Οικοδομώντας τον ακαδημαϊκό χώρο

του Χρ. Μασσαλά

Η πατρίδα μας δεν έχει ακαδημαϊκή παράδοση και η ίδρυση ακαδημαϊκών μονάδων στην περιφέρεια ήταν αποτέλεσμα πιέσεων των τοπικών κοινωνιών. Η ίδρυσή τους δεν ήταν αποτέλεσμα στρατηγικού σχεδιασμού και η εξασφάλιση υποδομών και διοικητικής στήριξης, ανύπαρκτη. Το εγκληματικό είναι ότι και μετά τη έναρξη λειτουργίας τους, έχουν αφεθεί…στων ανέμων τη διάθεση!

Το αποτέλεσμα ήταν και είναι ο μικρός βαθμός προτίμησης από τους υποψήφιους φοιτητές και τα μέλη ΔΕΠ κύρους, η αδυναμία δημιουργίας ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και η παντελής έλλειψη αλληλεπίδρασης ακαδημαϊκού χώρου και τοπικών κοινωνιών. Το φαινόμενο της περιοδικής εμφάνισης των μελών ΔΕΠ στο πανεπιστήμιο, για συμπιεσμένους χρόνους κάλυψης των διδακτικών αναγκών, επιδεινώνει την κατάσταση απαξίωσης του ακαδημαϊκού θεσμού. Σαν να μη φτάνουν όλες οι αρνητικές παράμετροι που προαναφέρθηκαν, το πρόβλημα των μετεγγραφών ολοκληρώνει την εικόνα της απαξίωσης. Το τελευταίο μάλιστα έχει τεράστιες παρενέργειες και στα κεντρικά πανεπιστήμια, που έχουν να αντιμετωπίσουν την εκπαίδευση δυσανάλογου αριθμού φοιτητών προς τις δυνατότητες υποδομών και διδακτικού τους προσωπικού. Η κατανομή πόρων στα πανεπιστήμια γίνεται με την υιοθέτηση ενός αλγορίθμου στον οποίο βασικές παράμετροι είναι: τα γνωστικά αντικείμενα των τμημάτων, ο αριθμός των φοιτητών και η διασπορά τους. Το αν ένα πανεπιστήμιο είναι νέο, χωρίς δικές του υποδομές, δεν είναι παράγοντας οικονομικής του ενίσχυσης.

Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (λειτουργεί ως αυτόνομο από την 1η-1-2004), που δεν διαθέτει δικές του υποδομές και μάλιστα έχει να αντιμετωπίσει παρατεταμένο χειμώνα, διαθέτει το 50% των τακτικών του πόρων για ενοικιάσεις κτιρίων και δαπάνες θέρμανσης-καθαριότητας και φύλαξης. Στο ίδιο πανεπιστήμιο, που γίνεται μια προσπάθεια προσέλκυσης ερευνητικών προγραμμάτων, οι πόροι του ΕΛΚΕ (επιτροπής ερευνών) διατίθενται για στήριξη του διοικητικού έργου του ιδρύματος (πρόσληψη υπαλλήλων με σύμβαση έργου) και όχι για την ενίσχυση της έρευνας! Αν τελικά δεν υπάρξουν ερευνητικά προγράμματα, η διοικητική μηχανή του πανεπιστημίου θα σιγήσει, αφού από το 2004 έχουν δοθεί στο πανεπιστήμιο μόνον 4-θέσεις διοικητικών υπαλλήλων και έχουν πληρωθεί μόνο οι δύο ( η μια υπάλληλος πήρε αμέσως απόσπαση, επειδή ήταν εκλεγμένο μέλος τοπικού συμβουλίου κάποιου Δήμου (!) σε άλλη περιφέρεια και η άλλη, λόγω των χρονοβόρων διαδικασιών πρόσληψης, δεν απεδέχθη το διορισμό). Στο σημείο αυτό πρέπει να σχολιαστεί και η δυσκολία ανταπόκρισης του ιδρύματος στις ακαδημαϊκές του υποχρεώσεις, αφού χρονοβόρες διαδικασίες διορισμού μελών ΔΕΠ και ο λίαν περιορισμένος αριθμός πιστώσεων προσωρινού διδακτικού προσωπικού (407/80) υποβαθμίζουν την εκπαιδευτική διαδικασία. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και η δηλούμενη μεν, αλλά χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα στήριξη των τοπικών κοινωνιών. Οι πάντες δηλώνουν κατανόηση και ενδιαφέρον για τα προβλήματα του ιδρύματος, για την ίδρυση του οποίου πρωτοστάτησαν, χωρίς ωστόσο να εκφράζεται με πράξεις, εκτός ελάχιστων! Η στάση που αναμένει το πανεπιστήμιο από τους εκλεγμένους και διορισμένους φορείς εξουσίας είναι στάση συμμαχίας για ενίσχυση των υποδομών και του κύρους του. Η ευκαιρία του ΕΣΠΑ είναι μοναδική…Σε γενικές γραμμές αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα.

Η γνώση της, δίνει στη νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας τη δυνατότητα να αναζητήσει λύσεις. Λύσεις που θα τονώσουν το κύρος των νέων πανεπιστημίων και θα τα καταστήσουν το σύμμαχο αφομοίωσης της νέας πραγματικότητας από τους πολίτες των περιφερειών στις οποίες εντάσσονται και τις οποίες πρέπει να υπηρετούν. Η μακρά μου θητεία στη διοίκηση περιφερειακών ιδρυμάτων μου δίνει το δικαίωμα και την υποχρέωση να προτείνω κάποια άμεσα μέτρα για να δρομολογηθεί η δημιουργία κλίματος αισιοδοξίας στην ελληνική περιφέρεια.

Τα προτεινόμενα μέτρα είναι: α) πλήρωση, σε ικανό ποσοστό, των προβλεπομένων θέσεων διοικητικού προσωπικού, β) προτεραιότητα στην πλήρωση των θέσεων ΔΕΠ, γ) εκλογίκευση του νόμου για τις μετεγγραφές, δ) συντόμευση των διαδικασιών και χρηματοδότηση για μόνιμες κτιριακές υποδομές, ε) ενίσχυση των ερευνητικών και εκπαιδευτικών υποδομών, στ) αύξηση των πιστώσεων για προσωρινό διδακτικό προσωπικό (407/80), ζ) ενίσχυση του τακτικού προϋπολογισμού και των δημοσίων επενδύσεων (μέσω του ΕΣΠΑ), η) τόνωση των μεταπτυχιακών σπουδών, θ) περιορισμό της διασποράς τμημάτων και ι) αυστηρές κυρώσεις στα μέλη ΔΕΠ που δεν έχουν μόνιμη κατοικία και καθημερινή παρουσία στην έδρα της ακαδημαϊκής μονάδας στην οποία υπηρετούν.

Τα παραπάνω μέτρα θα σηματοδοτήσουν την ευθύνη της πολιτείας για την ελληνική περιφέρεια και θα δώσουν την ευκαιρία να (ξανα)γεννηθούν: η αισιοδοξία και η ελπίδα. Η εποχή μας είναι εποχή έντασης της γνώσης και ένα πανεπιστήμιο με κύρος θα δώσει στην περιφέρεια στην οποία εντάσσεται την ευκαιρία και τη δυνατότητα να συμπορευτεί με τις «έμπειρες» περιφέρειες της ΕΕ. Το οφείλουμε στην ύπαρξή μας, το οφείλουμε στο μέλλον μας…

Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς, Πρόεδρος ΔΕ Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και του ΣΑΠΕ (π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων)