Απληστία χωρίς σύνορα

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Ο εφιάλτης της Αργεντινής κορυφώθηκε –όπως όλοι οι εθνικοί εφιάλτες– σε κλίμα εθνικής ανάτασης. Ορθιοι οι βουλευτές του Κογκρέσου χειροκροτούσαν το πρωί της 26ης Δεκεμβρίου 2001 τον περονιστή πρόεδρο Αντόλφο Ροντρίγκεζ Σάα φωνάζοντας ρυθμικά: «Αρχεντίνα, Αρχεντίνα». Ο λαϊκιστής πολιτικός είχε διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο κίνημα των «Αγανακτισμένων» της Αργεντινής, το οποίο οδήγησε στην ανατροπή του μετριοπαθούς κεντροαριστερού προέδρου Φερνάντο ντε Λα Ρουά. Εγινε πρόεδρος και αμέσως ανακοίνωσε ότι «η Αργεντινή θα διακόψει τις πληρωμές του εξωτερικού χρέους...». Πρόσθεσε, δε, ότι «οι διεθνείς αγορές θα αντιδράσουν καλά, επειδή θα διαπραγματευτούμε μαζί τους».

Οι διεθνείς αγορές όμως ...

δεν αντέδρασαν καθόλου καλά, ούτε καν μετά το 2002 όταν η άνοδος των τιμών των γεωργικών προϊόντων εκτίναξε στα ύψη τα εμπορικά πλεονάσματα της Αργεντινής και η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει με ταχύτατους ρυθμούς. Οπως είπε στο ντοκιμαντέρ «Το μυστήριο της χρεοκοπίας της Αργεντινής» (ΣΚΑΪ 23.4.2013) ο οικονομολόγος Εμίλιο Οκάμπο, «από το 2002 μέχρι σήμερα οι τιμές των γεωργικών προϊόντων πέρασαν σε αυτό που λέμε “σούπερ κύκλο”. Ο κύκλος αυτός ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκός για την Αργεντινή. Είμαστε οι βασικοί εξαγωγείς σιτηρών, μια χώρα με τόσο πλούσιους πόρους όπως η Αργεντινή, ξαφνικά βρέθηκε σε ένα πολύ πιο ευνοϊκό περιβάλλον...». Ο αγρότης Αριέλ Μόρα το είπε πιο απλά: «Ενα τσουβάλι σόγιας πριν από το 2001 άξιζε 20 πέσος. Μετά το 2001 άξιζε 60 πέσος. Φυσικά, αυτή η αλλαγή δημιουργεί μια μεγάλη ανάπτυξη στον τομέα».

Διπλωματικές επιπτώσεις

Το απλήρωτο χρέος, όμως, παρέμενε βραχνάς για την Αργεντινή. Υπήρχαν οι διπλωματικές επιπτώσεις που είχε η απόφαση της μονομερούς στάσης πληρωμών· η Αργεντινή έχει ανοιχτά εθνικά θέματα όπως τα νησιά Φόκλαντ. Ελλόχευε πάντα ο κίνδυνος κατάσχεσης των περιουσιακών στοιχείων της χώρας στο εξωτερικό. Η διαρκής κατάσταση χρεοστασίου είχε και σοβαρότατες οικονομικές επιβαρύνσεις: οι ξένες επενδύσεις έφυγαν. Οι επιχειρήσεις της Αργεντινής ήταν αποκομμένες από τις διεθνείς πιστώσεις και δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν στο έπακρο το μπουμ στην αγορά των τροφίμων, αφού έπρεπε να κάνουν όλες τις συναλλαγές τοις μετρητοίς και σε σκληρό συνάλλαγμα. Οσο για νέο δανεισμό της χώρας, δεν ετίθετο ζήτημα. Μόνο η Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβες αγόρασε την περίοδο 2005-2007 ομόλογα ύψους 5 δισ. δολαρίων, αφού όμως η Αργεντινή έκανε την πρώτη από τις δύο συμφωνίες με τους πρώην πιστωτές της για το χρέος, αυτό που ο λαϊκιστής Σάα δεν θα... πλήρωνε.

Το 2005 η κυβέρνηση της Αργεντινής προχώρησε στην αναδιάρθρωση του χρέους της, προτείνοντας την πληρωμή 25-35 σεντς ανά δολάριο χρέους. Το δέχτηκε το 67% των πιστωτών της. Στη δεύτερη αναδιάρθρωση, το 2010, το ποσοστό έφτασε το 93%. Το πρόβλημα είναι ότι 6,5 δισ. ονομαστικού χρέους κυκλοφορούσε στη δευτερογενή αγορά, μέρος του οποίου αγόρασαν τα αρπακτικά της Wall Street, που έχουν το παρατσούκλι «vulture funds».

Ο Paul Singer, για παράδειγμα, ιδιοκτήτης του Elliot Management, αγόρασε το 2008 χρέος ονομαστικής αξίας 1,44 δισ. δολαρίων έναντι 48,7 εκατομμυρίων. Κατόπιν άρχισε τον δικαστικό αγώνα και τον βρώμικο πόλεμο κατά της χρεοκοπημένης χώρας, για να πληρωθεί στο ακέραιο της ονομαστικής τιμής. Κατέθεσε μηνύσεις στα αμερικανικά δικαστήρια, τις οποίες μάλιστα κέρδισε. Ταυτοχρόνως ξεκίνησε τον ανταρτοπόλεμο σε όλα τα μέτωπα.

