Πριν κάποιες ημέρες, είχα την τιμή να λάβω το νεοεκδοθέν βιβλίο της Χρυσάνθης Κ. Καραγιαννίδου με τον τίτλο «ΤΑ ΣΕΡΒΙΑ, Βυζαντινή Καστροπολιτεία Μαρτυρική πόλη της Ελλάδος, Σέρβια 2024», έκδοση της συγγραφέα, με την επισημείωση της ίδιας στην πρώτη σελίδα του βιβλίου: «Απότιση χρέους προς την Πατρίδα μου. Φιλική προσφορά στους συμπατριώτες μου».
Προσπερνώντας την, παρά τον μεγάλο όγκο του βιβλίου, αψεγάδιαστη γλωσσική του επάρκεια - έγκριτη και δοκιμασμένη επί δεκαετίες φιλόλογος η συγγραφέας γαρ - δεν κατάφερα να αντισταθώ στην εξωτερίκευση των παρακάτω σκέψεων που αυθόρμητα μου ήρθαν στο νου για το βιβλίο.Σε όλα τα βιβλία φυσικά θα βρει κάποιος θετικά και αρνητικά. Ουδέν – βιβλίο ή οτιδήποτε άλλο – τέλειον. Στο παραπάνω βιβλίο της Χρυσάνθης Καραγιαννίδου στα αρνητικά μπορούμε να απαριθμήσουμε π.χ. το γεγονός ότι σε αρκετές φωτογραφίες δεν υπάρχουν λεζάντες (ίσως βέβαια να μην υπάρχουν και σχετικές πληροφορίες). Σε δύο-τρία σημεία επίσης ξέφυγαν – ολοφάνερα εκ παραδρομής - μικρές επαναλήψεις, χωρίς όμως, λόγω του μικρού τους μεγέθους να είναι και κουραστικές. Κάποιες επίσης μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, σχετικά με το ολοκαύτωμα, αλληλοκαλύπτονται ως προς το περιεχόμενο, χωρίς όμως από αυτό να διαταράσσεται η ομαλή «πορεία» του αναγνώστη. Αναγκαία, αντιθέτως, κρίνεται η παράθεση όλων των μαρτυριών, αφού λόγω του προχωρημένου της ηλικίας των μαρτύρων, ήταν απαραίτητη και σκόπιμη η διάσωση όλων τους. Αυτά όμως – τα «αρνητικά» δηλαδή – είναι η μικρή εικόνα του βιβλίου. Εκείνο που κατά τη γνώμη μου έχει σημασία σε ένα βιβλίο, όπως και σε όλα τα πράγματα άλλωστε, είναι η μεγάλη εικόνα. Σ’ αυτήν εμπεριέχεται η ουσία των πραγμάτων. Και η μεγάλη εικόνα του συγκεκριμένου βιβλίου συνίσταται κατά τη γνώμη μου - τουλάχιστον και μεταξύ άλλων - στα παρακάτω:
Βιβλία για τα Σέρβια ως γνωστόν έχουν γραφτεί αρκετά (του Μαλούτα, του Τσιουκαρδάνη, του Κουτσουβάλα, του Τσαρμανίδη κ.λπ. για να αρκεστούμε στα πιο πρόσφατα). Εκείνο όμως που έλειπε μέχρι τώρα, είναι ακριβώς αυτό που λέει το 1937 ο τότε κοινοτάρχης των Σερβίων Νικόλαος Καζακίδης στον Σπύρο Μελά, στην σελ. 334 του ανά χείρας βιβλίου: ότι δηλαδή από τα Σέρβια έλειπε «μια ιστορική μονογραφία». Έε, αυτό ακριβώς το κενό ήλθε να καλύψει ύστερα από 87 ολόκληρα χρόνια και αυτό ακριβώς είναι για τα Σέρβια το βιβλίο της Χρυσάνθης Καραγιαννίδου: η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΟΝΟΓΡΑΦΙΑ που του έλειπε!
Ως γνωστόν επίσης, η συντριπτική πλειονότητα των βιβλίων που κυκλοφορούν είναι θεματικά, ασχολούνται δηλαδή με έναν θεματικό τομέα. Το βιβλίο όμως που μόλις διάβασα, ανήκει στην δυσκολότατη πλην τιμητική μειοψηφία των πολυθεματικών βιβλίων. Και το κυριότερο πραγματεύεται όχι απλώς επαρκώς, αλλά επαξίως, όλους τους τομείς με τους οποίους καταπιάνεται: όχι μόνον τον ιστορικό (που αποτελεί και τον κύριο τομέα του), αλλά και τον πολιτισμικό, αρχαιολογικό, θρησκευτικό κ.λ.π., ακόμα και γλωσσολογικό σε κάποιες περιπτώσεις.
Στην κύρια θεματική του μάλιστα, δηλαδή την ιστορική, η θαυμαστή πληρότητά του - εμφανής και στον πιο «ανίδεο» - αρχίζει από το λυκαυγές της ιστορίας της περιοχής και φτάνει ως τις μέρες μας. Η παράθεση όλων των γνωστών ιστορικών πηγών για την πόλη – αρχαίων, μεσαιωνικών και σύγχρονων - είναι εξαντλητική. Και η πολλαπλή (αντι) παράθεση όλων των διαθέσιμων ιστορικών πηγών για το αυτό γεγονός, απλά υποδειγματική.
Αξιολογότατο επίσης και το πρωτογενές υλικό του βιβλίου. Μαρτυρίες, γραπτές αλλά κυρίως προφορικές, από αυτόπτες μάρτυρες των δραματικών γεγονότων και των δύο κορυφαίων στιγμών της νεοελληνικής ιστορίας της πόλης – τόσον της απελευθέρωσης του 1912 όσο και του ολοκαυτώματος του 1943 και όσων ακολούθησαν κατά την Γερμανοϊταλική κατοχή – διασώθηκαν από τη συγγραφέα, για να παραδοθούν στις μελλοντικές γενιές των Ελληνοπαίδων. Πράγματα και ιστορικές λεπτομέρειες, που ίσως δεν ήταν ευρέως γνωστές και που αν δεν λαμβάνονταν τότε από την συγγραφέα, τώρα απλώς λόγω του προχωρημένου της ηλικίας των αυτοπτών μαρτύρων, θα ήταν πρακτικά αδύνατο να ληφθούν, έγιναν κτήμα του κοινού. Αξιολογότατη λοιπόν και η σωστική καταγραφή του πρωτογενούς υλικού της έρευνας της Χρυσάνθης.
Προσωπικά δε και ζώντας για πολλά χρόνια μακριά από τα Σέρβια, διαπίστωσα ότι μετά την ανάγνωση του βιβλίου…. έμαθα τα Σέρβια! Παρ’ όλο που έχω διαβάσει πολλά από τα βιβλία της βιβλιογραφίας του βιβλίου και αρκετά από αυτά τα έχω και στην κατοχή μου, εν τούτοις αγνοούσα πάρα πολλά πράγματα για την πόλη των Σερβίων. Ιδιαίτερα για την οικονομικά καθοδική τους πορεία μετά την απελευθέρωση, για την δυσκολία της εξέλιξής τους μεταπολεμικά, για την σύγχρονη εικόνα τους κ.λπ. Τώρα, μέσα από την συνολική και ενιαία διαχρονικά εικόνα που δίνει το βιβλίο, νομίζω ότι λύθηκαν όλες οι απορίες μου.
Επίσης, καθόλου λιγότερο σημαντικό, είναι το γεγονός ότι το βιβλίο της Χρυσάνθης Καραγιαννίδου συμβάλλει καίρια και σθεναρά στην προσπάθεια αναβάθμισης και ανάδειξης της εν γένει πολιτιστικής ζωής – και ιδιαίτερα του ευαίσθητου από κάθε άποψη χώρου του βιβλίου ως σύγχρονου πολιτισμικού αγαθού - όχι μόνον των Σερβίων, αλλά ολόκληρης της Δυτικής Μακεδονίας. Η οποία Δυτική Μακεδονία μας δυστυχώς, εκτός από κρατικά και οικονομικά υποβαθμισμένη, είναι και πολιτισμικά παραγνωρισμένη, πράγμα το οποίο σε καμία περίπτωση δεν το «δικαιούται».
Τέλος, ας μου επιτραπεί να πω, ότι ύστερα από την τιτάνια προσπάθεια της Χρυσάνθης, ελάχιστα ίσως πράγματα σχετικά με τα Σέρβια έχουν αφεθεί στον μελλοντικό ερευνητή τους. Κι’ αυτό μπορεί μεν να είναι «κακό» για τον μελλοντικό ερευνητή, διότι η Χρυσάνθη «με τη μία» έχει ήδη συμπτύξει δραστικότατα το μελλοντικό πεδίο δράσης του, είναι όμως καλό, κάλλιστο, για τα Σέρβια, διότι έχουν επιτέλους αποκομίσει αυτό που ιστορικά και πολιτισμικά τους αναλογεί. Και φυσικά, πάντα προηγείται το καλό τη πόλης, του «άστεως» υπό την αρχαιοελληνική του έποψη, από το του πολίτη.
Αντίδωρο λοιπόν - ελάχιστο και δυσανάλογα μικρό - στο δώρο της Χρυσάνθης, προς όλους μας και ιδιαίτερα προς εμένα, έστω ο ανά χείρας βιβλιοσχολιασμός, με τις από καρδιάς ευχαριστίες μου.
Θανάσης Ηλία Καραγιάννης
(Δικηγόρος Ηρακλείου Κρήτης)
εκ Λαβανίτσας ορμώμενος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου