Η αγανάκτηση και οι αγανακτισμένοι...

Του Νικηφόρου Μαλεβίτη

Η αγανάκτηση είναι απολύτως δικαιολογημένη. Οι συγκεκριμένοι αγανακτισμένοι – ή μάλλον τα συνθήματα, οι χειρονομίες και τα θολά τους αιτήματα – όχι. Για τους τελευταίους, σχεδίαζα να γράψω σήμερα μία κριτική. Μία κριτική που μας αφορά όλους, την κοινωνία μας συνολικά που έχει εθιστεί να αποθεώνει ό,τι είναι “λαϊκό” και οτιδήποτε είναι επαναστατικό. Ξεχνάμε βολικά ότι λαϊκό και επαναστατικό κίνημα ήταν και ο φασισμός, στην Ιταλία, αλλά και στη Γερμανία. Δεν επιβλήθηκε από τα “πάνω”, οι πολίτες επέλεξαν να βρουν καταφύγιο στη συνωμοσιολογία και τη μισαλλοδοξία.

Τα συνθήματα των αγανακτισμένων στο Σύνταγμα παραπέμπουν σε συνθήκες Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Οι θεσμοί απαξιώνονται στο σύνολό τους: η Βουλή είναι “μπουρδέλο”, ο εκλεγμένος από τρία εκατομμύρια πολίτες πρωθυπουργός “μαλάκας”, ο Πάγκαλος “χοντρός” (πραγματικά, πολύ ώριμη κριτική), όλοι οι πολιτικοί “κλέφτες”. Όλοι φταίνε, εκτός από εκείνους. Οι ευθύνες δεν προσωποποιούνται, όπως συμβαίνει στις δημοκρατίες, αλλά αποδίδονται σε ολόκληρες ομάδες συλλογικά, όπως στον φασισμό. Τα συνθήματα παραπέμπουν στους χούλιγκαν των γηπέδων (“Και α και ου γαμώ το Δουνουτού”). Λες και οι κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης εξελέγησαν με βία και νοθεία. Λες και οι αγανακτισμένοι ουδέποτε έκλεψαν την εφορία, έβαλαν μέσο για καλή μετάθεση στο στρατό, ή ψήφισαν ένα κόμμα για να διορίσει το παιδί τους στο δημόσιο. Ένα πλήθος που υποδύεται στον εαυτό του την αθώα περιστερά και ενοχοποιεί για όλα τα δεινά του, τους εκλεγμένους εκπροσώπους του. Είμαστε μία κοινωνία που αποποιείται τις ευθύνες της και τις επιρρίπτει συλλογικά σε αποδιοπομπαίους τράγους: το ΔΝΤ, τους Ευρωπαίους, τους πολιτικούς.

Δεν χρειάζεται όμως να πω άλλα, ούτε να γράψω αναλυτική κριτική. Τα είπε όλα ο Σταύρος Θεοδωράκης, με το εξαιρετικό του άρθρο στο “protagon”, με τον εύγλωττο τίτλο “Στα μούτρα σας”: “Οι αληθινοί «αγανακτισμένοι» έχουν διαφορετική συμπεριφορά.  Έτσι νομίζω τουλάχιστον. Δεν χρησιμοποιούν τα παιδιά τους, δεν κουνάνε σημαίες, δεν μετέχουν στο φτηνό χιούμορ περί χοντρών πολιτικών που τρώνε και δεν δίνουν, δεν κρεμάνε πανό με ασυναρτησίες και συνωμοτικά σενάρια. Και τέλος πάντων δεν βρίζουν όλους τους άλλους εκτός από τους εαυτούς τους. Άλλωστε οι αληθινά αγανακτισμένοι αυτού του τόπου γνωρίζουν ότι αυτές οι απλουστεύσεις, μας έφεραν εδώ που μας έφεραν. Τα ζήτω στις λαϊκίστικες κορώνες των πολιτικών. Τα «ου» στους αντιπάλους. Τα αποθεωτικά ναι, στις τρελές υποσχέσεις των κομματαρχών τους. Οι πατριδοκαπηλίες. Τα κομματικά στρατόπεδα με «τα δικά μας» και τα «δικά τους» παιδιά. Ο πολιτικάντικος χουλιγκανισμός είναι αυτός που ενίσχυσε τους ακραίους της πολιτικής και τους έδωσε ασυλία στα μικρά και μεγάλα εγκλήματα τους. Η πεζοδρομιακή αντίληψη περί πολιτικής βάπτισε «σωτήρες», γαλάζια και πράσινα (εναλλάξ) ανθρωπάκια που το μόνο που τους ένοιαζε ήταν το σαρκίο τους (και οι καταθέσεις τους). Δεν θέλω να ξύνω πληγές, αλλά οι πολιτικοί που καταρρέουν είναι αυτοί, που δόξασε περισσότερο το πλήθος”.

Όλα τα παραπάνω όμως δεν σημαίνουν ότι η αγανάκτηση, γενικώς, δεν είναι δικαιολογημένη. Όχι τόσο για τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα που πλήττουν μισθωτούς και συνταξιούχους και την αποτυχία της κυβέρνησης να κάνει ουσιαστικά οτιδήποτε για να ελέγξει τη φοροδιαφυγή. Η αληθινή αγανάκτηση οφείλεται στο γεγονός ότι το σύστημα μας, σε παγκόσμιο επίπεδο, πλέον δεν βγαίνει. Και τι εννοώ: η Ισπανία έχει 21% ανεργία, με ανάπτυξη γύρω στο 0,5%. Όπως μου επεσήμανε πρόσφατα ένας σοφός τοπογράφος, κανείς δεν μπορεί να περιμένει ότι ακόμη και αν είχε ανάπτυξη 3 ή 3,5%, η ανεργία θα ήταν μονοψήφια. Και στη χώρα μας άλλωστε, η ανεργία φλέρταρε με το 10%, ακόμη και όταν η οικονομία πήγαινε σφαίρα. Ούτε φυσικά μπορούν όλα τα κράτη του κόσμου να γίνουν εξαγωγικά, διότι, όπως λέει και ο νομπελίστας οικονομολόγος, Πολ Κρούγκμαν, τότε θα έπρεπε να βρούμε έναν άλλον πλανήτη.

Τι σημαίνει αυτό; ότι είτε επειδή η τεχνολογία προχωράει, είτε επειδή το προσδόκιμο ζωής μεγαλώνει, είτε επειδή η παραγωγικότητα των εργαζομένων αυξάνεται συνεχώς, οδηγούμαστε σταδιακά σε μία κατάσταση όπου στις κοινωνίες μας θα δουλεύει ένας για να τρέφει τον εαυτό του, τα παιδιά του, αλλά και έναν ακόμη, ο οποίος θα είναι είτε άνεργος, είτε συνταξιούχος, είτε παράνομος μετανάστης. Η ανεργία και τα υψηλά ποσοστά συνταξιούχων γίνονται δομικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών μας, όπως σωστά υποστηρίζει ο σοφός τοπογράφος. Αν δεν γίνει κάτι λοιπόν, θα οδηγηθούμε σε κοινωνικές συγκρούσεις πρωτοφανούς κλίμακας, ανάμεσα σε αυτούς που εργάζονται και σε εκείνους που περιμένουν να τραφούν από αυτούς που εργάζονται.

Προφανώς, το αδιέξοδο θα λυθεί με τη μετάβαση σε μία νέα ισορροπία. Μέχρι να επιτευχθεί αυτή η νέα ισορροπία όμως, τα πράγματα θα είναι δύσκολα. Το ερώτημα είναι η χώρα μας θέλει να αντιμετωπίσει τη φουρτούνα μέσα από το μεγάλο σκάφος της ευρωζώνης, ή αν θέλει να την περάσει μόνη της, σαν ανεμοδαρμένο καρυδότσουφλο. Οι αγανακτισμένοι πλανώνται αν νομίζουν ότι η δεύτερη επιλογή τους συμφέρει....