος κριτήριο σε κάποια στιγμή. Όλα όμως ξεκινούν από τη σχετικότητα του χρόνου: Άλλη αξία έχει ο «Εφήμερος χρόνος», που παρουσιάζεται από τα Μέσα Ενημέρωσης, άλλο πράγμα είναι ο «Πολιτικός χρόνος», όπως μετριέται με τις εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια. Όμως, άλλη μαγεία και διάρκεια έχει ο λεγόμενος «Ιστορικός χρόνος», ο οποίος είναι αμείλικτος για τους πολιτικούς, τα κόμματα, τους ηγέτες.
• Πολιτική είναι μια αναμέτρηση με την Ιστορία. Είναι και μια συνομιλία με την Ιστορία. Και μια καταγραφή αποτυπωμάτων και ιχνών στην Ιστορία. Κανείς έπειτα από χρόνια δεν θα ασχοληθεί με τις δημοσκοπήσεις.
• Δεν μπορείς να μείνεις μόνος σου. Είναι μια έκφραση δυστυχίας το να προτιμά κάποιος να βλέπει και να θαυμάζει τον εαυτό του ως Νάρκισσος μέσα από τον καθρέφτη του. Αν και ψευδεπίγραφα αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί ως η απόλυτη δύναμη ή ως η απόλυτη ελευθερία, στην πραγματικότητα είναι η απόλυτη αδυναμία. Δεν υπάρχει χειρότερη μορφή σκλαβιάς από το να είσαι υποταγμένος στο «εγώ» σου και να μη νοιάζεσαι για τους άλλους.
• Στην πολιτική, την οικονομία και τις επιχειρήσεις υπάρχουν τέσσερις διακριτές γενιές που αντιστοιχούν με τα τέσσερα «Δ»: Η γενιά που Δημιουργεί, η γενιά που Διατηρεί, η γενιά που Διανέμει (και Διαμοιράζει) και η γενιά που Διαλύει. Θεωρώ ότι ανήκω στην πρώτη και τη δεύτερη.
• Ξεκινάς γυμνός και τελειώνεις γυμνός. Οι πλούσιοι κι οι νεόπλουτοι οφείλουν να γνωρίζουν ότι στο τέλος της ζωής αυτό που έχουν και κατέχουν είναι τρία μέτρα γης με μια επιτύμβια πλάκα.
• ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΗ, Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΘΕΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΟΗΣΙΑΣ, ΤΗΣ ΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΛΗΞΗΣ.ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΟΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟΦΩΤΟΙ ΔΕΝ ΣΥΝΔΕΟΥΝ ΠΟΤΕ ΤΟ «ΕΙΝΑΙ» ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ «ΦΑΙΝΕΣΘΑΙ» ΜΕ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ.
• Ο μόνος άνθρωπος στην Ιστορία που δεν έχασε την ψυχή του ασχολούμενος με την πολιτική, ήταν ο Ρωμαίος Κιγκινάτος. Αγρότης και πολιτικός. Αναλάμβανε αξιώματα στις δύσκολες στιγμές και μόλις έφερνε εις πέρας την αποστολή του επέστρεφε στην καλλιέργεια της γης. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να διατηρείς μια σχέση με τις ρίζες σου.
• Η μοίρα μας είναι να προσπαθούμε διαρκώς να λύσουμε τα μυστικά του κόσμου και τα μυστήρια της ζωής. Στον κόσμο συμπεριλαμβάνεται και ο ίδιος μας ο εαυτός. Νομίζω ότι αυτήν τη ζωή έζησε ο Ζακ Ιβ Κουστό, τον οποίο και θαυμάζω.
• Στην πολιτική πρέπει να ανοίγεις και να κλείνεις παρενθέσεις. Να μένεις λίγο εκτός, για να σκεφτείς, να φιλοσοφήσεις και να ζήσεις διαφορετικά. Αυτό είναι ανανέωση για έναν πολιτικό. Όταν είσαι εκτός, γεμίζεις τις μπαταρίες σου. Στη φύση αυτό το πράγμα λέγεται «αγρανάπαυση».
• Για να περάσεις στον κόσμο των ιδεών πρέπει πρώτα να μελετήσεις πολύ καλά Βιολογία, Χημεία και Φυσική.
• Οι ταξιτζήδες είναι οι φιλόσοφοι της καθημερινότητας. Οι περισσότεροι έχουν το πιο ευθύβολο σχόλιο. Και πολλοί από αυτούς θα μπορούσαν να διαπρέψουν ως χρονογράφοι και παραμυθάδες.
• Το χιούμορ είναι κάτι πολύ βαρύ. Άνθρωποι που δεν έχουν συμπυκνωμένη σκέψη, δεν έχουν «σύνοψη ζωής», δεν μπορούν να κάνουν χιούμορ.
• Όλοι κουβαλούν ένα σταυρό ιδεών, μαρτυρίου και δημιουργίας επάνω τους. Ακόμα κι αυτοί που νομίζουν το αντίθετο. Γιατί για τον καθένα το ειδικό βάρος του σταυρού του είναι διαφορετικό.
• Αργά ή γρήγορα, όλα αποκαλύπτονται. Δεν μπορείς να λες ένα ψέμα και να εγγράφεται για πάντα ως αλήθεια.
• Με το να μιλάς συνειδητά πιο σύνθετα ασκείς το μυαλό και πλουτίζεις τις ιδέες. Δεν μπορούν όλα να είναι μασημένη τροφή για το μπλέντερ της τηλεόρασης. Για σκέψου μια μέρα να μιλάμε σαν σε πρωινή εκπομπή.
• Η φιλοδοξία είναι θεμιτή και προωθητική δύναμη. Πρέπει όμως να υπάρχει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη «φιλοδοξία» και τη «ματαιοδοξία». Και ο διαχωρισμός αυτός έχει να κάνει με τη φιλοσοφική θεώρηση που έχει ο καθένας και στο πού ακριβώς θέλει να καταγραφεί: κάποιος που είναι φιλόδοξος έχει την αναφορά του στα ίχνη που θα αφήσει στον «ιστορικό χρόνο». Ο ματαιόδοξος εκχωρεί τον εαυτό του στον ορατό χρονικό ορίζοντα. Στον «εφήμερο χρόνο». Αυτή είναι η διαφορά.
• Η ενηλικίωση έρχεται όταν ανακαλύπτεις ότι τα παιδιά δεν τα φέρνει ο πελαργός. Επίσης, όταν γίνεσαι υπεύθυνος όχι μόνο για τον εαυτό σου αλλά και για τους άλλους. Από τη στιγμή που νιώθεις ότι οι άλλοι σου εμπιστεύονται κομμάτια του εαυτού τους. Αν σε μια παιδική παρέα ένα άλλο παιδί στηριχτεί επάνω σου για προστασία, αυτό είναι μια στιγμή ενηλικίωσης για σένα.
• Υπάρχει μια ταινία που λέγεται «Είδα και Ευτυχισμένους Τσιγγάνους». Δεν υπάρχει όμως ταινία «Είδα και Ευτυχισμένους Πλούσιους».
• Ο άνθρωπος είναι πολύ προσαρμοστικό πλάσμα, γιατί κρύβει φοβερή δύναμη μέσα του. Αυτός ορίζει τις συνήθειές του. Μπορεί να ζήσει με τα αναγκαία και όχι με τα περιττά.
• Το τέλειο του ανθρώπου, είναι μέσα στην ατέλειά του.
• ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΖΗΣΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΤΗ ΖΩΗ ΣΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΤΗ ΔΙΗΓΗΘΕΙΣ. ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΦΗΓΗΘΕΙΣ ΜΟΝΟ ΟΤΑΝ ΕΧΕΙΣ ΒΙΩΜΑ, ΑΙΣΘΗΜΑ. ΧΩΡΙΣ ΑΥΤΑ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΔΙΗΓΗΘΕΙΣ, ΝΑ ΑΦΗΓΗΘΕΙΣ ΑΛΛΑ ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΗΓΗΘΕΙΣ.
• Υπάρχει ο στίχος που λέει «Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο Μέγας». Τις κλίμακες τις φτιάχνεις εσύ, αναλόγως με τη στιγμή, τις ανάγκες και τις επιθυμίες σου. Όταν, για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της χούντας είσαι κρατούμενος στα ΕΑΤ-ΕΣΑ, σε ένα κελί 2×2, και σε βασανίζουν, το μοναδικό που θέλεις εκείνη τη στιγμή είναι να αντέξεις τα βασανιστήρια. Ή όταν είσαι πάλι στο κελί σου και είσαι αναγκασμένος να στέκεσαι όρθιος μέρα νύχτα, τότε καταλαβαίνεις τη σημασία του κρεβατιού που είναι δίπλα σου. Και τότε αγαπάς το κελί σου. Όλος σου ο κόσμος είναι το κελί σου. Μόλις βγεις από εκεί πρέπει να έχεις την αίσθηση αυτού του γεγονότος για πάντα. Αυτό το βίωμα, αυτή η μνήμη, προσδιορίζει πλέον τη ζωή και την ηθική σου. Έχει πολύ μεγάλη σημασία λοιπόν η κλίμακα των αξιών σου. Είναι πολύ σημαντικό να τη βιώσεις.
• Στην πορεία μας υπάρχουν πράγματα που μένουν σαν βαθιές χαρακιές. Που σε περνάνε από την «άλλη πλευρά» και δεν είσαι ποτέ πια ο ίδιος. Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, το 1973, ένιωθα μια φοβερή ευθύνη, που έφτανε στα όρια της ενοχής. Γιατί ήμουν από τους πρωταγωνιστές. Γιατί η κατάληψη έγινε μετά από ιδεολογικές συγκρούσεις. Και γιατί είχε χυθεί αίμα.
Ήμουν μόλις 22 ετών αλλά αυτή η ευθύνη με έκανε να πηδήξω από τα κάγκελα και να διαπραγματευθώ. Δεν ήταν αποκοτιά. Δεν ήταν τρέλα. Έβγαλα τη φανέλα ενός φίλου, του Κυριάκου Σταμέλου, και την ύψωσα λευκή σημαία. Παρασκευή βράδυ, πήδηξα από τα κάγκελα για να διαπραγματευθώ την έξοδό μας και τους όρους της με τους εκπροσώπους της χούντας. Ήμουν για ώρες ένας ευδιάκριτος κινούμενος στόχος για τους αστυνομικούς και τους στρατοκράτες.
Αυτό δεν μπορεί να αναπαραχθεί ούτε κάποια άλλη στιγμή, ούτε από κάποιον άλλο. Για μένα αυτό είναι μια «χαρακιά». Ύστερα από ένα τέτοιο βίωμα όλα τα άλλα φαίνονται ασήμαντα.
• Δεν μπορώ να ξεχάσω την κορτιζόνη που έπαιρνα όταν αρρώστησα με το «Σύνδρομο Μόσκοβιτς», 33 χρονών. Είχα δει τα πιο εκπληκτικά όνειρα. Η κορτιζόνη σε μεγάλες δόσεις μπορεί να σου δημιουργήσει ευφορία ή κατάθλιψη. Ευτυχώς, εμένα μου δημιουργούσε ευφορία. Είναι εκπληκτικό το τι βλέπεις. Ήταν έγχρωμα όνειρα, καταπληκτικά. Ήθελα να τα γυρίσω ταινία. Δεν μου πέρασε στιγμή από το μυαλό ότι θα πεθάνω. Είδα τη ζωή μου και προς τα πίσω και προς τα μπρος. Έχεις το πανοραμικό πλάνο και για τη δική σου ζωή, αλλά και τη ζωή των άλλων, γιατί η ζωή σου τελικά συναρτάται με τη ζωή των άλλων.
• Η σιωπή είναι πιο ηχηρή από το φλύαρο λόγο.
*«Μαθήματα Ζωής». Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Esquire και το περιοδικό «Λιμάνι». (Δεκέμβριος 2003).
1 σχόλιο:
εξαιρετικό!!
Μ.Μ.
Δημοσίευση σχολίου