Ο ΑΓΙΟΣ ΔΑΝΑΞ ΚΑΙ ΟΙ ΣΚΟΥΛΙΑΡΙΩΤΕΣ ΚΟΙΝΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ, ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

του παπαδάσκαλου Κωνσταντίνου Ι. Κώστα

‘’Τη αυτή ημέρα (16 Ιανουαρίου) μνήμη του Αγίου Μάρτυρος Δάνακτος, αναγνώστου’’ (από το Συναξάρι).

Ποιο κοινό στοιχείο αντίληψης κοινού βίου και αναπόδραστα πολιτισμού μέγιστης και ανυποχώρητης ευαισθησίας έως θυσίας, μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στον Άγιο Δάνακτα (Αναγνώστη και Μάρτυρα της αρχαίας Εκκλησίας και του οποίου σήμερα, 16 Ιανουαρίου, τιμάται η μνήμη του) και στους Σκουλιαριώτες, ...
(κατοίκους του ορεινού χωριού της Αγίας Κυριακής στα Πιέρια όρη, που υπάγεται (-ονται) στην εκκλησιαστική δικαιοδοσία της Ιερής Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης) το διαπιστώνει κανείς σε δύο παράλληλα (ή και ταυτόσημα) επίπεδα, διαβάζοντας στο Συναξάρι το βίο και το ήθος του Αγίου Δάνακτα απέναντι στα ιερά πράγματα της Εκκλησίας, και γνωρίζοντας από την πρόσφατη ιστορία, το βίο και τη στάση, το ήθος των Σκουλιαριωτών απέναντι στα ιερά πράγματα της Εκκλησίας, όταν αυτοί καταδιώχθηκαν και υπέστησαν το ολοκαύτωμα από τα ναζιστικά στρατεύματα Κατοχής το Δεκέμβριο του 1943.

Το Συναξάρι για τον Άγιο Δάνακτα αναφέρει τα εξής: Ο Άγιος μάρτυρας Δάναξ καταγόταν από την πόλη Αυλώνα του Ιλλυρικού και ήταν αναγνώστης της Εκκλησίας εκείνης. Όταν κάποτε όρμησαν μέσα στην Εκκλησία οι ειδωλολάτρες, ο Άγιος πήρε τα ιερά εκκλησιαστικά σκεύη και κειμήλια, για να τα διασώσει και να μην πέσουν στα χέρια των απίστων και τα βεβηλώσουν και τα διαφύλαξε σε τόπο οχυρό πέντε μίλια

από την πόλη προς τη θάλασσα. Οι άπιστοι όμως τον συνέλαβαν και τον πίεζαν με κάθε τρόπο να θυσιάσει στο θεό Διόνυσο. Ο Άγιος όμως δεν υποχωρούσε στις πιέσεις, αλλά έμενε ακλόνητος και σταθερός στην πίστη του Χριστού. Τότε οι ειδωλολάτρες απέκοψαν την τίμια αυτού κεφαλή, το δε τίμιο λείψανο αυτού το έριξαν στη θάλασσα.

Στο νέο Συναξάρι, όπου περιγράφεται η διάσωση (όσων) Σκουλιαριωτών από το

Ολοκαύτωμα Δεκεμβρίου του 1943 και το οποίο διαμορφώθηκε από τους διασωθέντες μέσα από αφηγήσεις και συνεντεύξεις αυτοπτών και αυτήκοων μαρτύρων, διαπιστώνει ο απροκατάληπτος αναγνώστης πως ‘’στο εδώ και στο τώρα’’ επανα-εμφανίζεται ο Άγιος Δάναξ στα απλοϊκά, αδρά και αγνά πρόσωπα των Σκουλιαριωτών, πως εδώ ρέει το κοινό ποτάμι της εκκλησιαστικής πίστης, και πως εδώ ανθεί το ίδιο και απαράλλακτο ήθος, ως κοινή διαχρονική αντίληψη απέναντι στα ιερά πράγματα της Εκκλησίας από ένα λαό (που γνωρίζει ελάχιστα μονάχα  κολλυβογράμματα) ενός μικρού και ασήμαντου χωριού, που ψαύει τα σύννεφα σε μια από τις σπάνιες, φωτεινές και καταπράσινες κορυφές των Πιερίων ορέων.