Τον Οκτώβριο του 2011 κατάφερε να δεσμεύσει ένα εκπαιδευτικό πολεμικό πλοίο της Αργεντινής στην Γκάνα, ζητώντας την αποπληρωμή ενός ομολόγου 20 εκατ. δολαρίων που είχε στα χέρια του. Η Αργεντινή αρνήθηκε να πληρώσει και απειλήθηκε θερμό επεισόδιο μεταξύ των οπλισμένων ναυτών ARA Libertad και των λιμενικών της Γκάνας. Τρεις μήνες μετά το πλοίο απελευθερώθηκε με απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο αποφάνθηκε πως πολεμικά πλοία δεν μπορούν να κατασχεθούν ακόμη και για μεγαλύτερα χρέη.

Το 2007, πέντε hedge funds που είχαν στα χέρια τους αργεντίνικο χρέος δημιούργησαν την American Task Force Argentina (ATFA). Η ομάδα πίεσης αυτοπροσδιορίζεται ως «συμμαχία οργανώσεων για μια δίκαιη συμφωνία για το χρέος της Αργεντινής» και ξόδεψε μέχρι στιγμής 3,8 εκατ. δολάρια για λόμπινγκ στο Κογκρέσο. Η οργάνωση δεν περιορίζεται μόνο να μπλοκάρει κάθε συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ - Αργεντινής (μέχρι τη «δικαίωσή» της), ούτε να κάνει πικετοφορίες 15 - 20 δήθεν μικροομολογιούχων Αμερικανών έξω από κυβερνητικά κτίρια. Εχει αποδυθεί σε μια εκστρατεία κατασυκοφάντησης της Αργεντινής με ολοσέλιδες καταχωρίσεις, καθώς και με άρθρα πρώην κυβερνητικών αξιωματούχων των ΗΠΑ που προσφέρουν με το αζημίωτο τις υπηρεσίες τους στη βιομηχανία των λόμπι. Ετσι, κάθε λίγο και λιγάκι η πρεσβεία της Αργεντινής στην Ουάσιγκτον τρέχει να αποδείξει –εκδίδοντας ανακοινώσεις και στέλνοντας επιστολές– ότι η Αργεντινή δεν είναι κράτος που ελέγχεται από «βαρώνους» των ναρκωτικών, ή ότι έχει συμμαχήσει με το «διαβολικό Ιράν» κατά των ΗΠΑ, ή ότι ήταν πίσω από την τρομοκρατική επίθεση κατά εβραϊκού κέντρου στο Μπουένος Αϊρες το 1994 με 85 νεκρούς.

Επίθεση στη Λιβερία

Ο αγώνας συνεχίζεται μέχρι την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Αλλά με δεδομένη τη σύνθεσή του (στα χρόνια της κυριαρχίας των Ρεπουμπλικανών προέδρων Ρέιγκαν και Μπους τοποθετήθηκαν πολλοί συντηρητικοί δικαστές), δεν προοιωνίζεται θετική έκβαση για την Αργεντινή. Εξάλλου, υπάρχει και προηγούμενο της Λιβερίας· είναι το τρίτο πιο φτωχό κράτος στον κόσμο και 80% του πληθυσμού ζει με κάτω από ένα δολάριο την ημέρα. H FH International Asset Management LLC, του Eric Hermann, κατόρθωσε με δικαστικές αποφάσεις στις ΗΠΑ να αποσπάσει το 1% του ΑΕΠ της διαλυμένης αυτής χώρας. Η FH είχε αγοράσει χρέος 28 εκατομμυρίων δολαρίων στο 1/100 της ονομαστικής τιμής. Η υπόθεση εκδικάστηκε στη Νέα Υόρκη όταν η Λιβερία ήταν χωρίς κυβέρνηση και σε εμφύλιο, με αποτέλεσμα να καταδικαστεί ερήμην. Η FH είναι ιδρυτικό μέλος της ATFA.

Ολα τα παραπάνω πρέπει να μας οδηγήσουν σε κάποια κοινότοπα συμπεράσματα, τα οποία όμως τείνουμε να ξεχνάμε. Πρώτον: Ο αρπακτικός χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, χρησιμοποιώντας το πολιτικό και δικαστικό σύστημα (πρωτίστως) των ΗΠΑ, έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια, αλλά για να συμμαζευτεί απαιτείται παγκόσμια κοινή πολιτική δράση. Ηδη η Βρετανία πέρασε νόμο που απαγορεύει στα vulture funds να εκδικάζουν υποθέσεις σε βρετανικά δικαστήρια, αλλά αυτό δεν αρκεί. Πρέπει αντίστοιχος νόμος να περάσει και στις ΗΠΑ. Δεύτερον: μια χρεοκοπία κράτους δεν είναι ο «περίπατος» που τα σχέδια Β, Γ, Ψ (εκασμένων) υπονοούν. Δεκατρία χρόνια μετά και παρά τις δύο αναδιαρθρώσεις χρέους που έκανε η Αργεντινή (2005, 2010), η χώρα είναι όμηρος διάφορων αρπακτικών και ξοδεύει όλο της το διπλωματικό κεφάλαιο στις ΗΠΑ, όχι για να προχωρεί σε επωφελείς συμφωνίες, αλλά για να αποδεικνύει ότι δεν είναι κράτος τρομοκρατών και «βαρώνων» ναρκωτικών. Και αν η Αργεντινή με τη μεγάλη παραγωγική της βάση ακόμη δεν συνήλθε από τη χρεοκοπία του 2001, μπορούμε να φανταστούμε τι θα σήμαινε για την Ελλάδα, εάν κάποιος λαϊκιστής αποφάσιζε τη μονομερή χρεοκοπία. Σίγουρα όλοι θα νιώθαμε «εθνική υπερηφάνεια» ακούγοντας τις ιαχές «Ελλάς, Ελλάς» στο Κοινοβούλιο, αλλά μετά...

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