Μία ημέρα μόνο κράτησε η μάχη στο Σαραντάπορο, όπου οι Τούρκοι ήλπιζαν ότι θα γίνει ο τάφος των Ελλήνων.
Δεν είχαν προβλέψει οι Τούρκοι την σωτήρια κυκλωτική κίνηση που επιχειρούσε η Δ΄ Μεραρχία, καθώς η στενωπός είχε και το μεγάλο μειονέκτημα για τους Τούρκους, ότι δεν είχε παρά μία και μόνη γραμμή υποχώρησης, που διέρχεται από το Ντεμίρ Καπού (στενό Πόρτες) και ο κίνδυνος εγκλωβισμού του στρατού τους μέσα στη στενωπό ήταν σοβαρός.
Έτσι όταν η Δ΄Μεραρχία είχε φθάσει στο Σαραντάπορο ο Χασάν Ταχσίν πασάς, διέταξε «να εγκαταλείψουν τον αγώνα και να αποσυρθούν, …διασώζοντας με κάθε θυσία το πυροβολικό και όλα τα εφόδια». Μάταια προτροπή! Τυχεροί όμως ήσαν οι Τούρκοι που οι Έλληνες δεν πρόλαβαν και δεν μπόρεσαν να γκρεμίσουν τη γέφυρα του Αλιάκμονα, οπότε όλος ο τουρκικός στρατός θα είχε αποκλειστεί μέχρι τα Σέρβια…
Ξημερώνοντας, λοιπόν, στο Σαραντάπορο η δεύτερη μέρα του πολέμου, διαπιστώνουν οι Έλληνες ότι ο εχθρός είχε εγκαταλείψει τις θέσεις του και φυσικά αναχωρούν. Εξουδετερώνοντας και την τελευταία αντίσταση στα στενά Πόρτες οι στρατιώτες μας πήραν το δρόμο για τα Σέρβια. Στο πεδίο της μάχης άφηναν μεγάλο όγκο νεκρών, «τον ομαδικόν τάφον των οποίων είδομεν την επομένην εις το ρέμα, κάτωθεν της μικράς ξυλίνης γεφύρας του στενού, ότε μικροί ημείς μετέβημεν επί τόπου, προς επιθεώρησιν και απο θαυμασμόν του πεδίου της μάχης…», γράφει ο Μ.Μαλούτας.
Τα Σέρβια πλέον ελεύθερα. Πάλι με μεγάλο κόστος. 117 άνδρες της άρχουσας τάξης της περιοχής πλήρωσαν με τη ζωή τους την ήττα των Τούρκων…
Μετά την απελευθέρωση στα Σέρβια έγιναν μεγάλες προσπάθειες για την ανασυγκρότηση της πόλης. «Από το 1912 μέχρι το 1940 τα Σέρβια ήταν μια όμορφη κωμόπολη των 3000 ή 3 500 κατοίκων, με όμορφα καθαρά σπίτια, με χαλκοστρωμένους και συγυρισμένους δρόμους και πολλά εμπορικά καταστήματα. Παιδεία, Δημόσιες Υπηρεσίες, Εκκλησίες. Ορφανοτροφείο από το 1925 έως το 1936 με 250-300 τροφίμους.
Διοικητικά ήταν κοινότητα, αλλά και πρωτεύουσα και κέντρο της επαρχίας με τα 26 χωριά. Ο τρόπος ζωής των κατοίκων ήταν μάλλον αστικός και η διαβίωσή τους πολύ πιο άνετη από τη διαβίωση των χωρικών. Όμως αυτός ο δρόμος προς την πρόοδο και την ευημερία κόπηκε ξαφνικά…
Το 1941 με την κάθοδο των Γερμανών στην πατρίδα μας, η πόλη μας βομβαρδίστηκε και έχασε ένα μεγάλο μέρος των σπιτιών της, αρκετούς κατοίκους και ένα μέρος της Καστροπολιτείας μας.
Την ολοκληρωτική καταστροφή όμως υπέστη την εβδομάδα 6-13 Μαρτίου του 1943, από δύναμη Ιταλών η οποία. «…κατέκαυσεν εκ συστήματος απάσας τας οικίας της πόλεως, ανερχομένας εις χιλίας, ως έγγιστα, αφού προηγουμένως δεινώς τας ελεηλάτησε». … Ένα απέραντο νεκροταφείον,
Ακολούθησε η Νεκρά Ζώνη, κατά την οποία απαγορευόταν να πλησιάσουν στην περιοχή των Σερβίων Έλληνες – όσοι το τολμούσαν, φονεύονταν επί τόπου-
Οκτώβριο του 1944 έφυγαν οι Γερμανοί.
Τα Σέρβια μετρούν τις πληγές των. Εκατοντάδες νεκροί και τραυματίες, διαλυμένη η κτηνοτροφία, νοικοκυριά ολόκληρα, τα υπέροχα και πλούσια σπίτια των Σερβίων που ήταν πραγματικά στολίδια σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, έγιναν στάχτη.
Ωστόσο οι πυροπαθείς Σερβιώτες άρχισαν να επιστρέφουν. Το 1945, λειτούργησε κάποια κρατική υπηρεσία «Στεγάσεως πυροπαθών» που έκτισε για κάθε οικογένεια από ένα μικρό χαμηλό λασπόκτιστο στέγαστρο με διαστάσεις 4Χ8 μέτρα για την προσωρινή τους στέγαση. Τα σπίτια ούτε ταβάνι είχαν ούτε πάτωμα, κάτω χώμα και πάνω ανάμεσα από την ψάθα και τα κεραμίδια έβλεπες τον ουρανό. Από την ίδια χρονιά άρχισε και η ΟΥΝΡΡΑ να μοιράζει τρόφιμα και μεταχειρισμένο ιματισμό που προερχόταν από εράνους της Αμερικής κυρίως.
Κατάσταση τραγική.
« … Έχω επισκεφθεί εκατοντάδες ελληνικά χωριά … Τις πιο θλιβερές όμως απ’ όλες τις εικόνες, νομίζω ότι τις είδα σε μια μικρή ερειπωμένη πόλη της Δυτικής Μακεδονίας, τα Σέρβια» διαβάζομε σε εφημερίδα της Μελβούρνης.
Όμως, η ζωή γενικώς στα Σέρβια, που ξεκίνησε από τα ερείπια και τις στάχτες άρχισε να ξαναδημιουργείται. Οι κάτοικοι αγωνίζονται και αισιοδοξούν.Υπάρχει ένας απρόβλεπτος ή μάλλον παράξενος ενθουσιασμός, παρά τις μεγάλες δυσκολίες που υπήρχαν. Ο κόσμος άρχισε να ξεχνά τις μαύρες ημέρες που πέρασε και το φόβο που έζησε. Χαιρόταν πλέον τα αγαθά της ελευθερίας και της δημιουργίας. Και τα Σέρβια αναστήθηκαν!
Είναι ένα θαύμα. Ένα μεγάλο θαύμα!!!
Υπεύθυνη έκδοσης: Χρυσάνθη Καραγιαννίδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου