Πόσο ανόητοι είμαστε;

Του Γιώργου Νικολόπουλου

Οι Έλληνες με την ψήφο τους το 2004 έκαναν τον Κώστα Καραμανλή πρωθυπουργό. Εκ των υστέρων, δεν ήταν και τόσο σοφή επιλογή για τη χώρα. Ωστόσο, το να τον επανεκλέξουν το 2007 ήταν σαφώς χειρότερη, καθώς ο «Κωστάκης» επιτάχυνε τον καλπασμό της οικονομίας προς τον γκρεμό. Έκανε τότε λάθος ο κυρίαρχος λαός; Έσφαλε το εκλογικό σώμα που τον ξαναεμπιστεύτηκε;  Συμπεριφέρθηκε ως βλάκας ο Έλληνας ψηφοφόρος τότε, ή και το 2009; Κι αν ναι, γιατί μπορούμε να τον εμπιστευθούμε σήμερα πως στις επόμενες εκλογές θα κάνει το σωστό;

Δεν είναι ίδιον μόνο του έλληνα ψηφοφόρου η βλακεία στην κάλπη. Πολλοί αγνοούν πως το 1972, 6 στους 10 Αμερικανούς έκριναν σοφό να ψηφίσουν  για Πρόεδρο για δεύτερη φορά τον διεφθαρμένο Ρίτσαρντ Νίξον, «δαγκωτό», κι ας είχε ήδη αποκαλυφθεί το σκάνδαλο του Watergate. 

Κι αν πάμε ακόμη πιο πίσω, το Μάρτη του 1933, το 43.9% των Γερμανών νόμιζε πως έπραττε σοφά όταν έδινε την ψήφο του στον Αδόλφο Χίτλερ, αναδεικνύοντας τους ναζί για δεύτερη φορά ως το πρώτο κόμμα.

Ο Walter Lippmann στο κλασικό έργο του Phantom Public έγραψε πως ο ψηφοφόρος δεν είναι να τον εμπιστευθείς, γιατί «δεν ξέρει ούτε τι συμβαίνει, ούτε γιατί συμβαίνει, ούτε τι πρέπει να συμβεί».  Όπως έγραψε κι ο Παύλος Τσίμας στα Νέα του Σαββάτου, αυτό είναι και «το θεμελιώδες δόγμα της ελληνικής πολιτικής ζωής- πως οι άνθρωποι που ψηφίζουν είναι νήπια, ακατάλληλα προς έκθεση στη δοκιμασία της αλήθειας».

Ο Γιώργος Παπανδρέου φαίνεται πως συμμερίζεται σε κάποιο βαθμό αυτόν τον προβληματισμό για το σοφόν των επιλογών των Ελλήνων στην κάλπη. Αλλά ήθελε να κάνει κάτι γι αυτό. Πειραματίστηκε, από την αντιπολίτευση ακόμη, με έννοιες όπως η διαβουλευτική δημοσκόπηση (deliberative polling), θέλοντας να «πλάσει» πιο σοφούς ψηφοφόρους. Το πείραμα, με επικεφαλής τον «τρελό επιστήμονα» Γιάννη Πανάρετο, ήταν να καθίσουν οι ψηφοφόροι στα θρανία, να μιλήσουν, να μελετήσουν και να εκπαιδευτούν για μέρες ολόκληρες, ώστε όταν θα ερχόταν η ώρα να ψηφίσουν, να μην φερθούν βλακωδώς ως συνήθως, αλλά να επιλέξουν με σοφία τον αντικειμενικά καλύτερο υποψήφιο.  Το πείραμα πραγματοποιήθηκε στο Μαρούσι πριν τις δημοτικές εκλογές του 2006, αλλά δεν έτυχε προβολής. Όχι γιατί ήταν μυστικό, αλλά γιατί πολιτικοί συντάκτες και ΜΜΕ το αντιμετώπισαν ως άλλο ένα εξωτικό project του Παπανδρέου, το οποίο καλά καλά ούτε εκείνοι δεν καταλάβαιναν (η διαβούλευση ως ιδέα βέβαια επέζησε, και «φορέθηκε» πολύ στο opengov, αλλά επί της ουσίας δεν εφαρμόστηκε ποτέ).

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: είναι ο Έλληνας ψηφοφόρος σήμερα κατά βάση ηλίθιος; Είναι σαν ένα νήπιο που δεν έχει ελπίδα να καταλάβει ποια είναι η λύση σε περίπλοκα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας; Είναι ένα δύσκολο ερώτημα. Κατά τη γνώμη μου, το βλακώδες ή σοφό της επιλογής μας μπροστά στη κάλπη συναρτάται ευθέως με το πόσο καλή δουλειά κάνουν τα ΜΜΕ της κάθε χώρας, και πόσο υγιή είναι σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αν στη Γερμανία του 1933 υπήρχε η κουλτούρα του πλουραλισμού των ΜΜΕ και της ερευνητικής δημοσιογραφίας, ίσως οι Γερμανοί ψηφοφόροι να μάθαιναν όσα έπρεπε να ξέρουν για τον Χίτλερ πριν ανοίξουν τις κάλπες.  Αν ο υπόλοιπος αμερικανικός Τύπος δεν «έθαβε» για χρόνια τις αποκαλύψεις της Washington Post για το σκάνδαλο Watergate, ή αν υπήρχαν τότε τα blogs, ίσως ο Νίξον να μην είχε επανεκλεγεί. Και ίσως αν τα ελληνικά ΜΜΕ και οι περισσότεροι έλληνες δημοσιογράφοι έκαναν πιο σωστά τη δουλειά τους τα τελευταία χρόνια, ίσως ο κυρίαρχος λαός να μάθαινε πριν το 2007 πόσο άσχημη ήταν στην πραγματικότητα η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και να αντιδρούσε, ψηφίζοντας διαφορετικά. Το συμπέρασμα και για το σήμερα, των «υπόγειων» διαπραγματεύσεων και των μυστικών οικονομικών συμφωνιών; Δείξε μου πόσο ελέγχουν την εξουσία τα ΜΜΕ σου, να σου πω πόσο βλάκας ψηφοφόρος είσαι…

www.protagon.gr