Η φυγή των κατοίκων της Σκούλιαρης, καταχείμωνο (Δεκέμβρης του 43’) μέσα στα χιόνια και στους πάγους για ασφαλές καταφύγιο σε απόμακρη και άγνωστη στους καταχτητές σπηλιά μέσα στο βουνό, περιγράφεται από τη γιαγιά Μαρία Λάμπρου Καρανάτσιου (συνέντευξη το 1986 στον π. Κωνσταντίνο) με τα παρακάτω λόγια:  

‘’Στο ένα χέρι, εδώ, κρατούσα την ασημένια εικόνα της Παναγίας, την Κοίμηση και στο άλλο χέρι, το κορίτσι μου, τη Βάγια, ήταν τότε μωρό 40 ημερών. Τις εικόνες μαζί και τον πολυέλαιο τα κρύψαμε στο πυκνό δάσος για να τα γλιτώσουμε. Ο καθένας πήγαινε να κρυφτεί, όπου μπορούσε. Εμείς πήγαμε στο μαντρί μας, που ήταν προς την πλευρά του Καταφυγίου. Βλέπαμε τους Γερμανούς με μεγάλα ζώα να κατευθύνονται προς τη Σκούλιαρη. Ήταν πάρα πολλοί. Οι αντάρτες είχαν φύγει στο βουνό. Αποφασίσαμε να φύγουμε από την καλύβα. Οι σφαίρες έπεφταν γύρω μας σαν χαλάζι. Ο άντρας μου, ο Λάμπρος, χτυπήθηκε λίγο στα πλευρά’’.

‘’Ήμασταν κρυμμένοι στο βουνό. Είχαμε κουβαλήσει από την Εκκλησία τον πολυέλαιο, την κολυμβήθρα και ό,τι άλλο μπορούσαμε για να τα σώσουμε. Είχαμε πάρει μαζί μας τις κότες, τα γουρούνια, το βιο. Ό,τι μπορούσαμε. Το κρύο ήταν αβάσταχτο, έξω παντού παγωνιά, ο τόπος κρούσταλλο. Φοβούμασταν να γυρίσουμε στα σπίτια μας’’. (Συνέντευξη που πήρε ο π. Κ.Ι.Κ. το 1986 από τους παππούδες και τις γιαγιάδες: τον Αθανάσιο Ζουζό, τον Αντώνιο και τη Βάια Τσέγκου, την Περιστέρα Τέτου, την Ελένη Στεργιοπούλου, τη Βάια Σταμάτη, τη Δέσποινα Στεργιοπούλου)

Πρόκειται για τον πολιτισμό της εικόνας, του προσώπου και της σχέσης.

Αυτόν το πολιτισμό κι αυτό το ήθος, δεν πρέπει να τα ‘’αξιοποιήσουμε’’. Διότι θα τα φθείρουμε. Και θα τα φέρουμε στα ‘’μέτρα μας’’. Όπως και τόσα άλλα. Που τα βάλαμε, οι αθεόφοβοι, στη χρησιμοθηρική, φυλετική, μισάδελφη και ταξική προκρούστεια κλίνη. Και τα ακρωτηριάσαμε.

Το ήθος αυτό κι ο πολιτισμός αυτός πρέπει να τα επιτρέψουμε να μας ‘’αξιοποιήσουν’’. Εμείς έχουμε ανάγκη εξυγίανσης και αποθεραπείας. Εμείς, οι αντιλήψεις μας και μαζί με εμάς και το προκρούστειο σύστημα μέσα στο οποίο ‘’ακρωτηριάζουμε’’ πρόσωπα και συλλογικότητες, υπάρξεις και σχέσεις των υπάρξεων και εν τέλει αυτο-ακρωτηριαζόμαστε.  

π. Κωνσταντίνος Ι. Κώστας, παπαδάσκαλος (16-1-2014)